ساختار صنایع ایران و همبستگی بین متغیرهای اندازه‎گیری تمرکز

یکی از مهم‎ترین ابعاد ساختار صنعتی، تمرکز صنعتی است. در این راستا، برای تعیین تمرکز در صنایع ایران از سال 79 تا 84، از شاخص نسبت تمرکز پنج بنگاهی بر حسب متغیرهای ارزش فروش، تولید، ارزش افزوده و اشتغال استفاده شده است. یافته های تحقیق حاکی از همبستگی بسیار بالا در میان نسبت تمرکز فروش، اشتغال، ارزش افزوده و ارزش تولید بوده است: همبستگی بین نسبت تمرکز فروش و تولید، حدود 0.9983، فروش با ارزش افزوده 0.9611، تولید و ارزش افزوده حدود 0.9617 به‎دست آمده است. با توجه به نتایج حاصل و در صورت دسترسی به داده ها، استفاده از نسبت تمرکز ارزش افزوده ترجیح داده می‎شود. با وجود کاهش تمرکز صنعتی، تمرکز در بیش‎تر صنایع، بالا بوده است و صنایع ایران در سال 1384 هم‎چنان ساختار انحصاری داشته‎اند. این در حالی است که بر اساس متغیر اشتغال، به نظر می‎رسد بیش‎تر صنایع به‎صورت رقابتی اداره می‎شوند. در بیش‎تر سال‎های مورد بررسی، صنایع «تولید محصولات از توتون و تنباکو سیگار» و صنعت «بازیافت ضایعات و خرده های فلزی و غیرفلزی»، «صنایع تولید زغال کک، پالایشگاه های نفت و سوخت‎های هسته‎ای» و «تولید وسایل نقلیه‎ی موتوری و تریلر و نیم تریلر» دارای نسبت تمرکز بالای 70 درصد بوده‎اند، این در حالی است که صنعت منسوجات، غیرمتمرکزترین صنعت بر حسب هر چهار متغیر (فروش، تولید، اشتغال و ارزش افزوده) بوده است.