پاداش درک شده رانندگی غیر ایمن و هزینه درک شده رانندگی ایمن به عنوان تعیین کننده های وضعیت رانندگی مردم شهر یزد- کاربردی از تئوری انگیزش محافظت

حوادث ترافیکی یکی از مشکلات بزرگ سلامت عمومی به شمار می رود که پیشگیری مداوم و موثر از آن ها نیازمند تلاش های هماهنگ و همه جانبه است. پاداش و هزینه درک شده، از سازه های تئوری انگیزش محافظت می باشند. ماهیت آن ها به خوبی تبیین نشده است ولی شواهدی مبنی بر تاثیرگذاری آن ها بر وضعیت رانندگی وجود دارد. بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین وضعیت سازه های فوق در زمینه رانندگی انجام شد.
در این مطالعه مقطعی، 379 نفر از افراد 19 ساله و بالاتر مورد مطالعه قرار گرفتند. این افراد دارای گواهینامه رانندگی بودند و به روش خوشه ایتصادفی از جمعیت تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی شهری شهر یزد انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه ای با روایی و پایایی قابل قبول بود. پرسش نامه شامل اطلاعات دموگرافیک و سازه های پاداش درک شده، هزینه درک شده و نیز بخش تخلفات عمدی پرسش نامه رانندگی منچستر بود که به صورت خودگزارشی تکمیل گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با کمک نرم افزار 18SPSS و آزمون های آماری t-test، ANOVA ضریب همبستگی و رگرسیون خطی انجام شد.
آزمودنی ها به ترتیب 8/44 و 56/46 درصد نمرات قابل اکتساب پاداش درک شده و هزینه درک شده را کسب نمودند. مهم ترین پاداش درک شده رانندگی غیر ایمن، تجربه شور و هیجان بیشتر به دلیل رانندگی با سرعت غیر قانونی (4/56 درصد) و مهم ترین هزینه درک شده رانندگی ایمن، دیرتر به مقصد رسیدن به دلیل اجتناب از رانندگی به هنگام خستگی (2/51 درصد) عنوان شد. از نظر آماری تفاوت معنی داری بین سازه های پاداش درک شده و هزینه درک شده بر حسب جنس، سن، وضعیت تاهل و سابقه تصادفات و جریمه ها در طول یک سال گذشته مشاهده گردید (05/0 > P). پاداش درک شده و هزینه درک شده با یکدیگر و با رانندگی غیر ایمن دارای همبستگی مثبت و معنی داری در سطح 01/0 دارند. سازه های پاداش و هزینه درک شده با یکدیگر، 28 درصد از واریانس رانندگی غیر ایمن را پیش بینی می کنند که در این میان نقش پاداش درک شده (382/0 β =) بیش از هزینه درک شده (194/0 β =) می باشد.
پاداش و هزینه درک شده نقش مهمی در اتخاذ رفتارهای غیر ایمن هنگام رانندگی دارند. کاهش پاداش و هزینه درک شده با هدف افزایش رفتارهای ایمن رانندگی می توانند به عنوان یک اصل در امر آموزش و سیاست گذاری ایمنی جاده مورد توجه قرار گیرند. به علاوه سازه های پاداش و هزینه از هم متمایز هستند و هر کدام می توانند به عنوان تعیین کننده های مستقل رفتار در رانندگی مورد توجه قرار گیرند.