مطالعه شاخص های بهداشتی و اجتماعی زنان سالمند در ایران

با کاهش میزان باروری و بهبود شرایط بهداشتی، اجتماعی در ایران، آمار جمعیت زنان سالمند نیز به تبعیت از کل جمعیت سالمندان افزایش یافته است به طوریکه در طی دو دهه نسبت جمعیت زنان سالمند به کل جمعیت زنان از 3درصد به 1/4درصد و در سرشماری اخیر در سال1385به 7درصد افزایش یافته است وپیش بینی می شود که در طی دهه های آینده نیز این روند افزایشی ادامه یابد. آمارهای جهانی نشان می دهد که نسبت زنان سالمند در اکثر کشورهای جهان، پیشرفته و در حال پیشرفت، به طور قابل ملاحظه ای بیشتر از مردان سالمند است، اما بر اساس آمار سالهای 1355-1385 مرکز آمار ایران نشان می دهد که در هر دهه به دلیل پیشرفت خدمات بهداشتی، درمانی، اجتماعی و اقتصادی تعداد زنان سالمند در ایران افزایش یافته ولی از نسبت جمعیت زنان سالمند به مردان سالمند کاسته شده است. این وضعیت در حالی اتفاق افتاده که معمولا امید به زندگی در مردان کمتر از زنان می باشد. بنابراین در این مقاله سعی شد است با مطالعه وضعیت جمعیت، سلامت، سواد، وضعیت خانوادگی، اشتغال، کیفیت زندگی، انزوای زنان سالمند در ایران دلایل متفاوت بودن نسبت جنسیتی زنان سالمند نسبت به مردان سالمند را بررسی نمائیم.
این مطالعه یک مطالعه توصیفی – تحلیلی و کتابخانه ای است که در آن از آمارهای مرکز آمار ایران که به عنوان مستند ترین سرشماری کشور می باشد استفاده شد. علاوه بر آن database های مرتبط انگلیسی و فارسی شامل pubmed، medline، ISI و سایت سازمان بهداشت جهانی و پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی را جهت بدست آوردن اطلاعات دموگرافیک و اجتماعی درباره ی جمعیت سالمندان ایران جستجو کردیم. همچنین در تحلیل یافته ها از دیدگاه های متخصصین سالمندشناسی، اپیدمیولوژی و جامعه شناسی درباره ی تفاوت جنسیتی در جمعیت سالمندان ایران بهره گرفتیم. با نگاهی عمیق به وضعیت سالمندان زن از ابعاد مختلف از جمله سلامت جسمی، روحی- روانی، خانوادگی، اجتماعی و...در می یابیم که علی رغم تلاش ها و پیشرفت هایی در وضعیت بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی زنان ایرانی، وجود تفاوت در شاخصهای بهداشتی – اجتماعی و جمعیتی زنان سالمند نسبت به مردان سالمند ایرانی می تواند به دلیل وضعیت نابرابر وضعیت بهداشتی درمانی و اجتماعی زنان نسبت به مردان باشد برخی از این تفاوتها شامل: با وجود امید به زندگی بیشتر برای زنان نسبت به مردان (73 سال در برابر 68 سال)، درصد مردان سالمند از زنان سالمند بیشتر است (84/51 درصد در برابر 16/48 درصد) شیوع بیماری قلبی و فشار خون در زنان سالمند از مردان سالمند بیشتر است (25 و6/42 در برابر 17 و 42 درصد) شیوع افزایش چربی نوع تری گلیسیرید در خون در زنان سالمند از مردان بیشتر است (6/63 در برابر 6/42 درصد) شیوع پوکی استخوان در زنان سالمند از مردان بیشتر است (3/56 در برابر 7/16درصد) میزان مصرف دارو در زنان سالمند از مردان بیشتر است (9/34در برابر 4/25درصد) میزان بیسوادی در زنان سالمند از مردان بیشتر است (15/80 در برابر 56 درصد) میزان مشکلات عاطفی و روانی در زنان سالمند از مردان بیشتر است (3/25 در برابر 8/17درصد) میزان کیفیت زندگی در زنان سالمند از مردان کمتر است (6/31 در برابر 26/34درصد) میزان سپردن زنان سالمند به آسایشگاه از مردان سالمند بیشتر است (6/60 در برابر 4/39درصد) میزان تنهایی در زنان سالمند بیشتر از مردان سالمند است (8/12 در برابر 5/2درصد) با توجه به نتایج فوق اینگونه به نظر می رسد که سالمندان زن نه تنها به لحاظ جنسیتی در معرض آسیب قرار دارند بلکه در دوران سالمندی نیز از جهات مختلفی که در بالا ذکر شد ممکن است آنان را در معرض آسیب قرار دهد. و همین قضیه این قشر را به صورت مضاعف چه به لحاظ کمیت و چه به لحاظ کیفیت زندگی مورد تحدید قرار دهد. لذا به نظر می رسد در آینده انجام مطالعات ملی دقیقی در این زمینه به منظور شناخت بهتر جمعیتی سالمندی به خصوص زنان و سایر گروه های آسیب پذیر و همچنین طراحی مداخلات پیشگیری و درمان، انجام شود. با توجه به آسیب پذیر بودن زنان نسبت به معلولیت و عدم امنیت مالی، توجه ویژه به زنان قبل و بعد از رسیدن به سن سالمندی احساس می شود.