فهرست مطالب

مجله فلسفه علم
سال پنجم شماره 1 (پیاپی 9، بهار و تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/07/09
  • تعداد عناوین: 7
|
  • «چندجهانی»، علمی یا فلسفی؟
    علیرضا سبحانی، مهدی گلشنی صفحات 1-28
    ثابت های بنیادی در مدل های استاندارد فیزیک ذرات و کی هان شناسی حیات در جهان ما را توضیح می دهند. هر گونه تغییری در این ثابت ها حیات را غیرممکن می کند. یکی از راه های توجیه این شرایط ایده جهان های متعددی است که قوانین فیزیکی در هر یک از آن ها مستقلا ساختاربندی شده است و ما در یکی از آن ها، که با پیچیدگی سازگار است، قرار گرفته ایم. از سوی دیگر ایده چند جهانی، به طور طبیعی از بسیاری مدل های فیزیکی، اعم از این که مورد پذیرش قطعی قرار گرفته باشند (مثل نظریه نسبیت عام) یا در مقام نظر باشند (مثل نظریه ریسمان) نیز نتیجه می شود. با توجه به مشاهده ناپذیری و آزمون ناپذیری جهان های متعدد موجود در این نظریه ها، پرسش اصلی آن است که آیا چندجهانی معیار رایج علم را ارضا می کند؟ در این مقاله ضمن بحث در این باره، راه های متفاوتی را که منجر به علمی قلمداد کردن این ایده می شود، بررسی می کنیم.
    کلیدواژگان: چندجهانی، معیارهای علمی، تمیز، ابطال پذیری، آزمون پذیری، پیش گویی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • خروج از دوگانگی تکنولوژی خودمختار و تکنولوژی به مثابه وسیله صرف؛ بر اساس دیدگاه برونو لاتور
    رحمان شریف زاده، غلامحسین مقدم حیدری صفحات 29-51
    برونو لاتور با بازتعریف انسان و مصنوعات و دفاع از ناهم جنس بودن و چندرگه بودن آن ها، و لحاظ کردن مصنوعات به عنوان واسطه های واقعی و نه وسیله صرف های صرف، از جایگاه آن ها به عنوان شهروندان جامعه در کنار انسان ها و اشیا دفاع می کند. وی با این کار ما را از دوگانگی تکنولوژی خودمختار یا تکنولوژی به مثابه وسیله صرف خارج می کند و لذا از فضای سلطه (سلطه انسان بر غیرانسان یا غیرانسان بر انسان) می رهاند.
    کلیدواژگان: لاتور، تکنولوژی، خودمختار، دیگرمختار، سلطه، وسیله صرف، وساطت
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • نقد کوهن بر تجربه گرایی
    رضا صادقی صفحات 53-77
    فلسفه علم کوهن را آغاز دوره پساپوزیتیویستی دانسته اند. در این نوشتار با مرور نقدهای کوهن بر تجربه گرایی خواهیم دید او در این نقدها با تضعیف نقش معرفتی و توجیهی تجربه باعث تقویت نسبی گرایی و بسط آن به حوزه علوم طبیعی می شود. با این که کوهن نقدهایی جدی بر حلقه وین دارد، اما هم زمان برخی از اصول پوزیتیویستی آن ها را حفظ می کند؛ لذا برخی از مفسران کوهن نسبی گرایی را نتیجه منطقی اصول پوزیتیویستی می دانند و بر این اساس دیدگاه کوهن را تداوم پوزیتیویسم معرفی می کنند. از نظر آن ها کوهن با مبانی اندیشه حلقه وین موافق است و صرفا برای حل پاره ای از ناسازگاری ها آن را بازسازی می کند. شواهد این ادعا را در پایان این نوشتار بررسی خواهیم کرد.
    کلیدواژگان: کوهن، پارادایم، تجربه گرایی، پوزیتیویسم، نسبی گرایی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • تحلیل رئالیسم معرفتی از دیدگاه لری لائودن آیا رئالیسم معرفتی تبیین صحیحی از پیشرفت علم ارائه می دهد؟
    زهره عبدخدایی، قاسم پور حسن، علی اکبر احمدی افرمجانی، حسین کلباسی اشتری صفحات 79-100
    در دهه 1970 میلادی میان رئالیست ها و پسارئالیست ها مناقشه ای حول محور دو پرسش مطرح بود؛ هدف معرفتی علم چیست و چگونه می توان پیشرفت یا توفیق علم را به بهترین نحو تبیین کرد؟ یکی از مهم ترین رویکردها نگرش رئالیسم متکی به صدق نظریه ها بود؛ پاسخ رئالیست ها بر مبنای رویکرد مطابقت با واقع تبیین می شد و تاریخ پیشرفت علم را دلیل این امر می دانستند. در مقابل، برخی نظیر لائودن دو مفهوم توفیق در علم و صدق را از یک دیگر متمایز می کردند؛ لائودن با بهره گیری از تاریخ فلسفه علم رئالیسم معرفتی را از دو نقطه آماج حمله قرار داد؛ اولا از نظر او مفهوم صدق تقریبی یک نظریه یا پیش روی به سمت صدق دارای تعریفی روشن از جانب رئالیست ها نبود، ثانیا ارتباط میان صدق تقریبی نظریه و پیشرفت علم به صراحت تبیین نشده است. در این نوشتار دو نقد بنیادین لائودن بر رئالیسم معرفتی تبیین و بررسی خواهد شد.
    کلیدواژگان: رئالیسم معرفتی، لائودن، صدق تقریبی، پیشرفت علم
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • نقد و بررسی چالش های علم مدرن از دیدگاه دکتر سید حسین نصر
    رشید قانعی، سید حسن حسینی صفحات 101-112
    این مقاله ضمن واکاوی ابعاد گوناگون چالش های نظام معرفتی علم مدرن و تاثیر آن بر حیات فعلی بشر، به بررسی دقیق تر این مسئله از نگاه سید حسین نصر می پردازد. در نگاه نصر، علم مدرن برخلاف نظر بسیاری از دانش مندان علوم تجربی، فارغ از ارزش و بی طرف نیست، بلکه دارای نظام ارزشی خاص خود است که جلوات این نظام ارزشی را در تکنولوژی مدرن می توان دید که آثار آن از بین رفتن روح تقدس در بشر و ملال آور شدن زندگی روزمره است.
    وی معتقد است بر خلاف علم مدرن، در علم سنتی دوران تمدن اسلامی، بسیاری از این مشکلات وجود نداشت.
    او پیشنهاد می کند، در مواجهه با علم و تکنولوژی مدرن ابتدا بایستی به صورت عمیق فلسفه و مبانی علم مدرن را درک کرد و سپس با استفاده از مبانی اسلامی خویش، به تولید دستگاهی جدید برای علم ورزی و ساخت تکنولوژی روی آورد.
    کلیدواژگان: علم مدرن، علم سنتی، تکنولوژی، دین، انسان، معنویت
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • چیستی نظریه های علمی: رویکردهای نحوی و معناشناختی
    سعید معصومی صفحات 113-143
    در این مقاله دو دیدگاه عمده که فلاسفه علم از قرن بیستم تاکنون در مورد نظریه های علمی داشته اند معرفی خواهد شد. این دو دیدگاه یکی «دیدگاه متداول» یا رویکرد نحوی به علم است، و دیگری دیدگاه معناشناختی به نظریه های علمی است. با این حال عمده تمرکز این مقاله در معرفی دیدگاه معناشناختی به علم خواهد بود. رویکرد اول اکنون چندان طرف داری در میان فلاسفه علم ندارد و عمدتا متعلق به پوزیتیویست های منطقی بوده است. دو اشکال عمده این دیدگاه، یکی غیرعملی بودن صورت بندی نظریه های علمی در زبان منطق مرتبه اول است و دیگری ارائه تبیینی نامناسب از مفهوم مدل و کاربرد آن در علم است. ملاحظه خواهد شد که با معرفی مفهوم ساختار و نسخه ای از دیدگاه معناشناختی که داکوستا و فرنچ ارائه می دهند، که در آن از مفهوم صدق جزئی استفاده می کنند، بسیاری از مشکلات دیدگاه متداول از جمله دو اشکال فوق برطرف خواهد شد.
    کلیدواژگان: نظریه های علمی، دیدگاه متداول، دیدگاه معناشناختی، ساختار، صدق جزئی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • صوری سازی مکانیک لاگرانژی و ناوردایی معادلات لاگرانژ
    ابوتراب یغمایی صفحات 143-161
    بر اساس دیدگاه تجربه گرایان منطقی، که به دیدگاه مورد قبول شهرت دارد، نظریه علمی مجموعه ای از گزاره هاست که در منطق مرتبه اول صورت بندی می شوند. مطابق با دیدگاه رقیب که با نام دیدگاه معنایی یا غیرگزاره ای شناخته می شود، نظریه علمی مجموعه ای از مدل هاست. در این مقاله سعی می شود نشان داده شود که دیدگاه مورد قبول نمی تواند الگوی قابل قبولی از تعین نیروهای تعمیم یافته در مکانیک کلاسیک ارائه کند. بر این اساس در قسمت دوم، از ناوردایی معادلات لاگرانژ و استلزامات آن بحث می شود. در آخر این بخش این نکته مورد تاکید قرار می گیرد که ناوردایی معادلات لاگرانژ مستلزم این است که مقادیر فیزیکی هم جنس هم بعد نباشند. در بخش سوم، آخرین نسخه دیدگاه مورد قبول معرفی می شود. سپس صوری سازی مکانیک لاگرانژی در این دیدگاه ارزیابی و مشاهده می شود که این دیدگاه نمی تواند مقادیر فیزیکی هم جنس را به صورت یک سان متعین کند. در بخش آخر، دیدگاه معنایی سوپیز اسنید معرفی می شود و نسخه ساختاری مکانیک لاگرانژی مطرح خواهد شد. در نهایت نشان داده می شود که این دیدگاه می تواند مقادیر فیزیکی هم جنس را به صورت یک سان متعین کند
    کلیدواژگان: دیدگاه مورد قبول، دیدگاه معنایی، ساختارگرایی، ناوردایی معادلات لاگرانژ
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • Multiverse, Scientific or Philosophic?
    Alireza Sobhani, Mehdi Golshani Pages 1-28
    In this paper two viewpoints about scientific theories will be introduced. These two viewpoints are: 1- received view and 2- semantic view about scientific theories. It should be emphasized that our major focus is on the semantic view to scientific theories. The first one، now، does not have any considerable adherents and mainly logical positivist philosophers were its defenders. The received view has two important problems: 1- it is highly impractical that we want to formalize the scientific theories in the first order logic language and 2- its characterization of role and status of models in the scientific theories is inappropriate. We will notice that the semantic view، in particular the version that da Costa and French introduced، by its use of structure، can dissolve these problems and many problems that this view is involved with and this approach is in agreement with what scientists do in reality، in particular physicists try to model natural phenomena.
    Keywords: Multiverse, Scientific Criteria, Demarcation, Falsifiability, testability, Prediction
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Leaving the Dichotomy of Autonomous Technology and Technology as an Intermediary Based on Latour's Point of View
    Rahman Sharifzadeh, Golamhossein Moghadamheidari Pages 29-51
    Bruno Latour, redefining human and their artifacts and defending their multi-threaded nature, considering their intermediaries (not only as devices), defends their status as citizens. Doing this he frees us from the duality of the autonomous technology and therefore from the domination atmosphere (domination of human over non-human and domination of non-human over man).
    Keywords: Latour, autonomous technology, domination, intermediary, mediation
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Kuhn's Criticism of Empiricism
    Reza Sadeqi Pages 53-77
    Kuhn’s philosophy is known as the beginning of thpost-positivistic period. In this essay by reviewing Kuhn's critiques on empiricism well see that by weakening and justifying the epistemic roles of experience he tries to support and expand the relativism to the realm of natural sciences. Although Kuhn seriously criticizes the Vienna Circle, he at the same time maintains some of positivist principles. Thus, according to some interpretations Kuhn’s relativism is the logical consequence of some positivistic foundations and therefore his view is the continuation of positivism. Evaluation evidences of this claim would be the end of this essay.
    Keywords: Kuhn, paradigm, empiricism, relativism, positivism
    Abstract View Paper Original: Persian
  • A Critical Analysis of Epistemic Realism from the Viewpoint of Larry Laudan: Does the Epistemic Realism Proposes a Truthful Explanation of the Scientific Progress?
    Zohreh Abdekhodaie, Ghasem Purhasan, Ali Akbar Ahmadi Afarmajani, Hossein Kalbasiashtari Pages 79-100
    View Paper Original: Persian
  • Challenges of Modern Science From the Perspective of Dr. Nasr
    Rashid Ghanei, Seyed Hassan Hosseini Pages 101-112
    View Paper Original: Persian
  • Quiddity of the Scientific Theories?
    Saeed Masoumi Pages 113-143
    In this paper two viewpoints about scientific theories will be introduced. These two viewpoints are: 1- received view and 2- semantic view about scientific theories. It should be emphasized that our major focus is on the semantic view to scientific theories. The first one, now, does not have any considerable adherents and mainly logical positivist philosophers were its defenders. The received view has two important problems: 1- it is highly impractical that we want to formalize the scientific theories in the first order logic language and 2- its characterization of role and status of models in the scientific theories is inappropriate. We will notice that the semantic view, in particular the version that da Costa and French introduced, by its use of structure, can dissolve these problems and many problems that this view is involved with and this approach is in agreement with what scientists do in reality, in particular physicists try to model natural phenomena.
    Keywords: scientific theories, received view, semantic view, structure, partial truth
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Formalizing Lagrangian Mechanics and the Invariance of Lagrange Equations
    Pages 143-161
    According to the logical empiricists, the received view, a scientific theory is a set of propositions formalized in first-order logic. According to the rival view, semantic or non-propositional view, it is a set of models. In this article, I will argue that the received view cannot suggest an acceptable model for identifying the generalized forces in classical mechanics. In the second section, the invariance of Lagrange equations and its consequences are discussed. Besides, I show that the invariance implies that alike physical magnitudes will be different dimensionally. The third section firstly introduces the last version of the received view. After that, it is argued that Lagrangian mechanics formalized in this view cannot identify alike physical magnitudes similarly. In the last section, the semantic view of Suppes-Sneed and Lagrangian mechanics in this view are introduced. Finally, I show that this view can identify alike physical magnitudes similarly.
    Abstract View Paper Original: Persian