ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 125 (امرداد 1394)

این پژوهش با هدف بررسی عوامل موثر بر رضایت شغلی و رابطه آن با راندمان کاری در مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران در سال 1393صورت پذیرفته است. جمعیت کل کارمندان در این تحقیق را 471 نفر شامل 75 نفر زن و 396 مرد تشکیل می دهند. فرضیات این تحقیق شامل دو بخش است؛ در بخش اول، عوامل موثر بر رضایت شغلی در آن مدیریت شامل حقوق و دستمزد، تشویق و ترفیع، خط مشی های سازمانی، شرایط محیط کار، تعهد و تعلق سازمانی و آموزش و توانمندسازی و ارتباط آن ها با راندمان کاری و در بخش دوم، تمامی عوامل موثر بر رضایت شغلی به عنوان یک شاخص با راندمان کاری سنجیده شده است. در این پژوهش از روش پژوهش پیمایشی یا زمینه یابی که از نوع پژوهش های توصیفی به شمار می رود، استفاده شده است.
با توجه به جامعه آماری بر اساس جدول مورگان، تعداد 211 نفر به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد. تعداد 260 پرسش نامه طی دو مرحله توزیع و تعداد 211 پرسش نامه دریافت گردید. پایایی به دست آمده براساس آزمون کرونباخ در مرحله اول 95/0 و در مرحله دوم 94/0 بود که نشان دهنده پایایی بالای پرسش نامه این پژوهش است. نتایج به دست آمده از یافته های پژوهش نشان داد که بین متغیرهای حقوق و دستمزد، تشویق و ترفیع، خط مشی های سازمانی، شرایط محیط کار، تعهد و تعلق سازمانی و آموزش و توانمند سازی، با راندمان کاری رابطه معناداری وجود ندارد. بین متغیر کلی رضایت شغلی و راندمان کاری هم رابطه معناداری به دست نیامد و این فرضیه رد شد.

پیشرفت های اخیر در فناوری اطلاعات، هزینه های مدیریت داده را به میزان قابل توجهی کاهش داده است. چنین تغییراتی مفهوم سازمان یادگیرنده، سازمان های دانشی و مدیریت دانش را وارد ادبیات مدیریت نموده است. در محیط پویا، چالشی و رقابتی کسب و کار امروز، حرکت سازمان ها به طرف سازمان های یادگیرنده از الزامات موفقیت در چنین محیطی است. مهمترین رکن مدیریت دانش، پیاده سازی و اثر بخشی آن است به طوری که شناخت مدیریت دانش به عنوان روح حاکم بر اعمال سازمانی، برای پیاده سازی آن ضروری است. با توجه به اهمیت مدیریت دانش و یادگیری سازمانی، شناخت عوامل تاثیرگذار در تسهیل این فرایند، ضروری است. براساس تعریف هوش هیجانی، به نظر می رسد به دلیل آنکه هر دو مفهوم بر تعاملات و ارتباطات افراد در سازمان تاکید می کنند، لزوم شناسایی و تبیین اثرات هوش هیجانی بر تسهیم دانش استراتژیک افراد از جمله راهکارهایی است که می تواند سازمان را برای حرکت به سوی یک سازمان دانش محور و یادگیرنده یاری دهد. هدف از این تحقیق، ارائه ی مدلی برای بررسی تاثیر مولفه های هوش هیجانی بر تسهیم دانش است. در این پژوهش از مدل هوش هیجانی بار-آن و مولفه ی دانش استراتژیک مدل تسهیم دانش دیکسون استفاده شده است. پژوهش فوق در مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران مورد بررسی قرار گرفت و برای تحلیل نتایج از نرم افزار Smart PLS استفاده شد. بررسی مدل پیشنهادی بیانگر تایید رابطه ی معنادار برخی از مولفه های هوش هیجانی بر تسهیم دانش استراتژیک است. نتایج نشان داد که مولفه هایی چون روابط میان فردی، کنترل استرس یا فشار روانی و خلق عمومی افراد سازمان، می تواند به غنی سازی تسهیم دانش استراتژیک کمک کند و البته مولفه هایی مانند سازگاری و یا مولفه های درون فردی، تاثیر معناداری را بر این حوزه نشان ندادند.

لازمه ی موفقیت هر پروژه، دستیابی همزمان به هر سه عامل زمان، هزینه و کیفیت معین است و خارج شدن هریک از سه عامل مذکور از حدود تعیین شده، می تواند به انجام پروژه ای ناموفق منجر شود. برای انجام به موقع و با هزینه پیش بینی شده و با کیفیت مطلوب طرح و اجتناب از ضرر و زیان های ناشی از تاخیرات و افزایش هزینه ها، راهی جز تحلیل و بررسی و شناخت این عوامل و برخورد مناسب با آنها و بالاخره مدیریت آنها وجود ندارد. در این تحقیق، با مدلسازی عوامل موثر در هزینه، کیفیت و زمان در پروژه ها با استفاده از نقشه های شناختی فازی (FCMs)، به رتبه بندی عوامل با در نظرگیری اندرکنش بین آنان پرداخته شده است. براساس نتایج تحلیل استاتیک FCM مبتنی بر اطلاعات مطالعه پالایشگاه 15 شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی،«برنامه ریزی کاری غیر واقع بینانه و محیط کاری پرفشار» تاثیرپذیرترین دلایل در میان عوامل موثر بر هزینه-زمان-کیفیت و «در دسترس نبودن مصالح و ابزار کار و نقشه و اطلاعات» تاثیرگذارترین عامل بر سایر عوامل موثر بر هزینه-زمان-کیفیت می باشد. به عبارت دیگر، در دسترس بودن مصالح موردنیاز و ابزار کار و نقشه و اطلاعات صحیح و قابل قبول منجر به بهینه سازی عوامل سه گانه هزینه-زمان- کیفیت می گردد.

آینده یک مخزن و سیاستی که باید مهندسان برای تولید از آن استفاده کنند، مهمترین مسئله ای است که باید به آن توجه کرد. در همین راستا، پیش بینی آینده تولید برای سناریوهای مختلف و پیدا کردن بهترین سناریوی ممکن از لحاظ عملیاتی و اقتصادی، یکی از مهم ترین زمینه ها در ازدیاد برداشت از مخازن است. بهینه سازی تزریق و پیش بینی تولید با استفاده از روش های ازدیاد برداشت موضوعی است که علاوه بر اهمیت فنی، جهت تولید صیانتی از مخازن نفتی کشور، در ارزیابی های اقتصادی نیز مورد توجه می باشد. با استفاده از روش سریع «ظرفیت-مقاومت1» که بر اساس موازنه جرمی بین ورودی و خروجی یک حجم کنترلی مشخص عمل کرده و تاثیر تغییرات دبی در چاه های تزریقی بر روی یک یا چند چاه تولیدی را مورد بررسی قرار می دهد، می توان به اهداف شبیه سازی یک مخزن که همان تخمین عملکرد مخزن در روش های ازدیاد برداشت است، دست یافت. چون این روش فقط به داده های دبی تزریقی و تولیدی نیاز دارد، لذا نسبت به شبیه سازهای عددی مانند CMG و ECLIPSE سریع تر بوده و از کاربردهای میدانی فراوانی برخوردار است.در این پژوهش با بهره گیری از مدل های مخزنی همگن و ناهمگن، به بررسی نحوه تغییرات ثابت زمانی در مدل ظرفیت-مقاومت با تغییرات درجه ناهمسانگردی2 مخزن، تغییر ضخامت لایه ها و در نهایت، ایجاد نوسان در داده های تولید با بستن چاه تولیدی در فواصل زمانی مختلف پرداخته شده است. بر طبق نتایج مدل ظرفیت-مقاومت و با تعریف یک پارامتر جدید، مناسب ترین شرایط تولید در مخزن ضخیم همگن با ناهمسانگردی 5/0به دست آمد. همچنین، با تحلیل ثوابت زمانی می توان به این نتیجه رسید که این پارامتر از قاعده خاصی پیروی نکرده و برای هر مخزن، مقدار ایده آل خود را داراست.

تزریق دی اکسید کربن به عنوان یک روش موثر در عملیات ازدیاد برداشت نفت شناخته شده است. در عین حال، تزریق این گاز در مخازن کربناته می تواند به مجموعه واکنش های شیمیایی بین دی اکسید کربن و آب سازندی در حضور سنگ مخزن منجر شود که کاهش یا افزایش نفوذپذیری سازند را به دنبال خواهد داشت. معمولا به علت درصد کم آب غیرقابل کاهش سازندی در مخازن نفتی و همچنین، عدم قدرت تحرک پذیری آن، اثر چنین واکنشی ناچیز در نظر گرفته می شود و تاکنون نیز مطالعه جامعی در مورد آن صورت نگرفته است. این مقاله در پی آن است که با طراحی آزمایش هایی در شرایط برابر و دبی های تزریق متفاوت، به مطالعه شدت اثر این واکنش ها بر روی نتایج تولید پرداخته و در عین حال، ارتباط شدت یا ضعف اثرگذاری آن ها را روی محیط آزمایش با دبی تزریق بررسی کند. در اینجا، فشار عملیاتی در تمام آزمایش ها به گونه ای مورد محاسبه قرار گرفته تا شرایط امتزاجی سیالات برقرار باشد. نتایج نشان می دهد که اثر واکنش های شیمیایی ایجاد شده بین گاز و آب سازندی قابل توجه بوده و درصورت افزایش دبی تزریق، میزان اثرگذاری آن بر تغییرات نفوذپذیری بیشتر خواهد بود.

با توجه به وجود مواد واکسی در نفت تولیدی از میدان سردار جنگل در دریای خزر و پایین بودن دمای آب در بستر دریا در عمق متوسط 700 متری که حدود 4 تا 6 درجه سانتی گراد تخمین زده می شود، ترسیب مواد واکسی در رشته تولید آزمایشی منجر به انسداد کامل رشته استخراج در اولین چاه اکتشافی این میدان (چاه سردار جنگل-1) شد. با توجه به اینکه روش استفاده از حلال به منظور زدودن رسوبات واکس از جداره داخلی لوله ی تولید در دنیا رایج است، در چاه سردار جنگل -2 در دریای خزر حلال شست وشو دهنده توسط دستگاه لوله مغزی سیار مورد استفاده قرار گرفت. از آنجایی که انتخاب نوع حلال مناسب از نظر عملکرد، اثرات زیست محیطی و هزینه های اقتصادی حائز اهمیت است، لذا حلال های مختلفی از جمله تولوئن، زایلین، بنزن، TN45، ACM APD200، نفت سفید و گازوئیل مورد آزمایش قرار گرفت که در این مقاله، نتایج مقایسه این حلال ها از نظر میزان انحلال پذیری، اثرات زیست محیطی و هزینه های اقتصادی ارایه شده است.

در سال های اخیر به دلیل پیدایش انواع مدل سازی داده های مگنتوتلوریک، روش های مختلفی برای تعیین بعد ساختارهای زیرسطحی به وجود آمده و برای بهبود این مدل سازی ها، آنالیز ابعادی از اهمیت بالایی برخوردار شده است. در این مطالعه، برای آنالیز ابعادی ساختارهای منطقه گچساران از روش های متعددی از قبیل چولگی1، بیضی وارگی2، چولگی حساس به فاز3، پارامترهای ابعادی نرمال شده D1،D2،D3 و کد تعیین بعد والدیم4 استفاده شد. در نهایت، تمام روش های فوق بر سه بعدی بودن منطقه دلالت داشتند که البته در بعضی نقاط دارای ساختار دوبعدی هم بودند. بنابراین، جهت انجام مدل سازی هرچه بهتر ساختارهای منطقه، مدل سازی سه بعدی و یا مدل سازی دوبعدی مناسب جهت ساختارهای سه بعدی، پیشنهاد می گردد.

هم اکنون اکثر میادین نفت و گاز ایران همانند بسیاری از میادین نفتی شناخته شده در جهان در مرحله تخلیه به سر می برند. با توجه به تخلیه اغلب این میادین و افت فشار ناشی از آن، هرزروی سیال حفاری در اغلب عملیات حفاری در ایران وجود داشته و مشکلات عدیده ای ایجاد می کند. این مسائل علاوه بر ایجاد آسیب های جدی به سازند، باعث طولانی شدن زمان حفاری چاه و افزایش چشم گیر هزینه ها می شود. بنابراین، بررسی جدی این موارد و لزوم یک مطالعه جامع و کامل در این زمینه امری حیاتی است. در این تحقیق، با استفاده از گزارش های روزانه عملیات حفاری انحرافی7حلقه چاه، به مقایسه حفاری فروتعادلی(UBD)1 و فراتعادلی (OBD) 2 در چاه های موجود در یکی از میادین نفتی جنوب غرب ایران پرداخته شد. در این میان، 3 چاه به صورت فراتعادلی و 4حلقه چاه دیگر به صورت فروتعادلی حفاری شده اند. داده های مورد نیاز، استخراج شده و مورد تجزیه و تحلیل و آنالیز آماری قرار گرفت. باتوجه به مطالعات انجام شده مشاهده شد که متوسط سرعت حفاری در چاه های حفر شده به روش UBD، 125/2 برابر متوسط سرعت حفاری OBD بوده است و از آنجایی که سرعت حفاری(ROP)3 با هزینه نسبت عکس دارد، هزینه های حفاری UBD در بهترین شرایط، باتوجه به تسریع عملیات و کاهش زمان حفاری تا 47/0 میزان آن در OBD کاهش می یابد. همچنین، عملیات حفاری فروتعادلی در اکثر چاه های میدان مورد مطالعه با تولید سیال مخزن همراه بوده است که این تولید زود هنگام، قادر به پوشش بخشی از هزینه های حفاری در میدان مورد نظر است. با توجه به نتایج به دست آمده، استفاده از عملیات حفاری فروتعادلی به ویژه درحفاری چاه های انحرافی بسیار ضروری و اقتصادی به نظر می رسد.

مطالعه سطح زمین و تهیه نقشه های زمین شناسی از پهنه های وسیع صرفا از طریق پردازش های سنجش از دور و تفسیر بر روی تصاویر ماهواره ای مقدور می گردد. تصاویری که برای این منظور استفاده می شود باید از توان تفکیک طیفی قابل توجهی برخوردار باشند. تصاویر ماهواره ای اپتیکی که در خصوص تهیه نقشه های زمین شناسی، به طور معمول، تصاویر فراطیفی می باشند، امکان تفکیک بافت سنگ شناسی و تعیین متغیرهای زبری و نرمی آن ها را در اختیار نمی گذارند. سنجش از دور مایکروویو یا سنجش از دور راداری با استفاده از تصاویر رادار روزنه مصنوعی، امکان به دست آوردن ریختار سطح و تفکیک زون های دگرسانی بر اساس جنس را در اختیار می گذارند. برای این منظور لازم است بازپراکنش امواج مایکروویو از سطح زمین بر اساس جنس و زبری سطح مدل سازی گردد. تاکنون مدل هایی برای این منظور ارائه گردیده اند که برخی نظری و برخی نیمه تجربی هستند. در این مقاله میزان کارایی معادله انتگرالی (IEM) و همچنین، میزان بهبود دقت تفکیک زون های دگرسانی در ساختمان زمین شناسی اناران (واقع در استان ایلام) مورد بررسی قرار می گیرد. بر اساس محاسبات انجام شده، میزان اختلاف نتایج محاسبات با اندازه گیری های زمینی زبری سطح، کمتر از 15درصد است؛ البته این موضوع در مورد سطح صاف آبرفت های کواترنری اختلاف 35 درصد را نشان می دهد.

یکی از اهداف مهم ژئودزی ایجاد شبکه های ارتفاعی است و ازجمله مشکلات اصلی در ایجاد شبکه های ارتفاعی، تعیین موقعیت صفر ارتفاعی این شبکه هاست. در این مقاله، وضعیت صفر ارتفاعی شبکه ارتفاعی ایران نسبت به یک ژئوئید محلی حاصل از مشاهدات ثقلی زمینی، تعیین شده است. برای این کار، با استفاده از روش کالوکیشن کمترین مربعات، میدان ثقل زمین در منطقه فارس ساحلی مدل سازی شد و با شبکه ترازیابی درجه یک موجود در منطقه، صفر ارتفاعی محاسبه گردید. نتایج محاسبات نشان می دهد که مقدار پارامتر صفر ارتفاعی در منطقه فارس ساحلی برابر 60/30+ = N0 است. برای کنترل نتایج محاسبه صفر ارتفاعی، مدل سازی میدان ثقل در دو مرحله یک بار بدون لحاظ پارامتر صفر ارتفاعی و یک بار با لحاظ آن انجام شد و نتایج با نقاط GPS/Leveling در منطقه کنترل گردید. نتایج، بیان گر بهبود مدل سازی میدان ثقل با لحاظ پارامتر صفر ارتفاعی به میزان 45 سانتی متر در میانگین و 31 سانتی متر در انحراف معیار مدل است.