فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی
سال سوم شماره 3 (پیاپی 10، پاییز 1393)

یکی از مفاهیم نوینی که در سال های اخیر مورد توجه پژوهشگران حوزه سازمان و مدیریت قرارگرفته است، رفتار سازمانی مثبت است. رفتار سازمانی مثبت با ظهور روان شناسی مثبت گرا پا به عرصه سازمان گذاشت و باب جدیدی را در زمینه رفتار سازمانی گشوده است. رفتار سازمانی مثبت می تواند به عنوان مزیت رقابتی از طریق سرمایه گذاری برکارکنان مطرح شود. از طرفی مدیران و کارکنان سازمان های عصر کنونی نه تنها باید در برابر محیط متغیر سازگار باشند، بلکه باید توانایی تشخیص مشکلات و به کارگیری برنامه های تغییر را دارا باشند. این پژوهش با هدف بررسی ارتباط ابعاد رفتاری کارکنان(رفتار سازمانی مثبت) و نگرش کارکنان نسبت به تغییر سازمانی، صورت گرفته است. نوع تحقیق، کاربردی و روش آن توصیفی- پیمایشی است. روش جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه بود، پرسشنامه ای سه قسمتی شامل: قسمت نخست؛ اطلاعات جمعیت شناختی؛ قسمت دوم مربوط به سنجش چهار بعد رفتار سازمانی مثبت (خودکارآمدی، تاب آوری، امیدواری، خوش بینی) و قسمت سوم برای سنجش نگرش کارکنان نسبت به تغییر سازمانی متشکل از 18 پرسش است که از سه شاخص فرعی: عاطفی، شناختی و رفتاری تشکیل شده است. پس از کسب اطمینان از روایی و پایایی ابزارهای اندازه گیری بین حجم نمونه تحقیق که از جامعه مدیران کل، معاونان آنها و کارشناسان مسوول ستادی استانداری خراسان رضوی بودند، توزیع و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج تحقیق بیانگر آن است که مدیران وکارکنانی که رفتار سازمانی مطلوب تری داشته و از سرمایه روان شناختی بالاتری بهره مند هستند، نسبت به تغییر سازمانی، نگرشی مثبت دارند.

یکی از رویکردهای جدید پژوهشی که علاقه مدیران و پژوهشگران را به میزان فزاینده ای تحت تاثیر خود قرار داده است، دوجانبه گرایی و تاثیر آن بر جنبه های مختلف سازمانی است. بدین معنی که یک سازمان با بهره مندی از چه سازوکارهایی می تواند از هر دو بعد اکتشاف و انتفاع، کارایی و نوآوری به طور هم زمان استفاده نموده و موفق عمل نماید. این مقاله به بررسی ادبیات و مرور عمیق مبانی نظری موجود در حوزه یادگیری دوجانبه و نحوه] تعامل آن با بحث رفتار سازمانی در سه سطح: فردی، گروهی و سازمانی(انگیزش، مشارکت و کنترل) جهت سازگاری و توسعه یادگیری دوجانبه در سازمان ها می پردازد. مدل طراحی شده با منطق دوجانبه گرایی سازگار بوده و از حالت های عمود بر هم استفاده شده است.به منظور آزمون مدل، پرسشنامه ای با 7 پرسش باز طراحی و بین مدیران ارشد 26 شرکت فعال در صنعت دارو و بورس کشور توزیع شد. تعداد 91 پرسشنامه با پرسش های بازپاسخ جمع آوری و داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوا و نرم افزار مکس کیو دی ای[1] تحلیل شد. نتایج نشان داد برای توسعه یادگیری دوجانبه در سازمان نیاز است، مفاهیم رفتار سازمانی نیز به صورت دوجانبه گرایی با مفهوم یادگیری هم ردیف شوند.

هدف این پژوهش کاوشی پیرامون رفتار جوشش سازمانی با استفاده از نظریه داده بنیاد بود. در این راستا با استفاده از رویکرد هدفمند و به کارگیری معیار اشباع نظری، مصاحبه هایی باز با 18 نفر از کارکنان دانشگاه شیراز انجام شد. در این مصاحبه ها، از شرکت کنندگان پرسش هایی باز در ارتباط با پدیده مورد بررسی پرسیده شد. پس از جمع آوری داده ها، به منظور تحلیل آنها، سه مرحله: کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد و در نهایت تصویری عینی از نظریه ایجاد شده، ارائه شد. در واقع مضمون های اولیه از طریق کدگذاری باز به دست آمد و از درون آنها مقوله هایی استخراج و در مرحله کدگذاری محوری پیوند بین این مقوله تعیین شد. نظریه به دست آمده نشان می دهد که پدیده محوری یعنی رفتار جوشش سازمانی در فرآیندی از عوامل علی، بسترساز و مداخله گر، راهبرد و پیامدهای جوشش سازمانی تبیین می شود.

پافشاری غیرمنطقی بر تعهدات و تصمیمات، پدیده شناخته شده ای است که در آن افراد و سازمان ها به سرمایه گذاری در آنچه که اقدامی شکست خورده است، ادامه می دهند. عوامل مختلفی درصدد تبیین این پدیده هستند که از آن میان، عوامل روان شناختی بیشترین نقش را در توجیه این پدیده دارند. هدف در تحقیق حاضر، تعیین تاثیرگذاری عوامل روان شناختی خود کارآمدی، خود توجیهی و امید بر پافشاری بر تعهدات مدیران شرکت های بازرگانی مستقر در شهر مشهد با توجه به نقش واسط ادراک از ریسک می باشد. روش تحقیق، ماهیتی پیمایشی- کاربردی دارد. داده های این تحقیق با نظرسنجی از مدیران شرکت های بازرگانی شهر مشهد، از طریق پرسشنامه جمع آوری شد. روایی سازه با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی مورد بررسی قرار گرفت و ضریب آلفای کرونباخ بزرگ تر از 70/. برای سازه های مختلف پرسشنامه، پایایی آن را مورد تایید قرار داد. تحلیل آماری داده ها با استفاده از روش آماری مدل های معادلات ساختاری انجام شد. نتایج نشان داد که عوامل خود کارآمدی، خود توجیهی و امید، توجیه کننده پدیده پافشاری بر تعهدات در میان مدیران بازرگانی شهر مشهد است.

هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل تاثیر ویژگی های شغلی بر بی تفاوتی سازمانی کارکنان شرکت گاز استان اصفهان بوده است. این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی است. نمونه مورد مطالعه شامل 340 نفر از کارکنان شرکت گاز استان اصفهان است که به روش طبقه ای(طبقه ها: مناطق گازی زیر نظر شرکت گاز استان اصفهان) نمونه گیری انجام شد. ابزار جمع آوری اطلاعات تلفیقی از دو پرسشنامه استاندارد جان واگنر و دانایی فرد بود. نتایج نشان داد که مدل اصلی پژوهش از برازش مناسبی برخوردار است. نتایج آزمون فرضیه های پژوهش نشان داد که تنوع شغلی، هویت شغلی و اهمیت وظیفه، دارای تاثیر مستقیم و منفی بر بی تفاوتی سازمانی می باشند. در این میان بعد هویت شغلی با ضریب مسیر 31/0- بیشترین تاثیر را بر بی تفاوتی سازمانی دارد و بعد از آن به ترتیب اهمیت وظیفه با ضریب مسیر 21/0- و تنوع شغلی با ضریب مسیر 18/0- بیشترین تاثیر را دارا می باشند و فرضیه های متناظر آن ها تائید شد. اما ابعاد آزادی عمل و بازخورد شغلی بر بی تفاوتی سازمانی کارکنان شرکت گاز استان اصفهان تاثیر معنی داری نداشته است. همچنین نتایج تحلیل واریانس نشان داد که زنان نسبت به مردان بی تفاوتی سازمانی بیشتری در شرکت گاز دارا بوده و بیشترین میزان بی تفاوتی سازمانی و بی تفاوتی به مدیر در میان کارشناس ها قابل مشاهده است. اما میان سطح تحصیلات کارکنان و رده ی سنی آنها با بی تفاوتی سازمانی؛ تفاوت معنی داری مشاهده نشده است.

فرهنگ سازمانی، الگویی مشترک و نسبتا پایدار از ارزش ها، باورها و اعتقادات اساسی در یک سازمان است. بنابراین انجام هر گونه تغییر و تحول بنیادی در سازمان تنها از طریق شناخت فرهنگ سازمان و ارزش های درون یک جامعه امکان پذیر است. در این مقاله تلاش شده است تا مدل سنجش و ارزیابی فرهنگ سازمانی سازمان های نظام اداری کشور، متناسب با مولفه ها و شاخص های بومی، طراحی و پیشنهاد شود. برای دستیابی به الگوی ذکر شده، ابتدا ناگزیر از مطالعه و بررسی مدل ها و الگوهای مختلف فرهنگ سازمانی که توسط نظریه پردازان و صاحب نظران ارائه شده است، استفاده شد و پس از بررسی دقیق این مدل ها و تحلیل نقاط قوت و ضعف هر کدام، سیاست های کلان نظام اداری کشور- ابلاغی مقام معظم رهبری- با استفاده از روش پژوهش داده بنیاد، مورد بررسی وکنکاش قرار گرفت و با توجه به اقتضائات و الزامات سازمان های نظام اداری، ابعاد، مولفه ها و شاخص های الگوی پیشنهادی احصا شد و با توجه به ابعاد سازمانی در قالب 5 نوع فرهنگ: ماموریت گرا، انسان گرا، قانون گرا، تحول گرا و مکتبی، 24 مولفه و 158 شاخص، دسته بندی شد. الگوی پیشنهادی برای سازمان های نظام اداری کشور، یک الگوی بومی و منحصر به فرد است که بر آموزه های دینی و ارزش های انقلاب اسلامی پای می فشارد؛ بر متغیرهای تاثیر گذار درون و برون سازمانی، توجه ویژه دارد و از غنای نظری و چارچوب مفهومی قوی، برخوردار است.

سازمان ها همگام با گذر عمر خود به طور چشمگیری تغییر می کنند. این تغییرات به نوبه خود می تواند عامل ایجاد تغییراتی دیگر در فرهنگ و یا فضای سازمانی باشد. هدف این مطالعه بررسی رابطه میان فضای اخلاقی همگام با مراحل مختلف دوره حیات شرکت است. این پژوهش بر آن است که بررسی نماید، کدام یک از گونه های فضای اخلاقی در هر یک از مراحل چرخه حیات شرکت نقش پررنگ تری را ایفا می کنند. جامعه آماری تحقیق، شرکت های حضور یافته در دهمین نمایشگاه تخصصی صنعت حفاری در سال 1391 هستند که با استفاده از دو روش نمونه گیری هدفمند قضاوتی و گلوله برفی، 16 شرکت فعال و مشهور در صنعت حفاری به عنوان نمونه آماری انتخاب شد. بدین منظور پس از بررسی وضعیت نرمال بودن داده ها از طریق آزمون کلموگروف- اسمیرونوف و جهت گیری ناپارامتریک یافته ها، بیانگر آن است که بین انواع فضای اخلاقی و مراحل عمر شرکت رابطه معنی داری وجود دارد. یافته ها نشان داد که شرکت ها در مرحله معرفی و رشد، به فضای اخلاقی توجه و استقلال نگرش بیشتری داشته اند و زمانی که وارد مرحله رشد می شوند دنبال شایستگی های بارز هستند و فضای اخلاقی بر معیارهای چون: خیرخواهی، علاقه صادقانه به رفاه و سعادت همدیگر، حداکثر نمودن نفع شخصی و مجموعه اصول اخلاقی خوب و ملاحظ شده تاکید دارد. در شرکت های بالغ، فضای اخلاقی قوانین و ضوابط حرفه ای برون سازمانی نقش پررنگ تری دارد. در نهایت می توان گفت که شرکت های در حال افول، بیشترین همسویی و تجانس را با فضای ابزاری دارند.