مجله دستاورد های روانشناختی
سال بیست و دوم شماره 1 (پیاپی 13، بهار و تابستان 1394)

امروزه شواهد بسیاری از ارتباط میان تفسیرهای منفی درباره افکار مزاحم و نشانه های وسواس- بی اختیاری حمایت می کند. هدف عمده پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان تعدیل سوگیری شناختی تفسیر در کاهش شدت نشانه ها، باورها و رفتارهای وسواسی بود. بدین منظور نمونه ای در دسترس از 60 دانشجوی دارای نشانه های این اختلال انتخاب شد. طرح پژوهش از نوع آزمایشی و یک طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. شرکت کنندگان در پژوهش حاضر به سوالات سه پرسشنامه وسواس- بی اختیاری مادزلی، مقیاس وسواس- بی اختیاری ییل براون و پرسشنامه باورهای وسواسی پاسخ دادند. نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (MANOVA) بر روی تفاضل نمره های پیش آزمون و پس آزمون نشان داد که 1- درمان تعدیل سوگیری شناختی تفسیر شدت نشانه ها، باورها و رفتارهای وسواسی را کاهش می دهد. 2- اثربخشی ترکیب درمان تعدیل سوگیری شناختی تفسیر با درمان شناختی رفتاری گروهی در کاهش شدت نشانه ها، باورها و رفتارهای وسواسی نسبت به درمان تعدیل سوگیری شناختی تفسیر بیشتر است. با توجه به نتایج بدست آمده می توان استفاده از درمان تعدیل سوگیری شناختی تفسیر و ترکیب آن با درمان شناختی رفتاری گروهی را به عنوان روشی نو، آسان و موثر در درمان اختلال وسواس- بی اختیاری به درمانگران توصیه کرد.

هدف پژوهش حاضرطراحی درمان ترکیبی خانواده- محور مبتنی بر مدل تحول یکپارچه ی انسان و مقایسه ی اثربخشی آن با بازی درمانی فلورتایم بر بهبود نشانه های رفتاری اختلال طیف اوتیسم و استرس والدگری مادران آن ها می باشد. این مطا لعه در چهارچوب یک طرح تک آزمودنی در طول 6 ماه روی 12 کودک 8-3 ساله ی مبتلا به اختلال طیف اوتیسم و خانواده های آن ها اجرا شد و نتایج در سه مرحله ی پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با مقیاس های استرس والدگری ومقیاس درجه بندی اوتیسم کودکی بررسی شد. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، درصد بهبودی نشانه های رفتاری کودکان شرکت کننده در گروه درمان ترکیبی خانواده- محور به ویژه در خرده مقیاس های ارتباط با مردم، پاسخ هیجانی، ترس یا ناآرامی و ارتباط کلامی وهمچنین بهبودی استرس والدگری مادران آن ها به ویژه در خرده مقیاس های نارسایی توجه/ فزون کنشی، سلامت، دلبستگی و روابط با همسر از 50 درصد بیشتر و از نظر بالینی معنادار بود. اندازه اثر درمان نیز بالاتر از 80/0 برآورد شد. در مجموع می توان گفت؛ درمان ترکیبی خانواده- محور که در این مطالعه طراحی شده است، می تواند اثربخشی بازی درمانی فلورتایم را افزایش دهد و به عنوان یک رویکرد درمانی اثربخش در درمان این اختلال استفاده شود.

پژوهش حاضر تعیین نقش سبک های دلبستگی در نشانه های اضطراب اجتماعی با میانجی گری عزت نفس اجتماعی بود. در راستای این هدف، 201 نفر از دانشجویان دختر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای انتخاب شدند. با استفاده از پرسش نامه های اضطراب اجتماعی (SPIN)، عزت نفس (روزنبرگ) و سبک دلبستگی (AAQ) نسبت به جمع آوری داده ها اقدام شد. برای تحلیل روابط ساختاری از روش مدل یابی معادلات ساختاری (SEM) استفادهشد.تحلیل داده ها نشان داد که مدل اندازه گیری شده از برازش قابل قبولی برخوردار است. سبک دلبستگی ایمن و عزت نفس نقش مثبت و معنادار در تغییرات اضطراب اجتماعی دارند. دلبستگی ناایمن و اجتنابی نقش منفی و قابل توجه در تغییرات اضطراب اجتماعی دارند. همچنین سبک دلبستکی ایمن نقش مثبت ومعنادار و سبک دلبستگی ناایمن و اجتنابی نقش منفی و معناداری در تبیین تغییرات عزت نفس دارند و عزت نفس نیز نقش منفی و معنادار در تبیین تغییرات اضطراب اجتماعی دارد. مبتنی بر نتایج به دست آمده می توان بیان داشت که اضطراب اجتماعی از عوامل درون خانوادگی به ویژه روابط عاطفی افراد با نزدیکان تاثیر پذیرفته و در این میان، این روابط قادرند تصورات افراد از خویشتن را تحت تاثیر قرار داده و زمینه را برای کاهش یا افزایش نشانه های اضطراب اجتماعی مهیا کنند.

هدف پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی مداخله شناختی- رفتاری بر کیفیت زندگی و خود کارآمدی پسران 15-10 سال دارای علائم آسم، مراجعه کننده به کلینیک های آسم و آلرژی شهر اهواز بود. برای انتخاب آزمودنی ها از روش نمونه گیری در دسترس استفاده گردید و بر اساس تکمیل پرسشنامه بین المللی شیوع شناسی آسم و آلرژی (ایساک)، وجود علائم آسم در آن ها تایید گردید. 12 کودک شرکت کننده در پژوهش به طور تصادفی در دو گروه (آزمایش و کنترل) قرار گرفتند. همه ی کودکان شرکت کننده در پژوهش به پرسشنامه کیفیت زندگی و مقیاس خود کارآمدی مرتبط با آسم کودکان و نوجوانان، پاسخ دادند. گروه آزمایش به مدت 10 جلسه تحت مداخله شناختی- رفتاری قرار گرفت و سپس در مرحله پس آزمون و پیگیری، هر دو گروه به پرسشنامه های پژوهش پاسخ دادند. داده ها با استفاده از آزمون آماری یومان ویتنی در نرم افزار SPSS نسخه نوزدهم مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مداخله شناختی- رفتاری به طور معنی داری کیفیت زندگی و خود کارآمدی افراد گروه آزمایش را در مقایسه با گروه کنترل بهبود بخشیده است. اما در مولفه علائم آسم کیفیت زندگی، تفاوت معنی داری بین گروه آزمایش و گروه کنترل یافت نشد. یافته ها نشان می دهد که مداخله شناختی- رفتاری می تواند به عنوان یک شیوه روان درمانی انتخابی و مکمل درمان پزشکی برای کودکان دارای علائم آسم در کاهش پیامدهای بیماری سودمند باشد.

هدف این مطالعه بررسی اثر بخشی راهبرد آموزی مبتنی بر الگوی ویت بر بهبود عملکرد حافظه ی فعال و عملکرد ریاضی دانش آموزان پایه ی سوم دبستان دارای حافظه ی فعال ضعیف بود. در این پژوهش شبه آزمایشی 36 دانش آموز دارای حافظه ی فعال ضعیف و عملکرد تحصیلی ریاضی پایین به شیوه ی خوشه ایانتخاب شده و در یک گروه آزمایشی و دو گروه کنترل جایگزین شدند. گروه آزمایشی به مدت 6 هفته بر اساس الگوی ویت تحت آموزش حافظه ی فعال قرار گرفتند. به گروه پلاسیبو 6 هفته درس علوم از طریق شیوه ی آموزش دو جانبه، آموزش داده شد و گروه کنترل واقعی هیچ نوع مداخله ای را دریافت نکردند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی، تحلیل واریانس چند متغیره، تحلیل کواریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی بن فرونی و نرم افزار SPSS-20 استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که مداخله سبب بهبود عملکرد دانش آموزان در آزمون های یادآوری وارونه، شمارش و مکعب شده است، ولی افزایش در آزمون یادآوری مستقیم معنادار نبود. همچنین نتایج نشان دادند که عملکرد ریاضی دانش آموزان گروه آزمایش نسبت به دو گروه دیگر افزایش یافت. یافته ها حاکی است که عملکرد حافظه ی فعال و عملکرد ریاضی دانش آموزان با مداخلات مناسب در حافظه ی فعال قابل بهبود است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی گری تعارض کار- خانواده در رابطه بین استرس و حمایت اجتماعی با خشنودی شغلی و خانوادگی انجام گرفت. نمونه ی پژوهش شامل 203 نفر بود که به روش نمونه گیری در دسترس از میان کارکنان یک کارخانه صنعتی در اهواز در سال 1393 انتخاب شدند. در این پژوهش که یک طرح توصیفی از نوع همبستگی است، شرکت کنندگان مقیاس استرس شغلی، پرسشنامه حمایت سازمانی ادراک شده، مقیاس شغل به طور کلی، پرسشنامه استرس خانوادگی، مقیاس حمایت اجتماعی ادراک شده- مقیاس خانواده، مقیاس خشنودی خانوادگی و مقیاس تعارض کار- خانواده را تکمیل نمودند. به منظور ارزیابی الگوهای پیشنهادی از الگویابی معادلات ساختاری و جهت آزمودن اثرهای واسطه ای از روش خود راه انداز و با استفاده از نرم افزار AMOS انجام گرفت. شاخص های برازش مدل یابی معادلات ساختاری الگوهای کلی پژوهش را تایید کردند. از بین روابط، تنها رابطه مستقیم استرس شغلی و حمایت سازمانی ادراک شده با خشنودی خانوادگی غیرمعنادار بود که از الگوی 1 (میانجی گری تعارض کار- خانواده) حذف شدند. شاخص های برازندگی به دست آمده نشان دادند که الگوی اصلاح شده نیز از برازش خوبی برخوردار است. نتایج حاصل از روش خود راه انداز و فاصله اطمینان حاصل از آن نشان داد که تعارض کار- خانواده میانجی گر کامل در رابطه ی بین استرس شغلی و حمایت سازمانی ادراک شده با خشنودی خانوادگی، و تعارض خانواده- کار میانجی گر جزئی در رابطه ی بین استرس خانوادگی و حمایت خانوادگی ادراک شده با خشنودی شغلی است. در محیط سازمان، استرس شغلی و حمایت سازمانی ادراک شده تنها از طریق تعارض کار- خانواده بر خشنودی خانوادگی اثرگذار هستند؛ در حالی که در حیطه خانواده، استرس خانوادگی و حمایت خانوادگی ادراک شده هم به طور مستقیم و هم از طریق تعارض خانواده- کار بر خشنودی شغلی اثر می گذارند. از این رو سازمان ها با به کارگیری راهکارهای مناسب به منظور کاهش استرس کارکنان خود و افزایش حمایت از آن ها، نه تنها قادر به مدیریت تعارض ایجاد شده بین کار و خانواده می باشند بلکه از این طریق می توانند موجب رضایت فرد از شغل و خانواده خود شوند.

از پژوهش حاضر بررسی تاثیر واقعیت درمانی نوین گروهی مبتنی بر تئوری انتخاب بر اضطراب اجتماعی دانشجویان بود. بدین منظور از طرح پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل استفاده شد. تعداد 40 نفر از دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد با توجه به سطوح بالای اضطراب و ملاک های ورود و خروج، انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش قرار گرفتند. گروه آزمایش، 11 جلسه واقعیت درمانی گروهی (90 دقیقه ای- هفته ای یک جلسه) دریافت کرد. تمرکز بر جنبه های مختلف اضطراب اجتماعی و توانبخشی این افرادبرای بهبود موقعیت شان بود (توضیح رفتارهایاضطرابی به عنوان یک انتخاب درونی، توضیح مسئولانه بودن و واقع گرا بودن درخصوص رفتار کارآمد وافزایش مسئوولیت پذیری در قبال انتخاب رفتارها). اما گروه کنترل هیچ نوع درمانی دریافت نکرد. هر دو گروه پیش و پس از درمان و همچنین 3 ماه بعد از اتمام دوره ی درمان، مقیاس اضطراب اجتماعی (SPIN) را تکمیل کردند. داده ها با آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که واقعیت درمانی گروهی مبتنی بر تئوری انتخاب موجب کاهش اضطراب در دانشجویان گروه آزمایشی در مقایسه با گروه کنترل شده است. بر اساس یافته های این پژوهش می توان از واقعیت درمانی گروهی مبتنی بر تئوری انتخاب، برای کاهش اضطراب اجتماعی در مبتلایان به این اختلال استفاده نمود.

هدف پژوهش حاضر، ارزیابی روابط ساختاری سیستم های مغزی- رفتاری و دشواری در تنظیم هیجان با نشانه های اختلال اضطراب فراگیر است. برای انتخاب نمونه، 240نفر (120 نفر پسر و 120 نفر دختر) از دانشجویان دانشگاه تبریز به روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شده و به این پرسشنامه ها پاسخ دادند: مقیاس سیستم های بازداری/ فعال سازی رفتاری کارور و وایت، مقیاس دشواری در تنظیم هیجان (DERS) و نسخه چهارم پرسشنامه اختلال اضطراب فراگیر ((GAD-Q-ΙV برای تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی تاییدی و روش مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. ارزیابی مدل ساختاری با استفاده از شاخص های مجذور کای، نسبت مجذور کای به درجه آزادی، ریشه میانگین مربعات خطای برآورد، ریشه میانگین مربعات باقیمانده استاندارد شده، شاخص نیکویی برازش، شاخص برازش مقایسه ای، شاخص برازش هنجار شده، شاخص برازندگی فزآینده و شاخص توکر- لوئیس نشان داد که سیستم های مغزی- رفتاری و دشواری در تنظیم هیجان روابط معنی داری با نشانه های اختلال اضطراب فراگیر دارد و مدل فرضی از برازندگی مناسبی برخوردار است. با تکیه بر این یافته ها می توان دریافت، دشواری در تنظیم هیجان می تواند نقش واسطه ای قابل توجهی بین سیستم های مغزی رفتاری و اختلال اضطراب فراگیر ایفا کند.

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر افزایش شایستگی اجتماعی، عملکرد در تکالیف نظریه ی ذهن و کمک طلبی دانش آموزان دارای ناتوانایی های یادگیری بود. در این پژوهش افرادی که در یک مطالعه ی آزمایشی شرکت کردند، شامل 40 نفر از دانش آموزان پسر کلاس های پنجم و ششم ابتدایی شهر اهواز بودند که به روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای مطالعه، مقیاس شایستگی اجتماعی فلنر، آزمون نظریه ی ذهن استیمن و مقیاس کمک طلبی پنتریچ و ریان بودند. آزمودنی ها به دو گروه (1 گروه آزمایش و 1 گروه کنترل) تقسیم شدند. آموزش هوش هیجانی در گروه آزمایش به کارگرفته شد، ولی گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد. پیش- آزمون و پس- آزمون در مورد گروه آزمایش و گروه کنترل انجام شد. نتایج به وسیله ی آمار توصیفی و آزمون تحلیل کواریانس چند متغیری (MONCOVA) تحلیل شد. یافته ها نشان داد که بین دو گروه تفاوت معنی داری وجود دارد، عملکرد گروه آزمایش در شایستگی اجتماعی، عملکرد در تکالیف نظریه ی ذهن و کمک طلبی در پس- آزمون افزایش یافته بود. این یافته ها اهمیت به کارگیری آموزش هوش هیجانی را بر بهبود عملکردهای اجتماعی دانش آموزان دارای ناتوانایی های یادگیری مطرح نمود.

پژوهش حاضر استرس زاهای شغلی و ویژگی های شخصیتی را به عنوان پیش بین بروز علایم روان تنی در کارکنان پالایشگاه گاز بید بلند در اهواز بررسی کرده است. بر اساس بررسی پرونده پزشکی کارکنان 83 نفر که مبتلا به علایم روان تنی بودند به عنوان نمونه بیمار مشخص شدند. از میان کارکنان باقی مانده نیز 119 نفر به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند و در مجموع 202 نفر به پرسشنامه اعمال منفی، مقیاس عدم توازن تلاش- پاداش، پرسشنامه محتوای شغل، پرسشنامه تعارضات کار- خانواده، پرسشنامه عدالت سازمانی و پرسشنامه ی شخصیتی نئو (به جز گشاده ذهنی و توافق پذیری) پاسخ دادند. در این پژوهش برای تحلیل فرضیه اصلی از روش تحلیل تمیز به روش همزمان و گام به گام و در بخش اعتباریابی نیز از همبستگی پیرسون و تحلیل عوامل تاییدی استفاده شد. نتایج بدست آمده از کاربرد معادله تابع ممیز، فرضیه پژوهش را تایید کرد. به بیان دیگر از روی استرس زاهای شغلی و ویژگی های شخصیتی می توان احتمال بروز علایم روان تنی را در کارکنان پیش بینی کرد.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه ی علی مدیریت زمان و حمایت اجتماعی ادراک شده با بهزیستی روان شناختی و عملکرد تحصیلی با میانجی گری تنیدگی تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز بود. شرکت کنندگان در این پژوهش300 نفر از دانشجویان دانشگاه چمران اهواز بودند، که از طریق روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار استفاده شده در این پژوهش پرسشنامه های مدیریت زمان ترومن و هارتلی (1996)، پرسشنامه بهزیستی روان شناختی ریف (RSPW)، 1989 مقیاس تنیدگی دوران دانشجویی (SLSI)، 1991 مقیاس خودکارآمدی تحصیلی (1997) و مقیاس چند بعدی حمایت اجتماعی ادراک شده (MSPSS)، 198 بودند. ارزیابی الگوی پیشنهادی با استفاده از روش تحلیل مسیر انجام گرفت. جهت آزمون روابط غیرمستقیم از روش بوت استراپ (نرم افزار AMOS-20)، استفاده شد. نتایج نشان دادند، که مسیرها به استثناء مسیر تنیدگی تحصیلی به بهزیستی روان شناختی و مدیریت زمان به بهزیستی روان شناختی معنی دار بود. برازش بهتر از طریق حذف مسیرهای غیرمعنی دار حاصل شد.

هدف از انجام پژوهش حاضر تعیین رابطه علی بین متغیرهای خودکارآمدی مسیر شغلی، عزت نفس و حمایت خانواده با خودکارآمدی تصمیم گیری مسیر شغلی دانش آموزان اول متوسطه شهر اصفهان بود. از اینرو 287 دانش آموز دختر و پسر اول متوسطه ناحیه دو و شش به روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ایانتخاب شدند. ابزار پژوهش شاملپرسشنامه حمایت والدین، پرسشنامه خودکارآمدی تصمیم گیری، پرسشنامه باور به مهارت ها و عزت نفس بودند. طرح پژوهشی همبستگی (از نوع تحلیل ساختاری) بود. داده ها از روش الگویابی معادلات ساختاری (SEM) و استفاده از نرم افزارهای SPSS ویراست 18 و AMOS ویراست 20 تحلیل شدند. نتایج تحلیل، برازندگی مدل فرضی را پس از برخی شاخص های اصلاحی برای کوواریانس بین خطاهای مربوط به خود ارزیابی و هدف گذاری تایید کردند و نشان داد مسیر های مستقیم حمایت خانواده و خودکارآمدی بر خودکارآمدی تصمیم گیری مسیر شغلی دانش آموزان مثبت و معنی دار است. اثر غیرمستقیم حمایت خانواده و خودکارآمدی از طریق عزت نفس مثبت و معنی دار به دست آمد. با توجه به اهمیت خودکارآمدی تصمیم گیری مسیر شغلی دانش آموزان اول دبیرستان در تعیین مسیر تحصیلی در پایه های بعدی، بایستی به عوامل تاثیرگذار بر آن از جمله متغیرهای مورد بررسی در این پژوهش توجه نمود.

برند از جمله دارایی های فکری با ارزش شرکت ها است که می تواند عملکرد بازاری شرکت را تحت تاثیر قرار دهد. شناخت برند و اثرات شخصیتی آن بر رفتار مصرف کننده می تواند به مدیران کسب و کار و بازاریابان کمک کند تا با برنامه ریزی بهتر و ایجاد برندهایی که می توانند بر اذهان مصرف کنندگان تاثیرات مطلوب و مناسب تری از خود به جای بگذارند، رفتار مصرف کنندگان و مشتریان خود را به گونه ای هدایت کنند که سودآوری بیشتری به دنبال داشته باشد؛ زیرا تحقیقات نشان داده است که مصرف کنندگان برندهایی را ترجیح می دهند که با شخصیتشان همگونی و همنوایی بیشتری داشته باشد. پژوهش حاضر به بررسی این مهم می پردازد. داده ها از طریق اجرای سه پرسشنامه به ترتیب: مدل پنج بزرگ شخصیت (نئو)، پرسشنامه شخصیت برند و پرسشنامه وفاداری به برند جمع آوری شدند. 391 دانشجو از دانشگاه شهید چمران اهواز به طور تصادفی در این مطالعه شرکت کردند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شد. نتایج نشان دادند بین شخصیت وجدان گرا، عصبیت و گشوده در برابر تجربه و برند شایسته رابطه معنادار وجود دارد. هم چنین بین شخصیت گشوده در برابر تجربه و برند با صداقت و نوگرا رابطه معنادار وجود دارد. بین شخصیت شایسته، با صداقت و نوگرا و وفاداری به برند رابطه معنادار وجود دارد و در نهایت بین تمام ویژگی های شخصیتی برند با وفاداری عاطفی و فعال به برند رابطه معنادار وجود دارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه علی بین خوش بینی، اضطراب امتحان و عملکرد ریاضی با میانجی گری راهبردهای مقابله صفتی و حالتی امتحان در دانشجویان علوم پایه دانشگاه کردستان در سال تحصیلی90-89 بود. نمونه شامل 279 نفر از دانشجویان دختر و پسر بود که به روش نمونه گیری تصادفی نسبی انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش عبارت بودند از: پرسشنامه اضطراب آزمون (TAI)، آزمون بازنگری شده جهت گیری زندگی (LOT-R) و پرسشنامه سبک های مقابله مسئله محور (PF-SOC) که همگی از اعتبار و پایایی قابل قبولی برخوردار بودند. پژوهش حاضر جزء طرح های همبستگی و از نوع تحلیل مسیر است. از روش تحلیل ساختارهای گشتاوری (AMOS) جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. نتایج نشان داد که خوش بینی علاوه بر اثر مستقیم بر عملکرد ریاضی، دارای اثر غیر مستقیم از راه سبک مقابله تاملی صفتی بر عملکرد ریاضی است. هم چنین اثر مستقیم اضطراب امتحان بر عملکرد ریاضی و اثر غیرمستقیم اضطراب امتحان بر عملکرد ریاضی از طریق سبک مقابله واکنشی حالتی و سبک مقابله باز دارنده حالتی وجود داشته است. در مجموع در مدل اصلاحی تمام ضرایب مسیر معنی دار و شاخص های مدل قابل قبول و مدل از برازش مناسب برخوردار می باشد.