فهرست مطالب

حقوق پزشکی - پیاپی 7 (زمستان 1387)

فصلنامه حقوق پزشکی
پیاپی 7 (زمستان 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/11/22
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محمود عباسی * صفحات 11-46
    ما از اصطلاح «شبیه سازی انسانی» دو نوع کاربرد را درک می کنیم: شبیه سازی مولد و شبیه سازی غیر مولد. اولی که هدفش تولید مثل و تکثیر می باشد، عبارت است از انتقال هسته یک سلول به درون یک اوسیت خارج شده توسط عمل جراحی به منظور به دست آوردن یک جنین انسانی که از نظر ژنتیکی همانند دهنده این سلول است. در این جا، جنین پرورش یافته با هدف بارداری درون رحم کاشته می شود. خبر شبیه سازی مولد که توسط آنتی نوری اعلام شد و برخی او را «دیوانه شبیه سازی» نامیده اند از حوزه تولید مثل غیر جنسی بر می آید که اساسا با تولید مثل طبیعی انسانی متمایز است. دومی نیز بر تکنولوژی انتقال هسته سلولی تکیه دارد، ولی هدفش از نظر درمانی، باز آفرینی یک بافت یا یک عضو می باشد. وجه تمایز اساسی میان این دو نوع شبیه سازی به هدف دنبال کننده آن متکی است. این دو نوع شبیه سازی، مخصوصا شبیه سازی مولد، یک مفهوم تحولی دارند، به این دلیل که از نظر پیشرفت علوم زندگی بی سابقه هستند. هیچ کس دیگر جرات ندارد که این داستان را با قصه ای همچون «هزار و یک شب» یکی بداند. بر عکس، انسان شبیه سازی شده اگرچه تاکنون متولد نشده باشد در مدت زمانی کوتاه متولد خواهد شد و به زودی تولدش یک واقعیت خواهد بود. در حال حاضر هم جامعه بین المللی و هم دولت های ملی متفقا با شبیه سازی مولد مخالفت کرده اند. در برابر پیشنهاد فرانسه و آلمان، سازمان ملل متحد راه حلی را در مورد نگارش یک توافق نامه بین المللی که در برگیرنده منع شبیه سازی مولد می باشد تصویب نموده است. بیانیه جهانی ژنوم انسانی و حقوق بشر سازمان یونسکو، مصوب نوامبر 1997 م.، بدون هیچ ابهامی، اعمالی را که موجب تعرض به شان و کرامت انسانی شود از نظر کاربرد زیست شناسی و زیست پزشکی، ممنوع کرده است و بر اساس مصوبه 12 ژانویه 1998 م.، شورای اروپا نیز خلق یک موجود انسانی که از نظر ژنتیکی مشابه با یک موجود انسانی دیگر باشد، خواه زنده یا مرده، ممنوع است بنابراین با لحاظ معیارهای سخت حقوق بشر و موازین بین المللی اخلاق زیستی این سوال مطرح می شود که آیا شبیه سازی تولید مثل مصنوعی انسان دارای مشروعیت قانونی است یا باید بر ممنوعیت آن پای فشرد.
    کلیدواژگان: شبیه سازی انسان، اخلاق زیستی، حقوق بشر
  • مجید برهمن * صفحات 47-60
    پدیده شبیه سازی انسان که یقینا به عنوان یکی از چالش های قرن حاضر می توان از آن نام برد توجه جامعه حقوقی بسیاری از کشورها را به خود جلب کرده است. یکی از اولین کشور هایی که در مقابل این پدیده نوین عکس العمل نشان داده و اقدام به قانون گذاری کرده است کشور آمریکا می باشد. با توجه به نوع نظام حقوقی این کشور در این مقاله سعی شده تا وضعیت حقوقی و قانونی شبیه سازی انسان در برخی ایالت های آمریکا تبیین شود. با در نظرگرفتن اهداف شبیه سازی انسان این پدیده به شبیه سازی در جهت پژوهش و تحقیق و شبیه سازی در جهت تولید مثل انسان تقسیم می شود، که بررسی قوانین ایالت های آمریکا وضعیت قانونی هر دو نوع شبیه سازی را مشخص خواهد کرد.
    کلیدواژگان: شبیه سازی انسان، شبیه سازی پژوهشی، شبیه سازی تولید مثلی، حقوق ایالات متحده آمریکا
  • ترجمه: _ رابرت اسپارو *، ترجمه: محدثه معینی فر _ صفحات 61-90
    نگرانی درباره [حق] آزادی تولید مثل به طور معمول ایجاب می کند که والدین ژنتیکی که کودک را به وجود می آورند، تصمیمات لازم را درباره آن بگیرند. شبیه سازی درمانی ممکن است شامل ایجاد و تخریب رویانی شود که در صورت تکامل، می تواند فرزند ژنتیکی والدین شخصی شود که مراحل درمان را طی می کند. من معتقدم که مباحث اساسی پیرامون عناوین والدینی و ژنتیکی ایجاب می کند که شبیه سازی درمانی، در ابتدا غیراخلاقی به نظر آید، مگر آن که با رضایت والدین شخصی که در فرآیند شبیه سازی شرکت می جوید، همراه باشد. به عبارت دیگر، فرض قانونی شدن شبیه سازی درمانی، اضمحلال بنیان این عقیده را به دنبال دارد که کاربرد شبیه سازی مولد دربردارنده رابطه ژنتیکی مقرر میان شخص شبیه سازی شده و اهداکننده دی.ان.ای است؛ هرچند که رابطه مذکور نسبت به [رابطه ژنتیکی] در تولیدمثل طبیعی، ارزش اخلاقی یکسانی ندارد.
    کلیدواژگان: رابطه ژنتیکی، عناوین والدینی، [حق] آزادی تولید مثل، سلول های بنیادی، شبیه سازی درمانی
  • فاطمه طاهرخانی * صفحات 91-104
    پژوهش سلول های بنیادین جنینی نمودی از پیشرفت حیرت انگیز عرصه پزشکی و دستاوردهای علمی محسوب می شود که به درمان بسیاری از بیماری ها کمک می نماید. با توجه به آثار مهم حقوقی تجزیه و تحلیل آن از این حیث حایز اهمیت فراوان است. یکی از نظریات مطرح شده برای توجیه نمودن این پژوهش ها نظریه دفاع از خود پزشکی است که مدعی است هنگامی که بیماری به عنوان مهاجم به انسان حمله می نماید و هیچ راه چاره ای برای فرار از این خطر وجود ندارد همانند دفاع مشروع سنتی در حقوق کیفری، انسان می تواند به تخریب و از بین بردن منبع تهدید متوسل شده و در واقع از حق زندگی و حیات خود دفاع نماید. بنابراین هر نوع پژوهش برای پیشبرد روش های مقابله با بیماری های لاعلاج طبق این نظریه مشروعیت می یابد. با توجه به این که در پژوهش سلول های بنیادین جنینی، جنین به عنوان شخص ثالث، نابود می شود در حالی که در دفاع مشروع سنتی انسان مجاز به از بین بردن شخصی غیر از مهاجم نیست. فلذا مبانی این تئوری قابل مناقشه به نظر رسیده ضمن این که با حفظ کرامت جنین انسان در تضاد می باشد.
    کلیدواژگان: پژوهش، سلول بنیادین جنینی، بیماری، درمان، دفاع مشروع
  • لیلا الله قلی، اعظم رحمانی * صفحات 105-127
    باروری مصنوعی شرایط و آثار آن از موضوعات مهمی است که در حقوق کشورهای پیشرفته مورد بررسی واقع و مقرراتی راجع به آن وضع شده است. در فرانسه دو قانون در سال 1994 م.، در زمینه «تولید مثل مصنوعی با کمک پزشکی» به تصویب رسیده که قانون مدنی و قانون سلامت عمومی فرانسه را اصلاح و تکمیل کرده است. در ایران نیز قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور در تاریخ 29/4/82 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده که تحولی در این زمینه ایجاد کرده و تا حدی به مسائل مطروحه در این خصوص پاسخ داده است. شایان ذکر است که مقررات ایران در مقایسه با قوانین فرانسه و دیگر کشورهای پیشرفته بسیار ناقص و نارساست و در بسیاری از مسائل قابل بحث ساکت است.مضافا این که قوانین و مقررات مذکور نتوانسته است ابعاد وآثار حقوقی باروری مصنوعی را تبیین نماید و به ابهام ها افزوده است. شایسته است با استفاده از فتاوی فقها و استفتائات جدید و با توجه به حقوق تطبیقی، در اصلاح و تکمیل قانون و حل مشکلاتی که در این راه وجود دارد اقدام شود.در این مقاله وضعیت حقوقی باروری مصنوعی در ایران در سه گفتار مورد بررسی قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: قوانین حقوقی، قواعد فقهی، باروری مصنوعی
  • سویل حکیمی *، سکینه محمد علی زاده صفحات 129-143
    حقوق باروری جزئی از حقوق بشر بوده که تمامی کشورها آن را به رسمیت شناخته اند و آن عبارت است از این که تمامی افراد و زوجین حق این را دارند که آزادانه در مورد تعداد فرزندان و فاصله گذاری بین موالید تصمیم گیری کنند. تمامی افراد حق داشتن تصمیم گیری بدون اعمال خشونت، اجبار و تبعیض در رابطه با مسائل باروری را دارند. هدف از انجام این مطالعه بررسی برخی از شاخص های بهداشت باروری در سیستم بهداشتی ایران، دستاوردهای به دست آمده و چالش های پیش رو می باشد. مرگ مادر: میزان مرگ مادر در ایران در طول سه دهه اخیر کاهش قابل ملاحظه ای داشته است و از 234 در سال 1354 ش.، به 23.84 در سال 1388 ش.، رسید. با وجود پیشرفت چشمگیری که سیستم بهداشتی کشورمان در کاهش مرگ مادر داشته است، هنوز تا رقم 18 درصد هزار تولد زنده که هدف وزارت بهداشت و درمان است فاصله زیادی وجود دارد. باید به این نکته توجه داشت که مرگ مادر از جمله شاخص هایی است که در صورت عدم توجه به آن به سرعت افزایش می یابد. تنظیم خانواده: علی رغم مصرف گسترده روش های پیشگیری از بارداری مدرن در ایران (56%) میزان بارداری های ناخواسته بسیار زیاد است. تحلیل اطلاعات در سال 2000 م.، نشان داد که 35 درصد از زنان متاهل باردار، بارداری خود را ناخواسته ذکر می کنند. دو سوم از زنانی که دچار بارداری ناخواسته بودند در حال استفاده از یک روش بارداری نیز بوده اند و این مشکل آشکارا به این معناست که مشاوره مراکز بهداشتی درمانی به قدر کافی موثر نبوده است. سقط ایمن: در ایران آمار دقیقی از موارد سقط جنین وجود ندارد. در محاسبات آماری به رقم سالیانه هشتاد هزار سقط عمدی اشاره شده است. سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که هر روز بیش از 1000 سقط غیرایمن در ایران اتفاق می افتد. طبق سیمای جمعیت و سلامت در ایران در حدود یک چهارم بارداری ها ناخواسته هر دو زوج می باشند و با درنظر گرفتن موالید سالیانه حدود یک میلیون و دویست هزار نوزاد و با فرض شیوع 2% سقط جنین عمدی، عدد مطلق سقط عمدی و عوارض آن لزوم پرداخت جدی به این مساله مشخص می گردد. خشونت: مطالعات مختلف در ایران میزان مواجهه با خشونت های فیزیکی در زنان باردار از 11 تا 47 درصد گزارش شده است. در سایر مطالعات انجام گرفته میزان مواجهه زنان باردار با خشونت جنسی 10.7 تا 14.5% گزارش شده است. خشونت علیه زنان باردار علاوه بر این که پایمال کردن حق زن به عنوان یک انسان است بلکه پایمال کردن حق جنین نیز به شمار می رود چون خشونت فیزیکی و جنسی با کم وزنی نوزاد ارتباط معنی دار نشان می دهد.
    بحث و نتیجه گیری
    خشونت علیه زنان، عدم دسترسی زنان به سرویس های ارائه خدمات بهداشتی اولیه با کیفیت قابل قبول، بالابودن نرخ خدمات ارائه شده در سرویس های خصوصی اثر سوء خود را نه بر زنان که بر کل خانواده اعمال می کند. پس حقوق باروری مختص زنان نبوده و یکی از پایه ای ترین حقوق انسآن ها می باشد.
    کلیدواژگان: حقوق باروری، ایران، سیستم بهداشتی
  • فریبرز غلامی * صفحات 145-162
    یکی از اختلالات روانی که شاید طول عمری برابر با خلقت انسان داشته باشد امروزه در سایه تلاش و مساعی پی گیر دانشمندان و با مطالعه مستمر در خصوصیات رفتاری بخش خاصی از بیماران روانی به نام اسکیزوفرنی شناخته می شود .اختلال روانی اسکیزوفرنی یکی از مهم ترین اختلالات روانی است که به دلایل متعدد و از ابعاد مختلف باید مورد توجه قرارگیرد درحوزه حقوق کیفری همواره این اختلال از جهات مختلف با هاله ای از ابهام همراه بوده است .این که آیا ابتلاء به اختلال روانی اسکیزوفرنی موجب ارتکاب جرم می شود؟ اگر چنین است آیا انواع اختلالات اسکیزوفرنی تاثیر یکسانی در ارتکاب انواع جرائم علیه اشخاص و اموال دارند؟ و یا این که آیا به طور کلی جرائم ارتکابی از ناحیه این دسته از بیماران با لحاظ اختلالات روانی آن ها قابل توجیه است؟ این سوالات وبسیاری از موضوعات دیگر در رابطه با این اختلال روانی امروزه با مطالعات و تحقیقات گسترده ای که صورت گرفته تقریبا پاسخ روشنی دارند اما با این حال در ارتباط با این اختلال روانی و نیز رابطه آن با جرم هنوز مجهولات بسیاری وجود دارد که پاسخ روشن و قانع کننده ای ندارند.
    کلیدواژگان: اختلال روانی، اسکیزوفرنی، جرائم علیه اموال، جرائم علیه اشخاص
  • شیما بهنام منش *، رضا عمانی سامانی صفحات 163-189
    در سال 1997 م.، طی مقاله ای در مجله بین المللی نیچر خبر تولید اولین پستاندار همانند سازی شده به روش انتقال هسته سلولی بالغ به نام دالی منتشر گردید. پس از آن، واکنش های اخلاقی و حقوقی بسیاری در ممنوع ساختن شبیه سازی انسان طرح گردید در حالی که نسبت به انجام این روش بر روی حیوانات عکس العمل قاطع و مشخصی ابراز نشد. در این زمینه اتحادیه اروپا، از جمله نهادهای مهم و تاثیرگذار در عرصه منطقه ای و بین المللی، تلاش هایی را برای تبیین چگونگی و موقعیت این تکنیک نسبت به حیوانات انجام داده است. در این مقاله هدف آن است تا با روشی اسنادی و کتابخانه های دیدگاه این اتحادیه و داشته های حقوقی آن نسبت به این موضوع بررسی شود.
    کلیدواژگان: شبیه سازی حیوانات، اتحادیه اروپا، رفاه حیوانات