فصلنامه امنیت پژوهی
پیاپی 49 (بهار 1394)

این مقاله با تاکید بر آراء رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) تلاش دارد نتیجه همدلی دولت و ملت را در امنیت بررسی نماید و در مقام پاسخ به این سوال که این همدلی چه تاثیری در امنیت ملی ج.ا.ا دارد؟ در این راستا بیانات معظم له موردتوجه قرار گرفته است. نوع پژوهش کاربردی است و محقق با استفاده از روش تحلیل محتوا، جهت گیری ها، نقاط تاکید و تحلیل رهبری در مورد، نتایج همدلی و هم زبانی موثر بر امنیت را دسته بندی نموده است. برای تعیین حجم نمونه، از روش نمونه گیری هدفمند به تعداد دست کم 24 نفر استفاده شد. روایی پرسشنامه پژوهش با اعمال نظرات اصلاحی صاحب نظران احراز و پایایی با استفاده از فرمول آلفای کرون باخ (83/0) بیانگر این است که پرسشنامه از اعتبار قابل قبولی برخورداراست. نتایج بیانگر آن است که: «همدلی دولت و ملت با تقویت شاخصه های دفاع از تمامیت ارضی و حکومت اسلامی، استقلال کشور، ایجاد اقتدار درونی، رفاه عمومی، پیشرفت های بزرگ، یاس و ناامیدی دشمن، ایجاد امنیت، آسیب ناپذیری نظام، مصونیت کشور و کم شدن فشارها، عقب نشینی دشمن، اصلاح وضع مادی و اقتصادی، شکست ناپذیری در مقابل دشمنی ها، حل مشکلات اقتصادی، اخلاقی و فرهنگی و اجتماعی، لازمه پیشرفت، رشد، توسعه ملی و دفاع از ارزش های انقلاب در سطح جهان از طریق تاثیرگذاری بر مولفه های اصلی شکل دهنده امنیت، امنیت ملی کشور را تقویت خواهد نمود».

این مقاله با تاکید بر آراء و نظرات مقام معظم رهبری تلاش دارد اهداف و کارکردهای شایعه در نظام جمهوری اسلامی ایران را بررسی نماید و در مقام پاسخ به این سوال که از منظر مقام معظم رهبری اهداف و کارکردهای شایعه چیست؟ بر همین اساس مجموعه بیانات و مکتوبات ایشان از ابتدای تصدی جایگاه رهبری تا سال 1394، به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شده است. نوع پژوهش کاربردی – توسعه ای است و از روش تحلیل محتوا و نظریه پردازی داده بنیان استفاده شده و به منظور تحلیل گفتمان، از الگوی سه سطحی فر کلاف شامل؛ توصیف، تفسیر و تبیین استفاده گردید. پایایی تحقیق به روش هولستی 95% تعیین شد و روایی نیز از طریق خبرگان، مورد تایید قرار گرفت. نتایج تحقیق بیانگر آن است که کارکردهای شایعه در دو سطح داخل و خارج کشور قابل بررسی است که مولفه های «ایجاد فاصله بین مردم و نظام اسلامی» در داخل کشور و «تخریب وجهه ج.ا.ا» در سطح خارج کشور، به عنوان مهم ترین کارکردهای شایعه در اندیشه مقام معظم رهبری مطرح گردیده و «فشار به ج.ا.ا» و «تخریب باورها» در رتبه های بعدی قرارگرفته اند. از منظر مقام معظم رهبری، هدف غایی شایعات، «ضربه به اسلام» با مولفه های «به حاشیه راندن اسلام» و «به عقب راندن انقلاب اسلامی ایران» است.

منطقه جنوب غرب آسیا طی سال های اخیر درگیر منازعات بسیاری بوده و به لحاظ تعدد فرهنگی و قومی همواره زمینه ساز بروز جریان های تروریستی است. در این میان، کشور عراق از زمان شکل گیری در سال 1921 به دلیل نارسایی های ساختاری، دخالت قدرت های خارجی و بازیگران منطقه ای دست خوش تحولات زیادی شده و بدین علت در این کشور، بسترها و زمینه های لازم برای ظهور تروریسم -که داعش آخرین نوع آن است- فراهم گردیده است. مقاله حاضر با هدف بررسی چرایی و چگونگی ظهور داعش در عراق بر مبنای نظریه سازه انگاری و تهدیدات این گروه در ابعاد مختلف علیه امنیت جمهوری اسلامی ایران است. سوال مقاله چرایی و چگونگی ظهور این گروه و تاثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نظر نوع به صورت تلفیقی در دسته پژوهش های نظری- کاربردی قرار دارد. نتایج تحقیق نشانگر آن است که هم افزایی عوامل داخلی، منطقه ای و بین المللی موجب ظهور داعش در عراق شده و می تواند امنیت جمهوری اسلامی ایران را در هر دو حوزه ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیکی به صورت جدی به مخاطره اندازد

این مقاله با هدف تعیین ویژگی های شخصیتی موثر در گرایش افراد به بحران های امنیتی و اجتماعی با تاکید بر نظریه آیزنک و به منظور استفاده از این دستاوردها در امور مربوط با مدیریت بحران تهیه شده است. سوال اصلی که در این مقاله تلاش شده به آن پاسخ داده شود، این است که کدام ویژگی های شخصیتی در گرایش افراد به بحران موثرند؟ نوع تحقیق کاربردی و از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را تعداد 41 نفر از استادان و صاحب نظران حوزه امنیت و بحران های امنیتی و اجتماعی پژوهشکده و دانشکده فارابی تشکیل داده که به علت کم بودن تعداد جامعه آماری، کل جامعه به صورت تمام شمار به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شده است. اعتبار پرسش نامه با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ محاسبه شد. عدد به دست آمده (73/0) بیانگر آن است که پرسش نامه از اعتبار بالا و قابل قبولی برخوردار است. همچنین برای تعیین روایی پرسش نامه از روش محتوایی استفاده گردید که مشخص شد پرسش نامه از روایی محتوایی برخوردار است. در این راستا محقق پس از انجام مطالعات کتابخانه ای و میدانی، اطلاعات استخراج شده را از طریق آمار توصیفی و استنباطی مورد آزمایش قرار داده که نتایج حاصله، فرضیه تحقیق را تایید می کند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که ویژگی های شخصیتی مربوط به تیپ شخصیتی برونگرا – نااستوار در گرایش افراد به سمت بحران های امنیتی و اجتماعی موثر است.

در جوامع کنونی، رابطه ای مستقیم و قابل توجه میان رسانه ها و امنیت ملی وجود دارد؛ یکی از دلایل این امر تاثیر رسانه ها بر عامل مهم «افکار عمومی» است که امروزه بدون جلب رضایت آن، امکان تامین امنیت ملی برای دولت ها، کاری بسیار دشواری و یا ناممکن است. سوال و مسئله اصلی تحقیق ناظر بر این موضوع است که مطبوعات محلی چه نقشی در شکل گیری امنیت ملی دارند؟ یعنی با برجسته کردن هویت و ارزش های قومی سبب تضعیف هویت ملی و در پی آن امنیت ملی شوند و یا بالعکس؟ نتیجه گیری کلی این بود که جهت گیری مثبت به هویت ملی و مولفه های آن در سال های مورد بررسی (پژوهش) افزایش یافته و گرایش نسبت به امنیت ملی در هر دو سال، جهت گیری غالب بود و درنهایت اینکه مطبوعات محلی با توجه به کارکرد خود به بازپرداخت عوامل عام تری که موجب ایجاد و شکل گیری هویت ملی و تقویت امنیت ملی است، پرداخته اند.

نظام سلطه دو دهه گذشته را صرف رسوخ در پیکره جامعه اسلامی و ایجاد اختلاف و تفرقه نموده و درصدد برآمده است تا اسلام را دینی خشن و مسلمانان را خشونت طلب معرفی کرده و بدین وسیله آن ها را منزوی کنند. بر همین اساس طرح «اسلام هراسی» را کلید زده تا افکار عمومی جهان را با خود همراه کرده و با اختلاف افکنی بین مسلمانان، دو طرح «شیعه هراسی» و «ایران هراسی» را با هدف درگیرکردن آنان و تضعیف نیروهای اسلامی در مقابله با نظام سلطه پیش برد. یکی از مهم ترین ابزارهای رسانه ای آن ها شبکه های ماهواره ای دینی فارسی زبان بوده است. تعدادی از این شبکه ها در راستای نیات استکباری استکبار به وجود آمده اند و هدف خود را بر همین دو محور متمرکز کرده و تلاش می کنند تا مذهب شیعه را مذهبی انحرافی جلوه داده و شیعیان را از سایر مسلمانان جدا سازند. از جمله این شبکه های ماهواره ای شبکه «نور» مستقر در کشور امارات متحده عربی است. این شبکه از جمله چندین شبکه فارسی زبان تازه تاسیس در راستای دو هدف «شیعه هراسی» و «ایران هراسی» است. سوال اصلی این مقاله این است که شبکه تلویزیونی نور در چه عرصه ها و با چه روش هایی دو هدف یادشده را دنبال می کند؟ در این مقاله سعی شده با استفاده از روش «تحلیل محتوا» اهداف و روش های این شبکه تلویزیونی در دستیابی به دو هدف یادشده مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد.

کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در نتیجه اجرای پروژه های مختلف ایران هراسی توسط کشورهای غربی، همواره سعی بر موازنه قوا با جمهوری اسلامی ایران داشته و با توجه به گسیل درآمدهای سرشار نفتی به این کشورها، نسبت به تجهیز نیروهای مسلح خود به انواع سلاح و تجهیزات پیشرفته اقدام نموده اند و با انعقاد پیمان های دفاعی به توسعه اقدامات نظامی خود در منطقه راهبردی خلیج فارس مبادرت نموده اند. این امر امنیت ملی ج.ا.ا را در ابعاد مختلف با تهدید مواجه نموده و به امنیتی شدن فضای منطقه انجامیده است؛ ازاین رو در این پژوهش تلاش گردیده با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و بهره برداری از منابع کتابخانه ای و اینترنتی، به این پرسش پاسخ داده شود که توانمندی های نظامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس چه تاثیری بر امنیت ملی ج.ا.ا دارد؟ بر اساس یافته های پژوهش، اقدامات و توانمندی های نظامی کشورهای عضو شورا ازجمله اجرای برنامه نوسازی نیروهای مسلح و خرید تسلیحات پیشرفته، واگذاری پایگاه های نظامی به نیروهای فرا منطقه ای، برگزاری رزمایش های مشترک، همکاری با ناتو و... از طریق امنیتی نمودن منطقه و فراهم نمودن زمینه حضور نیروهای فرا منطقه ای در مجاورت مرزهای ایران، بر امنیت ملی ج.ا.ا در ابعاد مختلف؛ به ویژه بعد نظامی تاثیر منفی گذاشته است.