فهرست مطالب

پژوهش های علم و دین - سال ششم شماره 2 (پاییز و زمستان 1394)

مجله پژوهش های علم و دین
سال ششم شماره 2 (پاییز و زمستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/12/27
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مجید خزاعی، محمدرضا ستوده نیا، سیدمهدی لطفی صفحات 1-14
    تفسیر قرطبی، در دسته بندی تفاسیر، در گروه تفاسیر فقهی جای می گیرد و افزون بر مباحث فقهی مباحث گوناگون دیگری را نیز در خود جای داده است. یکی از موضوعات جالب توجه این تفسیر عقل است و جایگاه آن در سه حوزه فقهی، کلامی، و تفسیری قابل بررسی است. قرطبی در مقام نظر مجالی برای ورود عقل در حوزه های فقهی و کلامی نمی بیند، اما در عمل در مواردی به دلیل عقلی استناد کرده است. وی در حوزه قرآنی نقش پررنگی برای عقل در تفسیر قرآن قائل است. قرطبی در حوزه تفسیر با گشاده دستی نقش عقل در تفسیر را تبیین می کند و، با قبول تفسیر به رای، عقل را منبعی مهم در تفسیر قرآن می داند و موافقان صرف تفسیر اثری را نقد و آن ها را تخطئه می کند. قرطبی روایات تفسیر به رای را ناظر به دو دسته از مفسران می داند و، با قبول نقش عقل در تفسیر، در ذیل آیات به تعریف خود از عقل پرداخته است و بر اهمیت آن در تفسیر قرآن و ناکافی بودن اکتفای بر نقل تاکید دارد. مراد قرطبی از عقل طاعت الهی است و بر این اساس کسانی مانند کافران، که به طاعت الهی نمی پردازند، فاقد عقل اند. در این نوشتار درصدد بررسی تعریف عقل از دیدگاه قرطبی و نیز تبیین جایگاه آن در حوزه تفسیری هستیم.
    کلیدواژگان: عقل، قرطبی، احکام، تفاسیر فقهی، تفسیر به رای
  • محمدعلی دولت، علی افضلی صفحات 15-31
    در این مقاله به دنبال یافتن راه کاری مناسب برای توجیه صحیح یافته های علمی پیرامون زیست انسان در زمین و موجودات پیش از آدم (ع) در آموزه های قرآن و عترت هستیم. روش تحقیق در این مقاله توصیفی و از گونه تحلیل اسنادی و کتاب خانه ای است و یافته های زیست شناسی را با استناد به اطلاعات گردآوری شده از آیات و روایات ارزیابی کرده ایم. یافته های باستانی حاکی از آن است که، پیش از انسان های کنونی، دو نوع از موجودات انسان گونه، یعنی نئاندرتال ها و کرومانیون ها، در زمین می زیسته اند که ده ها هزار سال پیش نسل آن ها منقرض شده است. در روایات نیز از سویی به طور کلی از وجود دو گونه جن و نسناس پیش از انسان صحبت به میان آمده و، از سوی دیگر، حاکی از وجود هفت گروه از موجودات انسان گونه در زمین است. شاید بتوان نئاندرتال ها و کرومانیون ها را دو گونه از نسناس به شمار آورد. ضمن آن که، بر اساس مطالعات تاریخی و پژوهش های علمی، هبوط آدم (ع) که پدر انسان های کنونی است به زمین در محدوده زمانی کم تر از 10 هزار سال پیش رخ داده است و هیچ گونه ارتباط فیزیکی میان آدم (ع) و موجودات پیش از او وجود ندارد؛ بنابراین نظریه تکامل درباره آدم (ع) و نسل او صدق نمی کند.
    کلیدواژگان: آدم (ع)، انسان، نسناس، جن، میمون های انسان نما، انسان های میمون نما
  • سیدمسعود سیف، پریسا وفامند صفحات 33-55
    یکی از مسائل مهم در فلسفه دکارت دور دکارتی است. این مسئله را اولین بار معاصران دکارت مطرح کردند؛ این که دکارت معتقد است: «اگر من یقین داشته باشم که خداوند وجود دارد و فریب کار نیست، می توانم یقین داشته که هر آن چه را به طور واضح و متمایز ادراک کرده ام صحیح است» و «فقط در صورتی که در ابتدا یقین داشته باشم که هر آن چه را به طور واضح و متمایز ادراک کنم صحیح است، می توانم یقین داشته باشم که خداوند وجود دارد و فریب کار نیست»؛ یعنی یقین به دو قضیه «خداوند وجود دارد و فریب کار نیست» و «هر آن چه به نحو واضح و متمایز ادراک کنم صحیح است» منوط به یک دیگر است و بنابراین مستلزم دور است. برای حل مسئله دور دکارتی راه حل های متعددی ارائه شده است که مهم ترین آن ها عبارت اند از راه حل حافظه، راه حل یقین دوگانه و راه حل مبتنی بر تفسیر روان شناسانه. در این مقاله راه حل حافظه و نقد آن را بررسی می کنیم که بنا بر آن خداوند ضامن دقت حافظه ماست، نه ضامن درستی ادراکات واضح و متمایز.
    کلیدواژگان: دور دکارتی، خداوند، ادراکات واضح و متمایز، یقین
  • باقرعلی عادل فر صفحات 51-75
    از آغاز قرن شانزدهم میلادی، ایران هم زمان با استقرار دولت شیعی و حضور قدرت های نوظهور عیسوی اروپایی در مرزهای جنوبی خود با تجربه ای تازه مواجه شد. ورود مسیونرهای مذهبی با حمایت کشورهای متبوع به ایران تسهیل شد؛ به گونه ای که میسیونرها طی سده های بعدی به یکی از موثرترین نهادها در ایجاد دگرگونی های فرهنگی ایران بدل شدند. مبلغان کاتولیک و پروتستان شیوه های متفاوت سیاسی و مذهبی را در ایران به کار گرفتند که هم گام با توفیق چشم گیر اروپایی ها در فتح سرزمین های قاره کهن و جدید و گسترش مسیحیت بود. دست یابی به قدرت حاصل از این فضاهای تازه غربیان را به اتخاذ شیوه های تبلیغی تهاجمی در کشورهای مسلمان از جمله ایران ترغیب کرد. ترجمه متون مقدس به زبان فارسی و نگارش کتاب های متعدد علیه متون و باورهای اسلامی برای ایجاد تشکیک در میان عقاید و آموزه های مسلمانان در دوره صفویه آغازگر چنین هجوم فرهنگی ای محسوب می شود که با گسترش پدیده شرق شناسی و شدت گیری رقابت های استعماری در دوره قاجار به اوج خود رسید. بنا بر اهمیت و ضرورت بازخوانی چنین رویکردی و ریشه یابی تاریخی آبشخور های نفوذ فرهنگی غرب در ایران، تلاش می کنیم، با بررسی متون و آثار کشیشان به ویژه هنری مارتین، کیفیت واکنش علمای شیعه و بازخوانی رساله های تقابلی و ردیه های آنان را تحلیل کنیم.
    کلیدواژگان: مبلغان مذهبی، آموزه های عیسوی، هنری مارتین، دوره قاجاریه، علمای تشیع، رسائل ردیه
  • قدرت الله قربانی صفحات 77-97
    اهمیت مطالعه طبیعت بر کسی پوشیده نیست؛ زیرا طبیعت بستر اصلی زندگی انسان است. از این رو، علوم طبیعی که با جهان طبیعت سروکار دارند نقش فزاینده ای در بهبود و تغییر چهره زندگی انسان دارند. اما برخی تلقی های نادرست در علوم طبیعی جدید لزوم بازاندیشی در نگرش های علوم طبیعی را با استفاده از آموزه های الهی نشان می دهد. در این زمینه، قرآن به مثابه منبعی الهی آموزه های مهمی در جهان شناسی طبیعی دارد. این کتاب الهی ضمن معرفی مهم ترین ویژگی های کلیت جهان هستی، یعنی ماسوی الله ، برخی از خصوصیات مهم جهان طبیعت را برمی شمارد که مخلوقیت، نیازمندی، وابستگی تام در بقا، نظم و علیت، تفاوت و تنوع موجودات، وجود شعور و ادراک، زنده بودن و تسبیح گویی همه موجودات طبیعت، کارکرد خاص موجودات طبیعی و تحت سیطره الهی بودن کل طبیعت فقط نمونه هایی از آن هاست. آموزه های طبیعت شناسی قرآن، ضمن رازگشایی از چهره برخی از ابعاد طبیعت، از مهم ترین طرق خداشناسی و شکل گیری جهان بینی الهی است که تامین کننده سعادت حقیقی انسان هاست.
    کلیدواژگان: علوم طبیعی، جهان شناسی، خلقت، نظم و قانون مندی، قرآن
  • رضا ماحوزی صفحات 99-118
    به علت نسبت وثیق میان علم و فلسفه از یک سو و نسبت وثیق میان فلسفه و مابعدالطبیعه فارابی و ابن سینا با الهیات و دین از سوی دیگر، علوم تجربی و طبیعی در اندیشه این دو فیلسوف ایرانی و مسلمان در ابعاد و مسائل متعددی با الهیات فلسفی که در مابعدالطبیعه مد نظر این دو ذیل حکمت نظری شاخه الهیات طرح شده است گره خورده و از مبانی این زیرشاخه تغذیه کرده است. در این نوشتار تلاش می شود، در چند موقف اساسی، پیوندهای علوم طبیعی و تجربی با مابعدالطبیعه و به ویژه الهیات فلسفی بیان شود و در نهایت نشان داده شود که گفتمان علوم طبیعی و تجربی نزد این دو دانشمند و فیلسوف متمایز از گفتمان علوم تجربی در دنیای جدید است
    کلیدواژگان: علوم تجربی، مابعدالطبیعه، الهیات فلسفی، فارابی، ابن سینا
  • عباس یزدانی صفحات 119-133
    آیا می توان با اقامه برهان منطقی وجود خدا را اثبات کرد؟ برخی فیلسوفان معتقدند اثبات وجود خدا با اقامه برهان منطقی امکان پذیر است؛ در مقابل، برخی دیگر بر این باورند که اثبات وجود خدا با برهان منطقی امتناع دارد؛ اما گروه سومی هستند که هرچند اثبات وجود خدا را ممتنع نمی دانند، تلقی طرف داران الهیات طبیعی سنتی از برهان را رد و شرایط جدیدی را برای برهان پیش نهاد می کنند. اینان بر این باورند که هرچند برخی از استدلال های مخالفان براهین کلاسیک الهیات طبیعی در اثبات وجود خدا قابل نقد است و می توان به نحوی از اثبات پذیری وجود خدا دفاع عقلانی کرد، تلقی مدافعان الهیات طبیعی سنتی از مفهوم برهان و شرایط آن و یقینی بودن براهین کلاسیک اثبات وجود خدا برای همگان قابل دفاع نیست. با پذیرش پارادایم های جدید معرفت شناختی و بازسازی مفهوم برهان به عنوان برهان وابسته به شخص، می توان از برخی براهین اثبات وجود خدا دفاع کرد و تلقی جدیدی از عقلانیت باور به خدا ارائه کرد.
    کلیدواژگان: برهان منطقی، الهیات طبیعی، وجود خدا، اثبات، عقلانیت
|
  • Majid Khazaie, Muhammad Reza Sotoudehnia, Seyed Mehdi Lotfi Pages 1-14
    Qurtubi’s exegeses in categorization of exegeses has a great place in exegeses of Ray. This exegeses, in spite of its juristic nature in three fields of juristic, rhetorical and exegeses can be discussed. Qurtubi in position of an interpreter consider no room for entrance of wisdom in fields of juristic and rhetoric, but in practical field he has indicated to wisdom. In the field of Quranic studies, he considers a great position for wisdom. For Qurubi exegeses of hadith has positions based on interpreters’ two different views , and by accepting of the place of wisdom in exegeses of Quran, has presented his own definition from wisdom and its importance in exegeses of Quran and stressed insufficiency relying on quotation. This paper tries to define of wisdom based Qurtubi’s view and its place in three fields of juristic, rhetoric, and exegeses.
    Keywords: Wisdom, Qurubi, rhetoric, Ahkam, exegeses
  • Mohammad Ali Dolat, Ali Afzali Pages 15-31
    This article seeks to find a way to properly explain the scientific findings about the biology of human beings on Earth before Adam (AS) in the verses and Hadiths. Archaeological findings suggest that pre-existing humans, two types of creatures with intelligence and free will, the Neanderthals and Cromangons, who lived in the land of ten thousand years ago, is depleted. The hadithes In general, talk about the existence of two species of Jinn and Gorilla and indicate the existence of seven types of humanoid creatures on earth. Perhaps we know Neanderthals and Cromangons two types of Gorilla. Based on historical studies and scientific research since the fall of Adam as the father of the current people on the ground, less than in tens of thousands of years ago. No physical connection between Adam and creatures before him there. The theory of Transformism about Adam and his seed is not true.
    Keywords: Adam, Human, Gorilla, Jinn, Neanderthal, Cromangon
  • Seyyed Masoud Seif, Parisa Vafamand Pages 33-55
    Cartesian circle is a well-known topic. This issue first put forward by his contemporaries to the extent that according to Descartes “if I am certain that God exists and is not deceiver, I can be certain that whatever I perceive clearly and distinctly is true.” and “only if I first be certain that whatever I perceive clearly and distinctly is true, then I can be certain that god exists and is not deceiver.” That is, certainty of the two propositions: “God exist and is not deceiver”, and “whatever I perceive clearly and distinctly is true”, depend on each other and it entails circle. There is several solution for Cartesian circle among which the solution of memory, of twofold certainty, and of psychological interpretation are very important. This article deals whit the solution of memory, according to which God guarantees our memory rather than the truth of our clear and distinct perceptions.
    Keywords: Cartesian Circle, God, Clear, Distinct Perceptions, Certainty
  • Bagher Ali Adelfar Pages 51-75
    From the beginning of the 16th century, a Shia government was established in Iran during which powerful European and Christian governments appeared in its southern borders. As a consequence, the religious missioners of these countries could facilely and effortlessly step onto Iran`s soil with the support of their governments. During the subsequent centuries, missioners were one of the most suitable organizations for influencing Iran`s culture. For this purpose, Catholic and Protestant missionaries tried different political and religious approaches. European's resounding and considerable success in conquering historical and new (contemporary and recent) continents as well as the propagation of Christianity during that period spawned the use of incursive methods for their propaganda in Iran. The translation of holy texts of Christianity into Persian as well as writing books running athwart Islamic beliefs and engendering dubitation among Muslims started in Safavid dynasty, however, these exercises reached to the zenith and peak owing to the intensification of competitions among colonialist governments. This research aims to analyze some priests` books and statements (especially Henry Martin`s) disproving and discrediting Shia`s beliefs and also how Shia scholars and clergies responded to them by writing theories confuting Christian missionaries.
    Keywords: missionaries, Christian sects, Qajar dynasty, Henry Martin, scholars, Catholic, Protestant priests, confuting responds
  • Reza Mahoozi Pages 99-118
    Because of the relation between science and philosophy on the one hand and the relation between Farabi and Avicenna’s philosophy and metaphysics with theology and religion on the other hand, natural sciences has many dimensions and numerous issues in connecting with philosophical theology and theoretical philosophy of them. In this paper I want to show the relation between natural sciences and philosophical theology in Farabi and Avicenna’s metaphysics. After that, I want to say the natural sciences for Farabi and Avicenna is differing from the discourse of science in the contemporary world.
    Keywords: Natural science, metaphysics, Farabi, Avicenna
  • Abbas Yazdani Pages 119-133
    Is it possible to prove God’s existence through logical argument? Some philosophers hold that it is possible. In contrast others believe that it is impossible to prove God’s existence through logical argument. Although the third group maintain that proof of God’s existence is not impossible, yet, they reject the concept of classical natural theology on such proofs and suggest modern conditions for validity of proof. They believe that although some of the dissenting discourse towards classical natural theology arguments in proving God’s existence are subject to criticisms and that provability of God’s existence is rationally defendable, but the conceptions of proof of the proponents of classical natural theology from the concept of proof, the conditions posed by it and the certainty of such arguments to everyone as they claim, are not defendable. By accepting new epistemic paradigms and redefinition of the concept of proof as a person-relative argument, it is possible to defend the proofs of God’s existence and present new conception of the rationality of belief in God.
    Keywords: Logical proof, natural theology, God's existence, proof, rationality