فهرست مطالب

نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامی
پیاپی 7 (تابستان 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/06/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • رضا اکبریان، خدیجه جوکار صفحات 7-40
    در جهان امروز بانکداری اسلامی توانسته است خود را به عنوان یک سیستم مالی مقتدر مطرح کند. اکنون در بسیاری از کشورها، اعم از مسلمان و غیرمسلمان، نه تنها بانکداری و مالیه اسلامی در کنار نظام بانکی متداول در حال فعالیت است، بلکه در برخی موارد نیز پیشرو بوده است. در این مقاله به دنبال معرفی بانکداری اسلامی و بررسی تاثیر آن بر رشد و توسعه اقتصادی در حوزه مباحث نظری هستیم. پژوهش حاضر ابتدا به صورت اجمالی به بیان ویژگی های اصلی بانکداری اسلامی می پردازد و مزایای در اختیار داشتن این ویژگی ها و علاوه بر آن ابزارهای کلیدی بانکداری اسلامی را معرفی می کند. سپس در زمینه هایی نظیر کارایی، ثبات، خطرات اخلاقی و کاهش فقر بانک های اسلامی را با بانک های متعارف مقایسه می کنیم. نتایج پژوهش نشان می دهد که مطالعات قبلی از این فرضیه که بانکداری اسلامی یک کانال اصلی برای رشد اقتصادی است حمایت می کنند. در وهله اول به نظر می رسد که مزایای حاصل از بانکداری اسلامی، رشد اقتصادی بیشتری را نسبت به بانکداری متعارف نوید می دهد؛ و از سوی دیگر، به طور کلی می توان گفت یک محیط اقتصادی اسلامی که به جای استفاده از بهره، به میزان مناسب از عقدهای مشارکتی و مبادله ای استفاده می کند، به علل گوناگون می تواند پیشرفت و توسعه اقتصادی بیشتری را در پی داشته باشد و با بحران های کم تر و کوتاه تری روبه رو شود. البته نمی توان با قاطعیت تمام، بانکداری اسلامی را در کلیه شرایط زمینه ساز توسعه قلمداد نمود. احتمالا در مواردی که به آن ها در متن مقاله اشاره شده است التزام به بانکداری اسلامی می تواند موجب کندی حرکت توسعه گردد. یکی از پیامدهای این مطالعه برای سیاست این است که بانکداری اسلامی به ثبات اقتصاد کلان، هم برای کشورهای توسعه یافته و هم برای کشورهای در حال توسعه کمک می کند.
    کلیدواژگان: رشد اقتصادی بانکداری اسلامی، توسعه اقتصادی بانکداری اسلامی، مالیه اسلامی
  • محمد واعظ، شهرام معینی، مرتضی درخشان صفحات 41-64
    این پژوهش بر آن است تا با تحلیل پیامد های اقتصادی کارآفرینی و سفته بازی و تحلیل آنها از منظر آموزه های فقهی و اخلاق اسلامی و همچنین مقایسه نتایج آن ها، اثر پیروی از آموزه های اخلاق اسلامی در فعالیت های اقتصادی را بر رشد اقتصادی تحلیل نماید. برای این منظور با استفاده از روش پژوهش مبتنی بر متن و کاربرد نظریه بازی، ابتدا سه عقد محرم بیع غرری، مقامره و رهان با سه ضابطه: 1- وجود بازی حاصل جمع نامثبت، 2- وجود شروط رهن گذاری معین برای پاداش معین یا نامعین و 3- وجود قاعده برد و باخت، توصیف و تعریف شده است، که نتیجه نهایی آن، اکل مال به باطل و غیر اخلاقی است. آنگاه ادعا شده سفته بازی کوتاه مدت در مبادلات مالی به دلیل تامین شروط سه گانه مذکور، می تواند دارای ماهیت رهان بوده و در نتیجه ناسازگار با اخلاق اسلامی تلقی شود.
    در مقابل تحلیل رویکرد آموزه های دینی در توصیه به فعالیت های کارآفرینی نشان می دهد که این فعالیت ها و لوازم و مقدمات آن، از دیدگاه سودمندی اقتصادی و حاصل جمع مثبت آن، به عنوان عاملی برای رشد و شکوفایی اقتصاد جامعه محسوب شده و همزمان سازگار با اخلاق اسلامی است، به نحوی که نفی سفته بازی توام با تقویت و تایید کارآفرینی، پایه بنیادی یک اقتصاد مولد خواهد بود. از این رو پیروی از اخلاق اسلامی در تاکید بر فعالیت های کارآفرینی به جای سفته بازی توسط بازیگران اقتصادی، دولت ها و سایر نهادهای اجتماعی، گامی موثر در تحقق رشد اقتصادی خواهد بود.
    کلیدواژگان: کارآفرینی، سفته بازی، اخلاق اسلامی، بازی حاصل جمع مثبت، رشد اقتصادی
  • خدیجه نصراللهی، عاطفه احمدی صفحات 65-84
    افراد جامعه با عقاید و باورهای گوناگون به نوبه خود می توانند بر متغیرهای اقتصادی تاثیر گذار باشند ،که این اثر گذاری توسط کار و فعالیتی است که افراد در جامعه عرضه می دارند. با توجه به اینکه همواره از دید دین اسلام و اقتصاد دانان غربی رعایت اصول اخلاقی در کار توصیه شده است، به نظر می رسد که افراد با فهم دقیق آموزه های دینی خود و رعایت موازین اخلاقی فعالیتی را با متعارض با منافع عموم انجام ندهند. دولت ها در کنار برخی اقدامات در جهت تسهیل و ارتقاء انجام امور می توانند زمینه ساز رعایت این اصول باشند. لذا در جامعه اسلامی که هدف رسیدن به سعادت و کمال انسانی است، لازم است افراد با رعایت موازین اخلاقی توصیه شده در آیات و روایات، کار و فعالیت خود را در جامعه به عنوان وظیفه خود انجام دهند. در این راستا از وظایف دولت ها در هر کشور این است که بستر ها و ساختارهای لازم را در راه رسیدن به این هدف فراهم نمایند. در این پژوهش سعی گردیده است که به بررسی اهمیت کار و اشتغال همراه با اخلاق اسلامی و عملکرد دولت نهم و دهم در فراهم نمودن بسترهای لازم جهت رعایت اصول اخلاقی و رفاه افراد جامعه پرداخته شود.
    دراین راستا سعی شده با استفاده از شیوه کتابخانه ای و روش تحلیلی- توصیفی فرایند اقدامات اخلاق مدار دولت جمهوری اسلامی ایران در سازمان اجرایی گمرک، با اشاره به برخی فعالیت های انجام شده، اجرای طرح آسیکودای جهانی(91-87)، تحلیل واریانس شود. این طرح به منظور تسریع صادرات، واردات و ترانزیت کالاها در کشور و در نتیجه افزایش درآمد گمرکی و ارائه خدمات مطلوب به افراد جامعه است.
    با محاسبات و بررسی های انجام شده، نتایج حاکی از آن است که اجرای این طرح در برخی گمرکات کشور بر میانگین بازدهی صادرات، واردات و ترانزیت از گمرکات مقصد در کشور ایران دارای اثر معنی دار بوده است.
    کلیدواژگان: اخلاق اسلامی، کار، دولت، گمرک، آسیکودای جهانی
  • پرویز نصیرخانی صفحات 85-104
    حکمرانی خوب در سالهای پیش از جنگ جهانی دوم کمتر استفاده می شد اما در طول دهه 1980 با مفهومی جدید ظهور کرده است که به چیزی فراتر از حکومت (دولت) اشاره (Government) دارد. در واقع حکمرانی خوب مفهوم بسیار گسترده ای را در بر می گیرد که محصول مشارکت سه نهاد دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی است. هر سه آنها برای توسعه انسانی پایدار ضروری هستند. دولت محیط سیاسی و حقوقی بارور به وجود می آورد، بخش خصوصی اشتغال و درآمد را پدید می آورد و جامعه مدنی تعامل سیاسی و اجتماعی گروه های فعال برای مشارکت در فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را تسهیل می کند.
    شاخصهای حکمرانی خوب حاصل تلاش سه تن از محققان بانک جهانی دانیل کافمن، آرت کرای و پابلو زویدو لوباتوناست که یافته های موسسات مختلف بین المللی همچون بنیاد هریتیج و خانه آزادی پیرامون وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشورها را با یکدیگر ادغام کرده و شاخصهای کلی و جدیدی تحت عنوان شاخصهای حکمرانی معرفی نموده اند. بانک جهانی حکمرانی خوب را بر اساس شش شاخص تعریف می کند.
    در این تحقیق با استفاده از بسته نرم افزاریEviews6 و روش پانل دیتا به بررسی تاثیر شاخص حکمرانی خوب بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب پرداخته می شود. آمار و اطلاعات شاخص حکمرانی خوب بر اساس مطالعات صورت گرفته از سوی کافمن و همکاران از سایت بانک جهانی اخذ می گردد. همچنین آمار رشد اقتصادی ایران و کشورهای اسلامی منتخب نیز از بسته نرم افزاری WDI که همه ساله از سوی بانک جهانی برای تمامی کشورهای جهان منتشر می گردد، اخذ شده است.
    دوره مطالعه حاضر بین سالهای 2012-1960 تعیین می گردد. یافته های تحقیق نشان می دهد که در طول زمان با افزایش کیفیت حکومت به میزان یک درصد رشد پنج درصدی تولید ناخالص داخلی برای کشورهای مورد مطالعه را داریم و متغیرهای تحقیق می توانند 35 درصد از تغییرات نرخ رشد تولید ناخالص داخلی را توضیح دهد.
    کلیدواژگان: حکمرانی خوب، رشد اقتصادی، پانل دیتا
  • حمید ابریشمی، حمید آسایش، سید مجتبی فائزی صفحات 105-120
    زمینه
    منظور از اصطلاح «اخلاق در اقتصاد»، در واقع تفسیر و برداشتی از علم اقتصاد و موضوعات مورد مطالعه آن است که وجه اخلاقی را نیز برای تبیین بهتر و واقع بینانه تر رفتارهای اقتصادی در نظر می گیرد.
    روش
    با استفاده از مطالعه موردی (تولیدکنندگان مرکبات) و روش های کمی خاص، کاهش منفعت بلندمدت تولیدکننده را در صورت عدم رعایت اخلاق در تولید با استناد به بحث های نظری تجزیه و تحلیل خواهیم کرد.
    یافته ها
    عدم رعایت اخلاق توسط تولیدکننده سبب کاهش منفعت او در بلند مدت شده و بینش اقتصادی او نسبت به منفعت بلند مدت، به دور از هرگونه توصیه یا دستور اخلاقی وی را ملزم به رعایت اخلاق در کنش های اقتصادی خواهد کرد.
    نتایج
    رعایت اخلاق بر منفعت بلندمدت تولیدکننده تاثیر معنی دار دارد. باور و بینش معطوف به منفعت (اخلاق منفعت بنیان) در کنشگران یا عاملین اقتصادی، بهترین روش برای الزام ملاحظات اخلاقی در اقتصاد و افزایش منفعت می باشد.
    کلیدواژگان: بینش اقتصادی، هزینه فریب، تعادل کیفیت، انتخاب معکوس، منفعت تولید کننده
  • حجت ایزدخواستی صفحات 121-148
    ورود به حوزه نظریه های اقتصاد سرمایه داری و واکاوی، رمزگشایی و نقد عالمانه اندیشه های اقتصاددانان سرمایه داری، اولین گام در طراحی و استقرار یک الگوی پیشرفت بر اساس ارزش های اسلامی است. بهره مفهومی بنیانی در نظام مالی سرمایه داری است که در این پژوهش به تبیین و نقد ماهیت و ضرورت آن در نظریات برخی اندیشه وران اقتصادی غرب پرداخته می شود. بررسی سیر تاریخی ربا و تبدیل شدن آن به بهره در غرب بیانگر این است که تا قرن 13 میلادی آموزه ها و عقاید کلیسا حاکم بوده است و مخالفت با بهره ی منطبق با ربا صورت گرفته است، اما حاکم شدن اندیشه های بشری بدون پشتوانه وحی باعث شده است تا وضعیت به نفع رباخواری و به ضرر اندیشه های کلیسا تغییر کند. در نهایت باعث شده است تا نظریه پردازان اقتصادی غرب به دنبال اثبات ضرورت بهره در اقتصاد باشند. در این راستا، نظریه پردازان اقتصاد کلاسیک، نظریه مولد بودن سرمایه و پول را در طرف عرضه و ساختار الگوی مصرف و رجحان زمانی حال نسبت به آینده را در طرف تقاضا به عنوان نظریه اولیه اثباتی بهره مطرح کرده اند. نقدی که بر این نظریات وارد می شود، این است که اولا، در بسیاری از استدلال هایی که در اثبات ضرورت بهره مطرح شده است، خلط بحث صورت گرفته و مربوط به توجیه نرخ بهره طبیعی به معنای بازده سرمایه یا سود است و نه نرخ بهره قراردادی؛ ثانیا، اعتقادات و باورهای افراد نیز در ارزش گذاری و میزان مصرف کالاهای حال و آینده نقش اساسی دارند و منشا بهره در طرف تقاضا را رد می کند.
    کلیدواژگان: مولد بودن سرمایه، نرخ بهره قراردادی، نرخ بهره طبیعی
  • میثم موسایی، راضیه خسروانی صفحات 149-162
    ابن خلدون یکی از متفکرین مسلمان است که چهار قرن قبل از آدام اسمیت، نظریات مختلفی درباره مسائل اقتصادی مطرح کرده است؛ او مسائلی نظیر نظریه درآمد، تولید، مصرف، توزیع، مطلوبیت، ارزش کار، رشد و توسعه، نقش دولت در اقتصاد را با روشی متفاوت مطرح کرده است.
    از لحاظ تاریخی او مستحق تر است که « پدر علم اقتصاد» شناخته شود تا آدام اسمیت.
    در این مقاله سعی می شود متدلوژی و اندیشه های اقتصادی او به زبانی ساده مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
    کلیدواژگان: ابن خلدون، اندیشه های اقتصادی، تئوری ارزش و مکانیسم قیمت ها
|
  • Pages 7-40
    Currently, Islamic banking should be considered as a potentially progressive monetary structure. In a variety of Islamic and non-islamic countries around the world, Islamic banking has been adopted alongside conventional systems of banking and in some cases it has been well developed. We would introduce the theoretical foundations of Islamic banking and investigate its potential impacts on economic growth and development. The principles of Islamic banking would be established and based on these principles we would discuss the possible tools and outcomes of such a method of financing. We have compared Islamic banks and conventional banks in four different categories: efficiency, stability, moral hazard, and poverty reduction. It is found out that previous studies support the hypothesis that Islamic banking is a necessary tool of economic growth. First of all this economic growth seems to be higher than the economic growth achieved through conventional financial institutions. Secondly, an Islamic financing which instead of utilizing interest rates, takes advantage of a good amount of participatory contracts and exchange could lead to a much more stable economic development specially because it might encounter lesser and low life-time economic crises. However, one should not assume that Islamic banking would always be a wise choice for economic development. In the paper we have mentioned some situations in which sticking with Islamic banking in an inflexible manner could be a serious obstacle for development. One of the results of this study for policy makers could be the guideline that using Islamic banking as the proxy of financing could help to stabilize the macroeconomy in developing and developed countries.
    Keywords: Islamic Banking on Economic Growth
  • Pages 41-64
    In this research economic outcomes of a few speculative actions according to Islamic Jurisprudence, Islamic ethics and their results on economic growth by using content analysis method has been analyzed.
    Within the research, short-run speculative contracts evaluated based on three criterias :1. Non-positive sum game 2.Certain amount 3. Rule of win/loss.
    The results show that the short-run speculative transanction have to be rejected whereas entrepreneurship activities must be encouraged. This approach is consistent with Islamic ethics and leads to economic growth.
    Keywords: Entrepreneurship, Speculation, Islamic ethics, Positive sum game, Economic Growth
  • Pages 65-84
    People with different beliefs, in turn, could affect economic variables the effect is trough doing an activity that people are offered in the community. Since always from the perspective of Islam and Western economists Ethical Treatment is recommended. It seems that people with a detailed understanding of their religious taught and moral norms do not work against public interests. Governments, along with a number of measures to facilitate and promote such activities can be a precursor to adhere these principles. Thus in Islamic society which achieving human happiness and perfection is the target, people should abide by ethical standards recommended in the verses and traditions and does their work in the community as their duty. In this regard, the responsibility of governments in each country is that to provide the bed and the necessary structures to achieve these goals.
    In this study we try to investigate the importance of work and efforts along with Islamic ethics and appraise the government performance to provide a platform for ethical measures and the welfare of the people that should be realized. In this regard, by using library method and descriptive analysis, the moral activities of the Islamic Republic of Iran government in the executive Customs agencies has been analyzed. Referring to some activities, analysis of variance has been done on the implementation of World ASYCUDA project (87-91) - This project aims to accelerate the export, import and transit of goods in the country and thus increase revenue and provide satisfactory service to the community.
    With calculations and studies, Results indicate that the execution of the project in some country’s customs agencies has a significant effect on the average efficiency of export, import and transit to the destination countries.
    Keywords: Islamic ethics, Work, Government, Customs, World ASYCUDA project
  • Pages 85-104
    In the years before World War II, the concept of good governance was less used. But during the 1980s, a new concept has emerged that more than of government notes. Indeed, good governance is a broad concept that encompasses the participation of government institutions, civil society and the private sector. All three sections are essential for sustainable human development. Political and legal environment creates fertile state, private sector and civil society engagement creates employment and income, political and social activist groups to participate in economic activities, facilitate social and political.
    Indicators of good governance are the work of three researchers at the World Bank's Daniel Kaufmann, Art rental Zvydv Pablo Lvbatvna. These researchers, on the basis of the findings of various international institutions such as the Heritage Foundation and Freedom House about the economic, political and social subjects, has introduced new indices as indicators of governance. The World Bank's presents the good governance on the base of six indicators.
    In this study, using the eviews 6 software package and ordinary least squares method to evaluate the effect of good governance index on economic growth will be discussed. The data of indicator of good governance based on studies done by Mr. Kaufmann and others can be obtained from the World Bank. The economic growth statistics is offered via of the WDI source annually for all countries that is published by the World Bank, have been obtained.
    Study period covers the years 2012-2000 .The results show that over time increase the quality of governance a five percent GDP growth for the countries studied and other variables can explain the three percent of changes of GDP growth rate.
    Keywords: good governance, economic growth, panel data
  • Pages 105-120
    Background
    Ethics in economics means an interpretation of economics and economic issues that concerns moral dimension for realistic explanation of economic behaviors.
    Method
    Focusing on the case study of citrus producers, we analyze benefit reduction of producers when they act immorally. We use a descriptive and certain quantitative method, in this approach.
    Results
    The immoral action by producers leads to reduction of their benefits in long-run. Economic insight with regard to long-run benefit, will bind producers to act morally, whether there is a moral prescription or not.
    Conclusion
    Acting moral will benefit to producers. Benefit-base insight (Utilitarian ethics) in economic agents is the best way for considering ethics in economics to increase benefit.
    Keywords: economic insight, Deception cost, Quality equilibrium, Adverse selection, producer\'s benefit
  • Pages 121-148
    Enter in capitalist economic theory and analysis, decoding and scientific critique of capitalist economists thought, is the first step in the design and implementation of a development model based on Islamic values. Interest is the basis concept in capitalist financial system that in the research explain and critique the nature and necessity of it in the ideas of economic thinkers in the West. Evaluation historical process of usury and convert it to interest in the West shows that until the 13th century the teachings and beliefs of the church's governing and had been rejected interest that accordance with the usury, but dominate the human thoughts without backing to revelation has caused to the detriment of church and in favor of usury change. Eventually led to economic theorists in the West to prove the necessity of interest in economic. In this regard, classical economic theorists, the theory of productive capital and money on the supply side and structure of consumption pattern and time preference for the future on the demand side as the primary theory of positive interest have raised. The criticism that comes from these views is that firstly, in many of the arguments that have been used in the proof of interest necessity, have been confusing the issue and the justification of natural interest means to rate return on capital or profit and not contracts interest rate. Secondly, people's beliefs in valuation and amount of present and future goods play a major role on the demand side that denies origin of interest.
    Keywords: productive capital, contract interest rate, natural interest rate
  • Pages 149-162
    Ibn Khaldun, was four centuries before Adam Smith, he had different methodology to study on economic issues, such as the theory of production, consumption, distribution, income, utility, value, growth and development theory and the role of government in economy Historically, Ibn Khaldun is more worthy to be called the "father of economics" to Adam Smith.
    In this paper we try to evaluate and study on the methodology and economic ideas of Ibn Kaldun.
    Keywords: Ibn Khaldun, economic thought, theory of value, price mechanism