نشریه جستارهای نوین ادبی
سال سی و هفتم شماره 1 (پیاپی 144، بهار 1383)

در نوشته حاضر، سعی بر آن است معلوم شود چه عامل یا عواملی در مرگ استعاره و واژگانی شدن مفهومی استعاری دخیل است. برای نیل به این هدف، ابتدا به آنچه در میان محققان به مثابه تعریفی برای استعاره ذکر شده است، اشاره خواهد شد. سپس کوشش خواهد شد، به فرآیند شکل گیری استعاره اشاره شود و معلوم گردد تفاوت میان «استعاره زنده» و «استعاره مرده» چیست و چگونه استعاره ای زنده به چند معنایی واژگانی تغییر هویت می دهد و به فرهنگهای لغت راه می یابد.

این مقاله به زبان فارسی پیشرفته ای می پردازد که با حفظ هویت تاریخی و فرهنگی خود و حرکت در مرزهای دانش، فرهنگ و فناوری، ظرفیت عمیقی در تولید و انتقال دانش و فرهنگ از خود نشان می دهد و در این مسیر هیچ گاه تحت تاثیر زبانهای دیگر به انفعال کشیده نمی شود، بلکه با سعه صدر ویژه خود به تعامل صحیح با زبانهای زنده دنیا می پردازد. مرور اجمالی سیر تاریخی زبان فارسی و سابقه و نحوه تعامل آن با موضوع علم و بررسی قابلیتهای زبان فارسی در تولید و انتقال دانش و همچنین بررسی اجمالی رخدادهای تاریخی در عرصه زبان فارسی از مسائلی است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است.

در این مقاله، سیر تاریخی ساخت زمان ماضی اخباری مورد بررسی دقیق قرار گرفته و نشان داده شده است که از حدود سه هزار سال پیش تا کنون گویندگان زبان فارسی برای نشان دادن عملی که در گذشته اتفاق می افتاده است، از چه روشی استفاده می کرده اند. با مثالهایی که در این مقاله از زبانهای فارسی باستان، فارسی میانه و فارسی نو آورده شده، می توان دریافت که ساخت این زمان در دوره های سه گانه زبان فارسی صورت ثابتی نداشته و در هر دوره تغییرات خاصی را به خود پذیرفته است.

در این مقاله برآنیم تا شگردهایی را که نیما در تصویرگری اشعار آزادش به کار گرفته، بررسی کنیم. این بررسی البته بیشتر فرم مدارا است تا معنا محور. اصول کلی حاکم بر ذهنیت تصویر ساز نیما از این قرار است: 1- استفاده از تکنیکهای نمایشی - داستانی؛ 2- جایگزینی تصاویر؛ 3- تقابل و تقارن تصویری؛ 4- استفاده از ایماژهای صدادار؛ 5- به کارگیری تشخیص، استعاره و تشبیه؛ 6- استفاده از تصاویر بومی؛ 7- تمایل به سمبولیسم در تصویرگری و پیچیدگی تصویری؛ 8- توجه به ایستایی و حرکت تصاویر؛ 9- تناسب و همگونی میان اجزای شعر؛ 10- نوآوری و خلاقیت در تصویگری؛ 11- موارد دیگر...

مقاله حاضر بر آن است تا تاثیرات محیطی از قبیل زبان، فرهنگ و شرایط جغرافیایی مازندران را در اشعار نیما توصیف و بررسی نماید. زبان شناسان اجتماعی معتقدند هر زبان تا حد زیادی منعکس کننده واقعیات و خصوصیات بیرونی پیرامون خود می باشد.

در سال 1960 تعدادی از نویسندگان فرانسه از جمله ریمون کنو، فرانسوا لو لیونه، ژرژ پرک و دیگران، جنبشی ادبی به نام «اولیپو» ایجاد کردند. آنها با رد قوانین، قواعد و سنتهای حاکم بر ادبیات، با تکیه بر خود نوشتار و با وارد کردن بازی و الزام در آن و با ایجاد نوآوری های سازنده، جان تازه ای به ادبیات بیمار بخشیدند.

عشق عذری، عشقی است که عاشق و معشوق علاوه بر دل باختگی شدید نسبت به یکدیگر باید پای بند اصولی نیز باشند؛ از جمله: عفت پیشه کردن در راه عشق، کمان سر عشق و سرانجام فدا شدن و خاطر عشق. مجنون از جمله عاشقان عذری است. در این مقاله اثبات شده است که وی به خاطر شدت عشق به لیلی و همچنین مردن در راه عشق، عاشقی کاملا عذری است.

سخن گفتن درباره آفرینش پدیده ها یکی از موضوعاتی است که در آغاز شعر شاعران پارسی بدان پرداخته می شود. ذکر این موضوع پس از حمد خداوند و نعت حضرت رسول (ص) آن را در هاله ای از اندیشه های اسلامی فرو می برد، در مواردی نیز منطبق با دیدگاه هایی دیگر است. فردوسی یکی از اندیشمندانی است که هم از فرهنگ سامی و هم فرهنگ ایرانی در این باب در شعر خود توشه بر گرفته است.

فن مقامه نویسی در ادبیات عرب با مقامات بدیع الزمان همدانی آغاز شد و با مقامات حریری به اوج و کمال خود رسید. مقامات قاضی حمید الدین بلخی بهترین و تنها نمونه مقامه نویسی در ادبیات فارسی است. در قرن هفتم هجری، سعدیبر تاثیر پذیری از شیوه نثر مقامات حمیدی در گلستان، با ذوق و خلاقیت خود، دو مقامه منظوم در بوستان آفریده است.

هدف از این مقاله، تفسیر تطبیقی و پدیدار شناسانه «تهوع» سارتر و «بوف کور» هدایت است، با توجه به تجربه وجودی هستی ناب؛ یعنی مساله بنیادین فلسفه اصالت وجود. در بوف کور و تهوع پیش فرضهای معتاد و معمول در باب اعیان و اشیا به کناری نهاده شده است. چنین تجربه ای حقیقت ناب، بیگانه، ممکن و بی آمیغ اشیا را آشکار می کند.

اسلوب تضمین در قلمرو لزوم و تعدی افعال به جهت فوایدی که بر آن مترتب است، از مهم ترین اسالیب زبان عربی به شمار می رود. حکایت تضمین، از آن جا آغاز می شود که فعل، با حرف جری متعدی شود که در زنجیره عادی گتار، تعدی با آن معهود نیست. رخداد این پدیده فرا هنجار در تعدی افعال موجب گردیده است کلمات از قلمرو تنگ معانی قاموسی فراتر روند و مایه بالندگی آنها و امکان ارائه بیشترین اندیشه در کمترین الفاظ فراهم گردد.

با حمله فرانسویان به مصر، در سال 1798 م، مردم این کشور با فرهنگ و تمدن جدیدی روبرو شدند. پس از خروج آنها از مصر، تا زمان روی کار آمدن محمد علی پاشا، دوره ای از نابسامانی این کشور را فرا گرفت. محمد علی پاشا با پیروی از سیاستهای اروپائیان به مدرنیزه کردن کشورش پرداخت. اعزام دانشجو به خارج، بهره گیری از مستشرقان اروپایی و ترجمه متون جدید علمی از سیاستهای آموزشی او بود که تا حدودی نیز به موفقیت انجامید.

در زبان فارسی امروز، برخی ترکیبات فعلی وجود دارند که در ساخت آنها، ضرورتا از ضمیر متصل به جای شناسه معمول استفاده می شود. این گونه افعال را که اغلب برای بیان حالات عاطفی و انفعالی به کار می روند، «فعل های ناگذر»، «غیر شخصی» یا «فعلهای مرکب ضمیری» نامیده اند؛ مانند: یادم رفت، سخت بود، خنده اش گرفت، ماتمان برد، گرمتان شد، بدشان آمد.