فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سال هفتم شماره 2 (پیاپی 26، بهار 1394)

اهمیت پروسه جهانی شدن در یک توسعه پویا در روابط اقتصادی جامعه جهانی با ورود به سرمایه گذاری های مستقیم خارجی و تجارت خارجی در در دهه های اخیر تعیین می گردد. این سوال مطرح می باشد که چگونه رشد اقتصادی بر زمینه های توسعه اجتماعی تاثیر می گذارد و کیفیت زندگی در جوامع بشری را ارتقاء می بخشد. این مطالعه از داده های سری های زمانی بین سال های 1361 الی 1391 بر اساس یک مطالعه استادی و تاریخی استفاده نموده است. یافته ها اثرات معنی دار و مثبت شاخص های جهانی شدن بر روی شاخص های توسعه اقتصادی ایران را در سه دهه آشکار می کند. نتایج حاکی از تایید اثرات سرمایه گذاری های مستقیم خارجی بر صادرات و واردات و وجود رابطه معنی داری بین سرمایه گذاری مستقیم خارجی با تجارت خارجی می باشد. برآورده ها تشان می دهد که رشد اقتصادی ایران در طول سه دهه با نوساناتی همراه بوده است که این رشد ناشی از فروش نفت و مواد خام دیگر بوده است نه سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش های مختلف جامعه. نتایج نشان می دهد که شاخص های بهداشت، آموزش و درآمد سرانه ایران بهبود نسبی پیدا کرده است، اما بهبود درآمد سرانه ایران در سه دهه گذشته قابل توجه ای نیست. همچنین یک روند نسبتا ضعیف در کاهش دو شاخص فقر و نابرابری درآمدی ایران در سه دهه گذشته مشاهده می شود اما این کاهش قابل توجه و ایده آل نیست.

شبکه های اجتماعی نوین به عنوان یک رسانه تاثیرگذار در ایجاد فضایی باز و گسترده برای کاربران خود، بویژه زنان نقش مهمی را ایفا کرده است. روش های به کار رفته در این پژوهش عبارتند از روش های اسنادی، مطالعه میدانی و پیمایشی. داده های پژوهش با تکنیک های تحلیل محتوا، مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه جمع آوری شده است. جامعه آماری پژوهش، زنان دانشجوی دانشکده علوم اجتماعی واحد علوم و تحقیقات و دانشگاه تهران می باشند. چارچوب نظری این مطالعه تلفیقی از نظریات حوزه عمومی و کنش ارتباطی هابرماس، نظریه ارتباطات کامپیوتر واسط و استفاده و خشنودی می باشد، نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان دهنده تغییر رفتار کاربران در زمینه های فردی، عاطفی، خانوادگی و اجتماعی با تاثیرپذیری از میزان و نوع استفاده از شبکه های اجتماعی می باشد، همچنین نوع فعالیتی که کاربران در این فضا دارند، بر ایجاد تفاهم ارتباطی نقش دارد، یعنی کاربران با استفاده از زبان و مفاهیم مشترک به گفتگو در این فضا پرداخته و مقاصد ارتباطی را دنبال می کنند. در این پژوهش فرضیه نقش افزایش مهارت کاربران، از فرضیه ویژگی های فردی و اجتماعی، نقش تحصیلات در تغییر رفتار تایید شدند. در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده، راهکارهایی مانند: تغییر رویکرد برنامه ریزان و مسوولین کشور نسبت به این فضا و برداشتن محدویت استفاده از شبکه های اجتماعی نوین، حذف نگاه منفی آنها در مورد کاربران این شبکه ها، راه اندازی سایت های بومی مشابه فیس بوک در ایران با همان جذابیت ها و قابلیت ها، آموزش های عمومی به جوانان و خانواده های آنان و... ارائه شده است.

پایداری اجتماعی یکی از مفاهیم مرتبط با توسعه پایدار است که از دهه 1960 به بعد در برنامه های توسعه کشورهای مختلف وارد شد اما به دلیل عدم اجماع بر سر مولفه ها و جایگاه آن در میان سایر اجزاء توسعه پایدار در عمل به گونه های بسیار متفاوتی با آن برخورد شده است. در این مطالعه شاخص های پایداری اجتماعی در برنامه های چهارم و پنجم توسعه ایران به روش تحلیل محتوا و در چارچوب نظریه های جامعه شناسی بررسی شدند. علاوه بر این، وضعیت گروه های هدف در برنامه های توسعه و نوع سیاست گذاری در رابطه با آن ها مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس یافته های پژوهش، رویکرد غالب در برنامه های چهارم و پنجم توسعه ایران، رویکرد نیازهای اساسی است که نیازهایی مانند اشتغال، بهداشت، مسکن و تغذیه را دربرمی گیرد. به عنوان گروه های هدف، روستائیان بیشترین توجه را در هر دو برنامه به خود جلب نموده اند، سپس اقشار کم درآمد و در رده بعد زنان، به ویژه زنان سرپرست خانوار قرار دارند. حاشیه نشینان، کارگران، جوانان، کودکان و سالمندان به ترتیب از دیگر گروه های مهم هدف هستند.

توسعه اجتماعی فرایندی است که توسط آن توانمندی ها و قابلیت های گروه های اجتماعی جهت مشارکت فعالانه افراد افزایش یافته و در آن ساختارهای لازم برای این مسئله فراهم می گردد. در این راستا، مفاهیم مربوط به کار و فعالیت مانند دلبستگی به کار، رضایت شغلی، بیگانگی از کار، و... اهمیت خاصی می یابند. در این پژوهش عوامل اجتماعی و فرهنگی مرتبط با بیگانگی(از کار و از خود) کارکنان در سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در سال 1393 مورد بررسی قرار گرفت. در تدوین چارچوب نظری تحقیق از نظریات ملوین سیمن و تالکوت پارسونز استفاده گردید. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کارکنان سازمان جهاد کشاورزی اصفهان (ستاد مرکزی ) می شد که از بین آن ها با استفاده از فرمول کوکران، 119 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با تخصیص متناسب به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش پژوهش، پیمایشی از نوع همبستگی و ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه بود. ابزار تحقیق از اعتبار صوری برخودار بود و پایایی پرسشنامه و شاخص های پژوهش به وسیله ضریب آلفای کرونباخ (767/0) تایید شده است. نتایج تحقیق نشان داد که میزان بیگانگی کارکنان کمتر از حد متوسط (62/2 از 5)، و رابطه بین بیگانگی با پایگاه اجتماعی-اقتصادی (f= 8/97)، تعهد سازمانی (r=0/311)، سن (r=-0/328)، و پیشرفت شغلی (r=0/398) معنادار بود ولی بین دینداری، جنسیت، و تاهل با بیگانگی رابطه معنادار نبود. هم چنین ضریب تعیین (R2)، نشان می دهد که متغیرهای مستقل به میزان 9/39 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین نموده اند.

تحقیق حاضر تحت عنوان مطالعه و بررسی توسعه فرهنگی زنان بر کارکرد های خانواده انجام گرفته است. که دارای دو متغیر مستقل و وابسته همراه با سنجش تاثیرگذاری شاخصهای متغیر مستقل برمتغیر وابسته بوده است .روش انجام این تحقیق روش اسنادی و پیمایشی است. و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است که از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. حجم نمونه د راین پژوهش 150 نفر از زنان متاهل و شاغل و تحصیلکرده منطقه 10 تهران بودند. دربین متغیرهای مستقل افزایش میزان تحصیلات با مجموع تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم، بیشترین وزن را معادل 066/1 بر متغیر وابسته دارد. نتایج این پژوهش، فرضیه اصلی این تحقیق را مبنی بر وجود رابطه معنادار بین توسعه فرهنگی زنان و کارکرد های خانواده در سطح اطمینان 95/0 واریانس تبیینی محاسبه شده {2R 54/0}تایید می کند. و به گونه ای اعلام می دارد ؛ با افزایش تحصیلات و استقلال مالی و در نهایت برخورداری از توسعه فرهنگی – اجتماعی زنان با تغییر نگرش ، رفتار و شیوه تفکری روبه رو هستند که مسلما تاثیر گذار بر کارکرد خانواده خواهد بود و اما در ارتباط با نوع تاثیرآن، باید اذعان داشت علاوه بر ایجاد تنشهای مقطعی ناشی از کاهش نقشهای سنتی آنان در خانواده، با توجه به آرامش و عزت نفس اکتسابی و حقوق مشروعیت یافته چه درکانون خانواده وچه دراجتماع، توانایی بهترو بیشتری در تربیت و هدایت فرزندان و نیز حل و فصل تعارضات خانوادگی خواهند داشت به شیوه ای که همانند گذشته حقوقشان مورد تعرض قرار نخواهد گرفت.

هدف اصلی این تحقیق بررسی وضعیت شاخص های عدالت در بنگاه های اقتصادی برای ارائه راهبردهای ارتقاء عدالت است. به طور کلی در این مطالعه وجوه عدالت اجتماعی با رویکردهایی که به تبیین موضوع پرداخته اند مانند، برابری، نیاز، انصاف و فردگرایی اقتصادی، مورد بررسی قرار گرفت و همچنین به رویکردهای سیاستگذاری و حوزه های آن اعم از حوزه های سلامت، آموزش، اقتصاد، امنیت اجتماعی، خدمات رفاهی و مسکن، که مشخصا در زمره سیاستگذاری اجتماعی – اقتصادی قرار می گیرند، پرداخته شد. از آنجا که این تحقیق در راستای چشم انداز اکثر بنگاه های اقتصادی «ارائه خدمات مطلوب به کارکنان و ارتقای سطح رفاه کارکنان و خانواده ها» سعی در شناخت وضعیت شاخص های عدالت و راهبردهای ارتقاء شاخص های عدالت است، در وهله اول یک مطالعه اکتشافی است که سعی در شناخت وضعیت شاخص های عدالت در بنیاد بنگاه های اقتصادی دارد و در وهله دوم یک مطالعه کاربردی است که ضمن شناخت وضعیت شاخص های عدالت، با نتایج بدست آمده می توان راهبردهای ارتقای شاخص های عدالت را مشخص نمود. روش تحقیق پیمایش و ابزار جمع آوری داده ها و اطلاعات پرسشنامه ساخت یافته و جعیت آماری اعضای تعاونی بنگاه های اقتصادی دولتی و شیوه تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات در دو بخش توصیفی و تحلیلی با توجه به آمار توصیفی و استباطی بوده است. یافته های تحقیق نشان داد میزان رضایتمندی و به عبارت بهتر میزان تحقق برابری و عدالت در بنگاه های اقتصادی در حد متوسط است.

خصلت ویژه همبستگی اجتماعی ماهیت گروهی آن است. که همبستگی، عامل تضمین کننده ی وحدت آن هاست. به همین دلیل، تغییر صور همبستگی تابع انواع اجتماع است. نوع همبستگی را در شرایط متفاوت، متغیرهای بیرونی تعیین می کنند. در این تحقیق شبکه های اجتماعی مجازی مورد تحقیق قرار می گیرد.این پژوهش با بهره گیری از روش اسنادی و پیمایشی انجام شد.جامعه آماری تحقیق حاضر شامل دانشجویان پیام نور اردبیل است که با استعلامی که از دانشگاه به عمل آمد شامل 15000 نفر می باشند. برای به دست آوردن حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده کردیم. بر این اساس و با توجه به اینکه جامعه آماری ما 15000 نفر است، حجم نمونه 250 نفر راشامل می شد . واحد تحلیل در این تحقیق فرد می باشد. در این تحقیق از روش نمونه گیری خوشه ایطبقه ای با حجم نامتناسب استفاده شده است. یافته های این پژوهش حاکی از این است که تفاوت همبستگی اجتماعی دانشجویان که از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند معنی دار می باشد در این فرضیه t=-2/003 می باشد. در فرضیه تبادل اطلاعات بدون سانسور با همبستگی279/0 تایید شد. در فرضیه میزان استفاده کاربران از شبکه های اجتماعی با همبستگی 306/0 تایید شد. در فرضیه تعاملات فرهنگی با همبستگی 322/0 تایید شد. در فرضیه دو گروه استفاده کنندگان از شبکه های اجتماعی بین همبستگی اجتماعی آنها هیچ تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در فرضیه تعاملات با شخصیت های فرهنگی و اجتماعی تفاوت معنی داری وجود نداشت. در فرضیه تعاملات داخل و خارج کشور دانشجویان تفاوت معنی داری مشاهده نشد.

فرزندآوری پدیده مهمی در حرکات جمعیتی و محور توسعه پایدار برای کشورهایی که سطح جانشینی پایینی دارند، محسوب می شود . هدف این پژوهش بررسی عوامل اجتماعی موثر بر تمایل به فرزندآوری با روش تحقیق پیمایشی می باشد . بر اساس اندیشه استرلین و نظریه های هابرماس ، گلارک و استارک چارچوب تئوری ساخته شد . جامعه آماری شامل کلیه زنان و مردان واقع در گروه سنی 45تا25 سال شهر جهرم می باشد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 380 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند . داده های لازم با روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای تصادفی جمع آوری شد . روایی سوالات با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ و با تحلیل عاملی تعیین اعتبار گردید و سپس با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی ارتباط هر یک از متغیرها با تمایل به فرزندآوری سنجش و تجزیه و تحلیل شد. در آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای مستقل از جمله جامعه پذیری جنسیتی ، مشکلات فرزندپروری ، مشارکت اجتماعی ، دسترسی به مواد غذایی و دینداری با تمایل به فرزندآوری رابطه ی معناداری وجود دارد . بر اساس داده های رگرسیونی متغیرهایی چون جامعه پذیری جنسیتی ، تعداد فرزند مطلوب ، مشارکت گروهی ، بعد پیامدی دینداری دارای تاثیر بر تمایل به فرزندآوری هستند.