فصلنامه میقات حج
پیاپی 81 (پاییز 1391)

مورخان و پژوهشگران درباره فدک حضرت زهرا (س) کتاب های مختلفی به نگارش درآورده و هر یک از آنان، با نگاه و بینش خود، به تحلیل ماجرای این باغ پرداخته و در مورد ارث یا هبه و یا ملک شخصی بودن آن برای دختر پیامبر خدا (ص) ، نظریاتی را ارائه کرده اند.
اما در این میان، قریب به اتفاق آنان، یا به موضوع بحث ما (متولیان فدک) ، ورود پیدا نکرده و یا با اشاره ای از آن گذر کرده اند. بدیهی است که اگر در هر دوره ای، به موضوع متولیان فدک پرداخته می شد و بررسی دقیقی در این باره صورت می گرفت، امروزه می دانستیم که هزینه و درآمد آن به چه نحوی بوده و صرف چه کارهایی می شده است.
پیش تر تصمیم نگارنده بر آن بود که در این موضوع کتاب مستقلی با عنوان «متولیان فدک، درآمد و مصارف آن» به رشته تحریر در آورد، اما به جهت در دست داشتن چندین موضوع پژوهشی و کمبود فرصت، این توفیق به مقاله ای منتهی شد که اکنون پیش روی شما خوانندگان عزیز قرار دارد.
پس از نشر این مقاله، اگر اندیشمندان و فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی، بر نگارنده منت نهاده، اسناد و منابع تاریخی و رجالی مقاله را - که بتواند موضوع بحث را کامل کند - در اختیار بگذارند، از آنان سپاسگزار خواهم شد و با ذکر نامشان، از زحماتشان تقدیر خواهم کرد.

فرایض و عبادات، افزون بر تاثیرگذاری خود در جنبه های تربیتی فردی، در دگرگونی روحی، فکری، اخلاقی و رفتاری جامعه نیز نقش خود را دارند و به نوعی، با مسائل اجتماعی و حقوق جمعی در ارتباط اند. اما حج در این میان، از ویژگی منحصر به فردی برخوردار است؛ زیرا حضور در جمع و روابط اجتماعی را نمی توان از جوهره حج جدا کرد. فضای حج، زمان، مکان و سایر ضرورت های این فریضه بین المللی - اسلامی، زمینه تحقق این ارتباط بوده و ابعاد سیاسی آن انسجام بخش است.
بنابراین، روح جمعی در تار و پود حج تعبیه شده و از آن جدایی ناپذیر است. از این رو، حج به عنوان پرشکوه ترین تجلی قدرت جهانی اسلام، برای همه عصرها و نسل ها مناسب ترین مجال است که افراد و گروه ها و ملت ها و دولت های اسلامی در قالب امت واحده (جامعه منسجم و متحد) ، با پیروی از پیشوایان دین و نیز اجتناب از اندیشه و کنش برخاسته از فرهنگ کفر، به همدلی و همیاری، تعهد، برپایی عدالت و برابری، تامین امنیت و متحد کردن صفوف خود در برابر دشمنان و تشکیل جبهه مستضعفان در برابر مستکبران، پشتیبانی از مظلوم و مبارزه با متجاوز و نیز با سیطره فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نظامی بیگانه، بپردازند. این مسوولیتی است بر دوش عالمان و فقی هان دین، اندیشمندان و دانشمندان مسلمان و به خصوص دولت های اسلامی، نمایندگان آن ها و همه حج گزاران که هریک در توان خویش بدین مسوولیت قیام کنند.