فهرست مطالب
فصلنامه آیین حکمت
پیاپی 26 (زمستان 1394)
- تاریخ انتشار: 1395/01/10
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 7-32بدون تردید، ایمان یکی از مهم ترین و سرنوشت سازترین مقوله های مرتبط با انسان است، چراکه انسان ها دغدغه ای مهم تر و دیرپاتر از نیل به سعادت و رستگاری و نیک فرجامی ندارند و ایمان سنگ بنای سعادتمندی و رستگاری انسان است. نخستین مسئله - و شاید مهم ترین مسئله - درباره ایمان چیستی معنا و مفهوم آن است.
این مقاله درصدد تبیین معنا و مفهوم ایمان در حکمت متعالیه است. بررسی دقیق آثار فلسفی و کلامی ملاصدرا و شاگردان مکتب صدرایی نشان می دهد که ایمان از نظر آنها، به ویژه از نظر صدرالمتالهین، برابر با علم – به معنای تصدیق منطقی یا یقین علمی و جزمی – است و چیزی غیر از آن نیست. ولی تحقیق و بررسی متون و منابع دینی و دیدگاه سایر حکما و متکلمان اسلامی درباره مقوله ایمان ومسائل مرتبط با آن خلاف نظر آنها را به اثبات می رساند و ایمان را جدای از علم و چیزی فراتر از آن نشان می دهد. این مقاله، ضمن ارائه معنا و مفهوم درست ایمان، درصدد کشف نظر حکمت متعالیه درباره ایمان به معنای اشاره شده و نقد و بررسی آن است. بدین منظور، نخست، جایگاه فلسفی بحث از ایمان و پس از آن، معنای لغوی واژه ایمان تبیین می شود و سپس، با استفاده از عبارات مکتوب بجامانده از بنیانگذار حکمت متعالیه و برخی از شاگردان بی واسطه و باواسطه او، دیدگاه آنان درباره مفهوم و ماهیت ایمان استخراج و ارائه می شود و پس از آن، نقطه-نظرات آنان بررسی و در ادامه، یافته نگارنده در این باره با استناد به دلایل عقلی و نقلی بیان می گردد. بنابراین، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است: ماهیت ایمان در دیدگاه حکمت متعالیه چیست؟کلیدواژگان: ایمان، تصدیق، علم، یقین، حکمت متعالیه -
صفحات 33-58وجود رابط در کلمات فلاسفه سه اصطلاح دارد: اصطلاح اول وجود رابط در قضایاست، که در مقابل وجود محمولی قرار دارد و از سنخ مفاهیم حرفی در مقابل مفاهیم اسمی است. مفاهیم اسمی مفاهیمی اند که به تنهایی و بدون احتیاج به مفاهیم خارج از ذات خویش تصور شدنی اند و مفاهیم حرفی مفاهیمی اند که به تنهایی تصورشدنی نیستند. اصطلاح دوم عبارت از وجود فی نفسه لغیره است که حیثیت «فی نفسه»ی آن بعینه همان حیثیت «لغیره»ی آن می باشد. اصطلاح سوم وجود رابط در مقابل وجود مستقل در مباحث علت و معلول است. اصطلاح سوم جزء ابتکارات صدرالمتالهین است. مطابق اندیشه ایشان، وجود ممکنات عین فقر و ارتباط به علت اند و از سنخ وجود رابط قلمداد می شوند. در مقابل، غالب فلاسفه وجود ممکنات را مرتبط با علت دانسته، آنها را از سنخ وجود رابطی می دانند. نوشتار حاضر به تبیین اصطلاحات سه گانه فوق به ویژه تبیین وجود رابط در حکمت متعالیه می پردازد.کلیدواژگان: وجود رابط، وجود رابطی، وجود مستقل، وجود محمولی، صدرالمتالهین
-
صفحات 59-78پژوهش پیش رو در پی پاسخ به این پرسش است: مبانی کلامی جهانی شدن در قرآن چیست؟ این نظام در مقایسه با جهانی شدن غربی از چه رکن ها، ویژگی ها و برتری هایی برخوردار است و، از این میان، کدام یک مستحق جهانی شدن است؟ روش این پژوهش تحلیلی- عقلی است. این پژوهش پس از بیان مبانی کلامی جهانی شدن در اسلام و غرب به بیان وجوه قوت و برتری مبانی کلامی جهانی شدن در اسلام می پردازد. بر اساس این پژوهش، قرآن کریم کتاب وحی الهی است که برای هدایت انسان در عرصه نظر و عمل در همه عصرها نازل شده است و سرانجام در عصر مهدویت این نظام الهی به شکوفایی نهایی خویش نایل خواهد شد.کلیدواژگان: قرآن، جهانی شدن، کرامت انسانی، جهانی سازی، عقلانیت
-
صفحات 79-104مسئله حدوث و قدم عالم همواره منشا منازعات بسیاری بین متکلمان و فلاسفه اسلامی بوده است؛ در این میان، فلاسفه اسلامی متقدم رای به قدم عالم داده اند. ولی از آن جا که متکلمان با قدم عالم مخالف بودند و نیز بر اساس مبانی خود به حدوث زمانی آن معتقد بودند، برخی از آنان در تبیین حدوث زمانی زمانی را فرض کردند که ویژگی های زمان واقعی را نداشته باشد و آن را زمان موهوم نامیدند. تکیه گاه اصلی استدلال متکلمان بر انتزاع این زمان از بقای الهی و استمرار وجود او است، اگرچه آنان به انتزاع حرکت توسطی از قطعی نیز استدلال کرده اند. مخالفان نیز بقای الهی را ورای زمان دانسته اند و انتزاع موجود بی قرار از مبدا برقرار را محال دانسته اند. این مقاله به بررسی استدلال متکلمان در انتزاع این زمان از صفت بقای الهی، تبیین های مرتبط با آن و نقدهای مخالفان می پردازد. فرضیه زمان موهوم، در صورت اثبات، آثار فراوانی در مباحث حرکت و حدوث و قدم و زمان خواهد داشت. هم چنین، در این پژوهش از روش عقلی- تحلیلی در بررسی آرا استفاده شده است.کلیدواژگان: دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی
-
صفحات 105-126آنچه از معنای علیت مرتکز در ذهن است، علیت خارجی است و، به دنبال آن، معمولا شناخت از علیت حد وسط در برهان لم به گونه علیت خارجی است. از این رو، برخی همچون علامه طباطبایی بر این باورند که در فلسفه اولی به دلیل اینکه موضوع آن «موجود بما هو موجود» است و، بنابراین، چیزی بیرون از این موضوع نیست تا علت آن باشد، برهان لم که حد وسط در آن علت خارجی نتیجه است راه ندارد. این نوشتار بر آن است که در نقد این دیدگاه، افزون بر اشاره به پاسخ های دیگر، بر این پاسخ تمرکز کند که علیت، اعم از خارجی و تحلیلی است تکیه کلام بر سخنان برخی اندیشمندان است که ماهیت علیت تحلیلی را آشکار کرده، نشان می دهد که علیت حد وسط در برهان لم می تواند به گونه تحلیلی باشد و براهین لم به کاررفته در فلسفه اولی این گونه اند.کلیدواژگان: برهان لم، علیت خارجی، علیت تحلیلی، مفهوم، معنا، مصداق
-
صفحات 127-161با نظر به اینکه اساس زندگی انسان مبتنی بر معلومات و معارف او است، توجه به اینکه نظام معرفتی وی بر چه اصولی استوار است و تا چه حد می توان بر استحکام و اتقان آنها اعتماد کرد ضروری است. هرچند مباحث معرفت شناسی در آثار ملاصدرا به طور پراکنده بیان شده است، ولی ایشان این مباحث را، بر اساس مبانی فلسفی خویش، با ظرافت و استحکام بالایی مطرح کرده است که خود گویای ژرف نگری و توجه وی به مباحث معرفت شناسی است. یکی از بنیادی ترین مباحث معرفت شناسی مسئله ادراکات فطری یا همان شالوده و بنیان یقینی معارف بشری است که اعتقاد و اعتماد به این شالوده معیار ارزشمندی و اعتبار ادراکات بشر است. غرض از طرح این بحث این است که با بررسی مبانی معرفتی ملاصدرا، دقت و توجه او را در بیان مبناگروی خود و ذکر مصادیق و کارکردهای آن جویا شویم.کلیدواژگان: ادراکات فطری، ملاصدرا، علم حصولی، علم حضوری، بدیهی، اولی
-
چکیده عربیصفحه 162
-
Pages 7-32No doubt faith is among the most important and decisive categories related to human being. For we human beings the concern of happiness and final felicity is older and more prominent than any other concern and faith is the cornerstone for human salvation and blessedness.
The present essay is intended to explain the meaning and concept of faith in transcendent theosophy. An exact survey of Mulla Sadras and his followers philosophical works show that faith in their view and in Sadras in particular, is equal to knowledge in the sense of logical affirmation and scholarly certainty. However, reflection on religious sources and texts as well as views of other philosophers and theologians of the category of faith and related issues show the opposite view that faith is distinct and beyond from knowledge. The author of the present article is to discover the true view of Mulla Sadra in this regard and give a critical analysis of it on the basis of rational and revealed arguments and finally give a proper response to the question on the nature of faith in the perspective of transcendent philosophy.Keywords: faith, affirmation, knowledge, certainty, transcendent theosophy -
Pages 33-58The term copulative existence is used in three different ways: the first being of non-nominal meaning that belongs to propositions as connective element as opposed to propositional being in existential propositions which is nominal meaning i.e. taken by itself, it is conceivable with no other concept from without. In second usage copulative existence is taken as being in itself for other than itself. According to third usage which is coined by Mulla Sadra this term is taken to mean a dependent being as against independent existence in discussions of cause and effect. According to Mulla Sadra existence of all contingent beings is but the very existential poverty and a pure relation to the Cause. That is why they are called wojūd-e-rābet i.e. copulative being while earlier philosophers had deemed such beings as related to the cause or in their term wojūd-e-rābeti. The present article is to survey these three terms and gives a due attention to the explanation of copulative being in transcendent theosophy.Keywords: relational existence, copulative existence, independent existence, propositional existence, Foremost among theosophers
-
Pages 59-78The present essay is an attempt to provide response to the question of theological foundations of globalization in the holy Quran. In comparison with the western globalization what are the elements, features, and advantages of Quran system? Of these two which one deserves more to be globalized? Having offered theological foundations for globalization, the article makes allusions to strong points and prominent advantages of those of Islam. As a book of God, holy Quran has been revealed to lead human beings aright in domains of practice and thought throughout the ages so that this divine system attains its final blossoming in era of Reappearance of holy Mahdi in the end of the time.Keywords: Quran, globalization, human dignity, rationality
-
Pages 79-104The problem of creation or eternity of the world has been the origin of many controversies among Islamic philosophers and theologians. Early Muslim philosophers maintained the eternity of world, which was opposed by theologians who held it to be created in time. In explaining the view of temporal creation some of theologians assumed a concept of time devoid of any properties of real time which was called by them as imaginary time. In abstracting this concept of time they mainly rely on divine subsistence and continuance of his existence. Opponents, on the other hands, have taken the divine subsistence to be supra-temporality i.e. beyond any time so that it is impossible to abstract an entity in flux by nature from an essentially self-Subsistent Essence. Using rational-analytic method, the present article is to examine the arguments for and against imaginary time which if proved will have a lot of significance in discussing motion, creation and eternity.Keywords: time, imaginary time, motion, subsistence, contingency of world, temporal creation of world, eternity of world
-
Pages 105-126Causality is usually taken to be understood as external causation and so in propter-quid demonstration (reasoning from cause to effect) in which philosophers speak of the causality of middle term to reach conclusion it is understood in the same way. Accordingly Allama Tabatabae deemed this sort of proof to be impossible in First philosophy because its subject-matter is being qua being beyond which there is nothing to act as its cause and so there is no way to use the sort of argument in which the middle term is the external cause for the conclusion. In criticizing this position the present article is to put emphasis, among other points, on the view that the causality in question has a broader meaning to conclude both external and analytic causality. In this way by making reference to the words of great thinkers which can shed light on the nature of causality of middle term in propter-quid proof which should interpreted as analytic rather than external and the demonstrations used in first philosophy are of this type.Keywords: propter, quid demonstration, external causation, analytic causation, concept, meaning, instance
-
Pages 127-161In view of the fact that human life is based on the bulk of his practical and theoretical knowledge, it is essential to see what constitutes as bases of his epistemic system and how reliable and solid they are. Though the epistemic discussions are sporadic in the works of Mulla Sadra he has dealt with them with high degree of accuracy and intricacy, which indicates his deep thought and mindfulness of epistemological treatments. One of the most fundamental of these discussions is that of innate perceptions which constitute the basis of certainty of our acts of knowledge. Belief in and reliance on this foundation is the standard of validity and value of human perceptions. The article is intended to examine Mulla Sadras epistemological principles and draw attention to his treatment of foundationalism and its functions.Keywords: Innate perceptions, Mulla Sadra, discursive knowledge, presential knowledge, self, evident, primary
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.