فهرست مطالب

بررسی مسائل اقتصاد ایران - سال دوم شماره 2 (پیاپی 4، پاییز و زمستان 1394)

مجله بررسی مسائل اقتصاد ایران
سال دوم شماره 2 (پیاپی 4، پاییز و زمستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/12/15
  • تعداد عناوین: 6
|
  • سید محمدرضا امیری طهرانی صفحات 1-25
    الگوی توسعه در هر کشوری متاثر از پیش فرض های متافیزیک و هم چنین ویژگی های زمانی و مکانی است؛ و الگوی اسلامی توسعه اقتصادی از این امر مستثنی نیست. این مقاله درصدد است چیستی اهداف و مبانی این الگو را تبیین کند. مسئله اصلی این مقاله استنتاج پیش فرض های الگوی اسلامی توسعه اقتصادی از مبانی جهان بینی اسلامی، به روش «اصل موضوعه» است. از این رو، ابتدا بر اساس اصل توحید، لوازم مادی تحقق این هدف غایی جامعه بشری، یعنی «حق معاش» انسان، تعریف می شود؛ سپس به مفهوم عدالت اجتماعی، به عنوان والاترین هدف الگوی پیشرفت، بر اساس حق معاش انسان ها پرداخته و چگونگی برقراری توازن اجتماعی ترسیم می شود. به منظور بررسی مبانی الگوی توسعه و با توجه به نقش تعیین کننده مبحث فرد و جامعه نخست در پرتو اصل توحید و مفهوم عدالت اجتماعی و به کمک نظریه سیستم ها، جایگاه فرد و جامعه نسبت به یک دیگر تحلیل و سپس، بر اساس آن، حدود آزادی فردی، مسئولیت جامعه، حقوقی بازار، و قلمرو مداخله دولت تعریف می شود.
    کلیدواژگان: توسعه، عدالت، حق معاش، آزادی فردی، مسئولیت جامعه، بازار، وظایف دولت
  • یدالله دادگر صفحات 27-52
    ارتباط اخلاق و اقتصاد و ظرفیت تاثیر گذاری هر یک بر دیگری همواره از بحث های ریشه دار در مطالعات این دو رشته بوده است. بنابراین، این پژوهش نوعی ظرفیت سنجی جدید درباره موضوعی کهن است. در ظاهر ممکن است تصور شود که اقتصاد دستگاهی فنی است و اخلاق ماهیتی هنجاری دارد. بنابراین، به نظر نمی رسد ارتباط معنا داری بین آن ها وجود داشته باشد. اما می توان نشان داد که این دو از نظر خاستگاه و منشا شکل گیری، جایگاه اجرایی، و نیز ظرفیت پویایی و سیستمی ارتباطی ساختاری، دوطرفه، و پایدار دارند. گفت وگوی جدی مهم ترین انجمن های علمی اقتصاد در سطح بین المللی به ویژه در سال های 2011 تا 2014 انعکاسی دیگر از اهمیت ظرفیت این کار پژوهشی است. هم چنین، رفع برخی از سوء تفاهم ها در توصیف ارتباط اخلاق و اقتصاد انگیزه مضاعفی برای اندیشیدن در این عرصه است. این مقاله کنکاشی در این باره است که با شیوه های تحلیل محتوا، کاربرد استنادات کتاب خانه ای، و استفاده از تئوری های هر دو رشته در مسیری اکتشافی به پیش می رود. یافته این پژوهش ارتباط ریشه ای، بلند مدت و دوطرفه اخلاق و اقتصاد را نشان می دهد. در عین حال، رسیدن به یافته پیش گفته خود می تواند فرضیه خاموش و تلویحی این کار محسوب شود.
    کلیدواژگان: اخلاق و اقتصاد، ارتباط ساختاری، ارتباط طبیعی، ارتباط پایدار
  • محسن رنانی، نعمت الله اکبری، امیر جباری صفحات 53-84
    توزیع اولیه نابرابر پول یا سایر منابع ثروت یکی از ویژگی های حاکم بر ساز و کار بازار است. با وجود این ویژگی، ساز و کار بازار به تخصیص بهینه منابع منجر می شود. این مقاله درصدد پاسخ به این سوال است که، آیا می توان برای مشارکت شهروندان در انتخابات عمومی ساز و کاری طراحی کرد که آرای شهروندان، بر اساس برخی قابلیت های ویژه آنان، نابرابرانه توزیع شود، اما به بهینگی نیز دست یافت؟ به عبارت دیگر، با توزیع نابرابر رای میان شهروندان، کارآیی دموکراسی چه تغییری می کند؟ پژوهش حاضر بر آن است تا، در چهارچوب بررسی نمونه موردی وزن دهی به آرا، در انتخابات دوره های گذشته ریاست جمهوری امریکا و بررسی تجربی وزن دهی به آرا، در نمونه رای گیری دانشجویان در 11 دانشگاه دولتی ایران، به این پرسش پاسخ دهد. نتایج بررسی نمونه موردی وزن دهی به آرا، در انتخابات دوره های گذشته ریاست جمهوری امریکا، گویای آن است که با رای دهی وزنی، بر اساس سطح تحصیلات آموزشی در ایالت های امریکا (هم چون شاخصی از سرمایه انسانی) در انتخابات سال 2000 این کشور، ال گور با کسب 277 رای الکترال (انتخاباتی)، از 538 رای، باید برنده انتخابات ریاست جمهوری می شد، اما بر اساس رای دهی الکترال، جرج بوش با کسب 271 رای از 538 رای برنده انتخابات شد. نتیجه نمونه ای آرای دانشجویان رشته اقتصاد 11 دانشگاه دولتی ایران در سه مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، مبنی بر تعیین رتبه علمی 5 دانشگاه اروپایی، نشان می دهد که، در 6 دانشگاه دولتی ایران، وزن دهی به آرای دانشجویان سبب می شود رتبه بندی به دست آمده، نسبت به حالت عدم وزن دهی به آرا ، بهتر شود و کارآیی افزایش یابد. در 5 دانشگاه دیگر نیز نتایج رتبه بندی به دست آمده از دو حالت وزن دهی و وزن ندادن به آرا ثابت مانده است و کارآیی تغییری نمی کند. در مجموع رای گیری در 10 دانشگاه، رای دهی وزنی باعث بهبود رتبه بندی علمی 5 دانشگاه اروپایی از طرف دانشجویان و افزایش کارآیی شد.
    کلیدواژگان: دموکراسی، بازار، وزن دهی به رای، انتخابات، رای گیری
  • علی فلاحتی، علی حیدری دیزگرانی، عبدالرضا کرانی صفحات 85-106
    این مقاله با استفاده از رهیافت داده های پانلی و بر اساس مبانی نظری، که از فرایند بهینه سازی اقتصاد خرد به دست آمده است، در پی بررسی اثر اینترنت بر تجارت است. دوره زمانی مورد مطالعه سال 2000 تا 2013 برای کشورهای گروه G8 (گروه هشت کشور صنعتی جهان) و کشورهای گروه D8 (سازمان کشورهای اسلامی در حال توسعه) است. بر اساس یافته های به دست آمده از تخمین مدل با روش پانل با اثرهای ثابت، در هر دو گروه کشورها متغیر تعداد استفاده کنندگان از اینترنت اثر مثبت و معنی دار بر تجارت دارد. هم چنین این متغیر در کشورهای G8 با ضریب بزرگ تری اثر مثبت و معناداری بر تجارت دارد. متغیر GDP، عمق مالی، درجه باز بودن تجاری، و جمعیت نیز اثر مثبت و معنا داری بر تجارت دارد. هم چنین با استفاده از آزمون هم جمعی پدرونی وجود رابطه تعادلی بلندمدت بین متغیرهای مدل بررسی شد که نتایج به دست آمده وجود هم انباشتگی را تایید کرد.
    کلیدواژگان: اینترنت، تجارت خارجی، سازمان کشورهای اسلامی در حال توسعه، گروه هشت کشور صنعتی جهان، پانل دیتا
  • کامران مانی صفحات 107-124
    امروزه یکی از زمینه هایی که مورد توجه تعدادی از اقتصاد دانان محقق در بازارهای مالی قرار گرفته است بررسی رابطه بین گسترش روابط تجاری کشورها و توسعه بازار های مالی از نظر مبانی تئوریکی و مطالعات کاربردی و تجربی است. نتایج متفاوتی در این زمینه از سوی محققان به نامی مانند لوین و ترستن بک به دست آمده است. آن چه برای ما در این مقاله مهم است بررسی معناداری این رابطه در کشورهای نفت خیز (عضو اپک) است. مطالعه یک دوره زمانی سی ساله (از 1980 به بعد) در بین 67 کشور دنیا نشان می دهد که گرچه رابطه بین گسترش روابط تجاری کشورها با توسعه بازارهای مالی حداقل برای کشورهای ثروتمند بر اساس روش پنل دیتا تایید می شود، اما این ارتباط در کشورهای فقیر و خصوصا کشور های منطقه منا، که بهره مند از منابع زیر زمینی اند، تایید نمی شود. در این بررسی از شاخص های ساده و ترکیبی (متغیر های گوناگون نمایان گر عملکرد بازارهای مالی به روش مولفه های اصلی) برای بررسی عملکرد بازارهای مالی استفاده شده است.
    کلید واژه ها: بازار مالی، باز شدن اقتصاد، روش مولفه های اصلی و پنل دیتا (داده های تلفیقی).
    کلیدواژگان: بازار مالی، باز شدن اقتصاد، روش مولفه های اصلی و پنل دیتا (داده های تلفیقی)
  • رضا مجیدزاده صفحات 125-148
    این مقاله به ارائه مدلی مقدماتی برای تحلیل پویش اجتماعی اختصاص دارد. تحلیل پویش توسعه اجتماعی بر مبنای دو مولفه وابستگی به مسیر نهادهای طی شده و چانه زنی برای تغییر نسبت های مبادله و کنترل بر منابع صورت می پذیرد. هر مقطع عبارت از یک سیستم مینیمال است که از سه بردار انگیزش اطلاعات، انتخاب و انباشت تشکیل می شود و ماتریس نهادی در راس آن قرار دارد. در حالت وجود هزینه های مبادله و ساختار ناکارآمد حقوق مالکیت، که انتخاب ها در بازی های بین گروه های فرادست و فرودست به ظاهر عقلایی و کارآمد نیست، می توان ماتریس نهادی را به چند ماتریس افراز کرد که نمادی از عدم انطباق سیستم های مینیمال است. در بلندمدت بازی برای طراحی نهادهای معطوف به تحقق نسبت های معین از مبادله و در کوتاه مدت (تحلیل مقطعی) بازی روی مبادله منابع در چهارچوب قیود تعیین شده در بلندمدت جریان دارد.
    کلیدواژگان: سیستم مینیمال، بازی چندلایه، ارتباط ایرانی، پویش توسعه اجتماعی، توسعه اقتصادی