نشریه بانوان شیعه
پیاپی 28 (بهار و تابستان 1391)

تربیت شایسته کودک در این زمانه، دغدغه ذهنی بسیاری از والدین و مربیان سرزمین اسلامی مان می باشد؛ به گونه ای که آنان را در جست وجوی منابعی که در مسیر تربیت یاری شان کند، به تلاش و تکاپو وا می دارد.
از منابع مناسبی که می تواند محل رجوع دست اندرکاران تربیتی قرار گیرد منابع اسلامی است؛ چراکه اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین دین، به مانند تمامی ادیان الهی بحث تربیت انسان را مغفول نگذاشته، و تمامی منابع این دین و به طور عمده دو منبع قرآن و نهج البلاغه سرشار از مفاهیم و اشارات تربیتی می باشند،که نیازمند تبیین و ترویج اند.
بر این اساس، در این تحقیق، دو منبع ارزشمند اسلامی یعنی قرآن و نهج البلاغه برای یافتن اصولی در راستای تربیت اجتماعی به عنوان بعد و جنبه ای از تربیت، مورد توجه قرار گرفته و استنباط و تبیین اصول بر اساس این دو منبع، هدف اصلی تحقیق واقع شده است.
با تحقیق و تتبعی که با روش توصیفی تحلیلی صورت پذیرفته، در مجموع هفت اصل (شامل: تفاوت های فردی، تسهیل و مسامحت، محبت، مدارا، مسئولیت، مشورت و تعاون) برای تربیت اجتماعی کودک احصا و تبیین شده، و در پایان نیز نکاتی در رابطه با اصول مذکور به منظور بهره گیری دست اندرکاران امر تعلیم و تربیت مورد اشاره قرار گرفته است.

مهریه یکی از نهادهای حقوقی پذیرفته شده در شریعت اسلام و در نکاح دائم است. پدید آمدن مهر نتیجه تدبیر ماهرانه ای است که در متن خلقت و آفرینش برای تعدیل روابط زن و مرد و پیوند آنها به یکدیگر به کار رفته است. قرار دادن مهر برای زن ایجاد شخصیت می کند، به نحوی که می توان گفت ارزش معنوی مهر بیش از ارزش مادی آن است. پژوهش حاضر با هدف پایش جامعه شناختی به موضوع مهریه در دین اسلام و با شیوه اسنادی انجام شده است.
افزایش بی رویه میزان مهریه و احیانا دور شدن از ماهیت و حکمت وضع و قانون گذاری آن، دارای دلایل و پیامدهایی است. از جمله دلایل آن، تغییر در نظام باورها، نگرش ها و رفتارها و افزایش ارتقای منزلت اجتماعی زنان می باشد و از پیامدهای آن، گریز از ازدواج، نابهنجاری های اجتماعی، بحران شخصیتی و... است. بازشناسی الگوی شرعی مقدار مهریه و قواعد حقوقی و اخلاقی حاکم بر آن می تواند در اصلاح این موضوع موثر واقع گردد. نگارندگان در مقام راه کار ایجابی ،بر این باورند که از یک سو، راه چاره برای دور نشدن از ماهیت مهریه و برخورداری از کارکرد مطلوب این نهاد مشروع، توجه به قواعد اخلاقی مربوط به مهریه می باشد. از سویی دیگر، اصلاح دیدگاه ها نسبت به نهاد ازدواج و اهداف آن برای کاهش مقدار مهریه نقشی بنیادین دارد.

خانواده کوچک ترین واحد اجتماعی است که با پیوند ازدواج شکل گرفته، تبدیل به کانون مهر و محبت، انس و الفت، صفا و صمیمیت و محل پرورش نسل و بقای آن می شود. خانواده رسالت تربیت اجتماعی، عقلایی، جسمانی و عاطفی یکایک افراد هر اجتماع را برعهده دارد.
بدیهی است هر قدر بنیاد خانواده از انسجام و استحکام بیشتری برخوردار باشد، استحکام و پایداری جامعه بیشتر خواهد بود. از این رو، شریعت اسلام، عنایتی ویژه به تحکیم بنیاد خانواده دارد و اساس آن را بر پایه های سالم و محکمی بنا می نهد، تا نهال زندگی در آن شکوفا گردیده و سایه الفت بر آن گسترده و سرشار از محبت شود.
در جامعه امروزی نیز ایجاد روابط صحیح و سازنده بین همسران موجب تحکیم بنیان خانواده می گردد و سعادت و تعالی دیگر اعضا را تضمین می کند. این پژوهش با تاسی از قرآن که پیامبر را الگوی حسنه معرفی کرده است، یکی از ابعاد مهم زندگی پیامبر یعنی همسرگزینی و تعدد زوجات و چگونگی رفتار ایشان با همسران خویش را در محیط خانواده را بررسی نموده و شاخصه های رفتاری پیامبر با خانواده خود را واکاوی می نماید.

امروزه زنان، به ویژه در محلات فقیر و حاشیه نشین، با توجه به فقر مضاعف، محرومیت ها، روحیه مردسالاری و... موجود در این محلات، مقوله سلامت زیست و زندگی سالم خود را در معرض خطر می بینند. با توجه به رشد روزافزون جمعیت، شهرنشینی، مهاجرت، فقر و حاشیه نشینی که به روند غالب جهان، به ویژه درکشورهای جهان سوم تبدیل شده است، ضرورت بررسی و مطالعه سلامت زیست این قشر از جامعه که سلامت کل جامعه، ارتباط تنگاتنگ و مستقیمی با آنان دارد، از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این زمینه، با هدف بررسی و سنجش سلامت زیست و دسترسی به شاخص های سلامت در میان زنان ساکن در این محلات، محله شیخ آباد قم به عنوان محدوده پژوهشی مقاله حاضر مورد بررسی قرار گرفته است.روش مطالعه، تحلیلی-توصیفی بوده و تعداد380 پرسش نامه نیز بر اساس مدل کوکران و بر اساس روش نمونه گیری تصادفی در میان ساکنان توزیع شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که زنان این محله به علت ضعف مفرط اجتماعی، فرهنگی و نیز خشونت بسیار زیاد همسرانشان در معرض انواع تهدیدها قرار دارند که در نهایت موجب افت شدید سلامت زیست آنها شده است .

خانواده در اسلام، رکن طبیعی و اساسی اجتماع محسوب می شود و تشکیل زندگی خانوادگی برای هر انسان، انجام یک وظیفه بزرگ الهی است. در این دیدگاه، اساس و ماهیت زندگی خانوادگی، «وحدت» است و خانواده با اهداف اساسی «بندگی و طاعت پروردگار» و «مودت و رحمت» شکل می گیرد. در راستای تحقق این اهداف و نیز استمرار و استحکام روابط زناشویی، دین اسلام زن و مرد را به التزام ارزش های بسیاری توصیه نموده است. این ارزش ها به عنوان ارکان زندگی خانوادگی مطرح و مورد تاکید واقع شده اند. ارزش هایی همچون خوش رفتاری، سازش و الفت با یکدیگر، صبر در برابر یکدیگر و التزام به خودآرایی و زینت در خانواده، از مهم ترین توصیه های دین اسلام به زوجین می باشد و زن به عنوان خاستگاه عاطفه، محبت ورزی و جذبه در خانواده، رکن اصلی التزام به این ارزش ها محسوب می شود. در این پژوهش، به روش اسنادی و بر پایه شیوه توصیفی- تحلیلی، با رجوع به منابع دست اول و معتبر شیعی، به واکاوی این سه ارزش و بررسی ویژگی ها و مصادیق آنها پرداخته شده است.

بر اساس آموزه های اسلامی، منتظران امام مهدی وظایف و تکالیف متعددی در سه حوزه شناختی، عاطفی و رفتاری بر عهده دارند.
منتظران واقعی امام عصر هم باید امام خود را با همه ویژگی ها و خصال شایسته ای که دارد، بشناسند؛ هم پیوند عاطفی مستحکمی با او برقرار سازند و هم در همراهی عملی با امام خود، رفتار و گفتار شایسته ای را در پیش گیرند و از گناهان و اعمال ناشایست دوری گزینند تا در عمل زمینه ساز ظهور آن حضرت باشند.
هیچ یک از وظایف یادشده، اختصاص به مردان ندارد و همه منتظران اعم از زن و مرد مامور به انجام آنها هستند، ولی وظایف دیگری هم وجود دارد که به نظر می رسد بیشتر متوجه زنان منتظر است؛ وظایفی همچون زنده نگه داشتن روحیه امید به آینده و انتظار در فرزندان، تربیت نسل منتظر و... .

کار و فعالیت اقتصادی زنان در محیط خارج از خانه امری تازه نیست.زنان همواره در طول تاریخ دوشادوش مردان کار می کرده اند.این مسئله و آثار و نتایج آن بر محیط خانواده و اجتماع از دید پژوهشگران پنهان نبوده است.حضور زن در اجتماع آثار مثبت و منفی برای خانواده به دنبال داشته است.در این تحقیق برآنیم که تاثیر اشتغال زنان بر دوام و استحکام خانواده و نیز تاثیری که بر کارکردهای خانواده دارد مورد بررسی قرار گیرد .در نهایت اینکه اشتغال زنان به صورت کلی نمی تواند تهدیدی برای خانواده باشد، بلکه بسته به نوع شغل زن،میزان درآمد آن،رضایت مندی زن از شغل،دایم یا موقت بودن آن آثار متفاوتی خواهد داشت.

رواج انواع الگوهای پوشش، تعامل، مصرف،... و در یک کلام «سبک زندگی»، هویت های جمعی و بخصوص مذهبی را به چالش می کشد. جهان پسامدرن انواع سبک زندگی های را در دسترس افراد فرهنگ های مختلف قرار داده است. هر سبک، نمادی از فرهنگی خاص به شمار می رود که افراد به مدد آن، هویت خویش را ابراز می دارند. بی توجهی استفاده کنندگان به جنبه نمادین سبک زندگی، هویت های فرهنگی آنها را به چالش می کشد. هدف این نوشتار بررسی بازتاب آموزه های اسلامی حجاب و عفاف در سبک زندگی و اهمیت جنبه نمادین آن است. محقق با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی نتیجه می گیرد که اولا، تجلی این آموزه ها در سبک زندگی، موجب تمایز سبک زندگی اسلامی از سایر سبک های زندگی می گردد. ثانیا، عدم تجلی این اصل و سایر اصول اسلامی در سبک زندگی مسلمانان موجب می شود آنان ناخودآگاه و علی رغم میل باطنی خویش، موجبات تخریب و نابودی هویت مطلوب و به عبارتی تعلقات، باورها و ارزش های خویش را فراهم آورند.

زنان سرپرست خانوار بخش مهمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند؛ ازاین رو، در راستای توانمندسازی اقشار مختلف جامعه توجه به این قشر برای نیل به جامعه مطلوب حایز اهمیت است. هدف این مقاله بررسی تاثیر خدمات ارائه شده توسط کمیته امداد بر توانمند‍سازی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد شهرستان زاهدان می باشد.
این پژوهش، از نوع کاربردی است که به روش توصیفی پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه و حجم نمونه آماری 368 نفر انجام شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss و آزمون های آمار استنباطی مانند t تک نمونه ای، آزمون فریدمن و آزمون خی دو استفاده کرده ایم.
یافته های پژوهش نشان می دهند که بخشی از خدمات ارائه شده توسط کمیته امداد که در قالب دو بخش خدمات مالی و خدمات آموزشی ارائه می شوند مانند وام خوداشتغالی، اعتبارات خرد، مستمری موردی و آموزش خانواده بر توانمندسازی زنان سرپرست خانوار تاثیر دارند، اما برگزاری کلاس های آموزشی مهارت های فنی و حرفه ای و نهضت سوادآموزی بر توانمندسازی این زنان تاثیر ندارد.

این تحقیق به بررسی عوامل موثر در جذب دانش آموزان دختر به نماز جماعت در مدارس راهنمایی شهرستان کاشان می پردازد. در این تحقیق جامع‍ه آماری مورد مطالعه 120نفر از دانش آموزان کلاس دوم و سوم راهنمایی مدرسه دخترانه عترت راوند از شهرستان کاشان در سال تحصیلی 92-1391 هستند.
در این تحقیق60 نفر از دانش آموزان به صورت تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند و از طریق پرسشنامه محقق ساخته، حاوی 25 سوال بسته پاسخ، در طیف پنج درجه ای لیکرت به اندازه گیری متغیرهای تحقیق پرداخته شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از روش های آمار توصیفی شامل جدول و درصد فراوانی، رسم نمودار و برای تبیین فرضیات تحقیق از روش های استنباطی غیر پارامتریک بر اساس نرم افزار آماری spss استفاده شده است.
از یافته های پژوهش به دست می آید که عوامل ذیل، بر شرکت دانش آموزان در نماز جماعت تاثیر دارد: تبلیغات مناسب در جذب دانش آموزان به نماز جماعت، تشویق دانش آموزان در جذب به نماز جماعت، امکانات مطلوب در مدارس برای برگزاری نماز جماعت، توجه والدین به مسائل دینی و شرکت آنان در نماز جماعت، آگاهی بیشتر دانش آموزان از فواید نماز جماعت، گرایش مذهبی، اهمیت دادن والدین به نماز جماعت، تبلیغات مناسب و جذاب برای نماز، حضور مدیر، معاون و دبیران در نماز جماعت مدرسه، ارتباط صمیمی با امام جماعت و بعکس، مسئولیت پذیری دانش آموزان در نماز جماعت.

جامعه ایران در عصر قاجار شاهد دگرگونی های زیادی در عرصه های مختلف اجتماعی بود. گسترش روابط ایرانیان با جامعه غرب هرچند زیان های بسیاری بر جامعه ایران وارد کرد، اما از نظر فرهنگی موجب گردید ایرانیان با دستاوردهای مدنی، حقوقی و اجتماعی آنها آشنا شوند و در این رهگذر برخی از روشنفکران سعی در برقراری نهادها و مفاهیم مدنی غرب در جامعه ایران داشتند. ضعف اقتصادی و سیاسی حکومت قاجار موجب واگذاری امتیازهای متعددی به بیگانگان شد. از میان امتیازات اعطاشده به اروپاییان، امتیاز تنباکو به لحاظ پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن، از اهمیت بیشتری در تاریخ ایران برخوردار است. در ماجرای قیام علیه این امتیاز، علاوه بر اینکه مردم برای نخستین بار در یک قیام ضد استبدادی مشارکت داشتند، بلکه حضور موثر زنان در بین آنان و اقدام های مهمی که در جهت مخالفت با استبداد ناصرالدین شاهی انجام دادند، دارای اهمیت بسیاری است. وجود گزارش هایی هرچند اندک درباره نقش زنان عادی در این جنبش، که اقدامشان موجب منزوی شدن حکومت شده بود، حایز اهمیت است.
این مقاله می کوشد با استناد به متون تاریخی موجود و همچنین گزارش های سیاحان و ماموران خارجی، نقش اجتماعی زنان را در قیام تنباکو تحقیق و تحلیل نماید.از نتایج کلی موضوع می توان چنین استنباط کرد که با ورود زنان در جنبش تنباکو، مسیر حرکت های اجتماعی زنان در جنبش های دیگر نظیر مشروطیت، تا حد زیادی هموار گشت. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و اسنادی به بررسی نقش زنان در لغو امتیاز رژی پرداخته است.