فصلنامه ساخت شهر
پیاپی 12 (1388)

یکی از تاثیرگذارترین تحولات زندگی بشر در طول اعصار گذشته، وقوع انقلاب صنعتی است. تحولی که علاوه بر تغییر شرایط زیستی و کالبدی زندگی، به همراه خود فرهنگی را در جوامع انسانی وارد نمود که تاثیر آن بسیار عمیق و وسیع بوده است. چه، اگر مانند بسیاری از اسطوره نگاران تمدن صنعتی و به قصد مدح نتایج شگفت آور حاصل از تکنولوژی های نو، تنها به تغییرات پدید آمده در حوزه های مختلف، که به قصد تسلط بشر بر شرایط طبیعی پیرامون صورت پذیرفت، بپردازیم، قادر نخواهیم بود که به نقدی همه جانبه در خصوص دلایل پیدایش شکاف موجود در جوامع انسانی پس از انقلاب صنعتی دست یابیم. این کاستی در نقد، موجب سردرگمی برای یافتن راهکارهای مناسب جهت مقابله با نابسامانی های موجود و پیشگیری از نابسامانی های احتمالی در آینده خواهد بود. در واقع تکنولوژی جدید با همه گستردگی، همچنان ابزاری در اختیار بشر است که برای کنترل آن، نیاز به بازنگری در نوع تلقی خود نسبت به جهان در نزد انسان صاحب تکنولوژی است. زیرا این تکنولوژی در بستر فرهنگی جامعه رشد می یابد و تابع جهان بینی وی در نحوه استفاده از انسان و طبیعت و برنامه ریزی جهت پیشرفت و کمال وی می شود.

مقوله توسعه شهری پایدار در سال های اخیر به عنوان یک موضوع مهم علمی در کلیه جوامع مطرح بوده و بخش وسیعی از ادبیات توسعه شهری را به خود اختصاص داده است. در این راستا، ابعاد مختلف توسعه پایدار از زوایای متفاوت، مورد بررسی، تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار گرفته و در قالب دیدگاه های مختلف، راه کارهایی نیز اندیشیده شده است. نگرش جامع به سیاست ها، برنامه ها و طرح های توسعه شهری و نیز تدوین اهداف یکپارچه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در راس سیاستگذاری و برنامه ریزی توسعه شهری پایدار قرار می گیرد. تحقق این اهداف، نیازمند ارزیابی نتایج و تبعات سیستم های شهری برای تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی بوده و محتاج تحولات اساسی در سازمان و تشکیلات برنامه ریزی شهری است. ایجاد تعادل بین مراکز شهری بزرگ و کوچک، همکاری بین بخش های دولتی، عمومی و خصوصی و نیز تدوین استراتژی محلی در زمره سیاست های نیل به توسعه شهری پایدار قابل تامل هستند. نوشتار حاضر به بررسی دیدگاه های جهانی نهادها و صاحب نظران پرداخته و تعاریف، مفاهیم و مبانی توسعه شهری پایدار و راهبردهای ارائه شده را مورد تحلیل قرار می دهد. در این مقاله سعی می شود پس از مروری بر مبدا و منشا مفهوم پایداری، تعاریف و اهداف پایداری و شناخت کاربرد مفهوم پایداری در توسعه شهری، راه ها و زمینه های تحقق عملی پایداری در شهرها موردبررسی قرار گرفته، چهارچوب مناسبی برای این امر ارائه گردد. در این مقاله، چارچوبی جهت اندیشیدن درباره توسعه پایدار شهری ارائه می شود. و به بررسی کاربرد مفهوم توسعه پایدار در شهرهای کشورهای در حال توسعه پرداخته و فرآیندهائی جهت تحقق توسعه پایدار شهری در این کشورها پیشنهاد خواهد شد.

توزیع متعادل امکانات و خدمات برای از بین بردن تفاوتهای منطقه ای و ایجاد تعادل در سطح منطقه، از اصول قابل توجه در ادبیات برنامه ریزی منطقه ای است. از طرفی، در کنار توسعه ملی و همه جانبه، توسعه مناطق به منظور استفاده از قابلیتها و امکانات آنها از اهمیت بسیاری برخوردار است. بدین منظور، نخست باید به شناسایی بخشهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیربنایی و... مناطق پرداخت. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی با هدف تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان شرقی انجام یافته است. در این مقاله 19 شهرستان استان از نظر 42 شاخص مختلف در سال 1385 (با تاکید بر شاخصهای اقتصادی، اجتماعی، کالبدی)، با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ایمورد بررسی قرار می گیرد. سپس با تقلیل 42 شاخص به 9 عامل، به سطح بندی شهرستانهای استان بر اساس شاخص های منتخب و عاملهای بدست آمده پرداخته شده است. نتایج به دست آمده از این بررسی ها حاکی از آن است که شهرستانهای نیمه غربی استان بر اساس شاخصهای مختلف، توسعه یافته تر از شهرستانهای نیمه شرقی استان هستند. به نظر می رسد شرایط جغرافیایی مساعد، تمرکز خدمات، فعالیتهای اقتصادی و شبکه های زیربنایی در نیمه غربی استان از مهمترین دلایل این عدم تعادل در استان باشد.

امروزه تاخیر در پروژه های ساختمانی یک مساله جدی است. اگرچه این موضوع از دیرباز مورد توجه بوده است اما بروز و شدت آن به معنی تغییر برخی از عوامل بروز و گسترده شدن منشاء آن در سال های اخیر است. این تاخیر در برخی از پروژه های ایران از حد متعارف بیشتر است. در این تحقیق تاثیر تاخیر در تهیه مدارک مهندسی در زمان اجرای پروژه مورد بررسی قرار می گیرد. اگرچه در شروع عملیات اجرایی پروژه بایستی قسمت عمده نقشه ها آماده باشد اما آماده نبودن یا تغییرات زیاد نقشه موجب بروز تاخیر می گردد که از مباحث اصلی این تحقیق است. این مطالعه روی دو سوال اصلی متمرکز است. چگونه تاخیر در تهیه مدارک مهندسی در زمان اجرای پروژه های EPC موجب تغییر زمان خاتمه پروزه می شود؟ چگونه می توان از تاخیرات پروژه های EPCپیشگیری نمود؟ برای دستیابی به پاسخ سوالات پژوهش، روش تحقیق برروی نمونه موردی استوار گردیده است. این نمونه موردی در ایران انتخاب شده است. اطلاعات مورد نیاز از طریق مصاحبه و اسناد و مدارک پروژه های موردی بدست آمده است.

امروزه نیروهای جهانی سازی بر جهان معاصر حکومت می کنند. در عصر کنونی، جهانی سازی توسط حرکت مردم، تکنولوژی و فرهنگ شکل می گیرد. ابزارها و تکنولوژی های طراحی شهری با جریان های جهانی اطلاعات و فرهنگ در ارتباط می باشند. این ابزارها و تکنولوژی ها در مورد اجتماعات و فرهنگهایی که سازگاری ندارند نمی توانند بکار برده شوند و در غیر اینصورت آنها ابزارهایی برای ارتقاء ارزشهای جهانی نخواهند بود و به پنهان کردن هویت محلی و ارزشهای فرهنگی این اجتماعات منجر خواهند شد. هویت شهر نقش مهمی، در سازگاری و تنظیم این ابزارها و تکنولوژی ها برای پیوند و تطبیق ابعاد فرهنگی این اجتماعات ایفا میکند. هویت یک شهر، تصویرش را در ذهن مردمی که در آن زندگی، کار و یا حتی از آن شهر عبور میکنند، ثبت می کند. این مقاله راه های متعددی را برای احیا و توسعه هویت یک شهر پیشنهاد میکند. هویت(معنی) و حس مکان یک شهر در این مقاله از طریق محیط فیزیکی، محیط اجتماعی و توسعه ی اقتصادی تعریف میشود.

در این پژوهش به منظور بررسی میزان ارتباط عوامل اقلیمی،هیدرولوژیکی و ژئومرفولوژیکی با پروژه های ساختمانی در حریم رودخانه جاجرود در منطقه شهری رودبار قصران که در طول جغرافیایی"43 51- 25 51 شرقی وعرض جغرافیایی 47 35-30 36در محدوده تهران بزرگ قرار گرفته است و جهت دستیابی به اهداف و نیازهای تحقیقاتی دامنه دار مربوط به اصلاح رودخانه ها و مناطق شهری در ارتباط با آنها و کاربرد نتایج آنها در سطوح شهری و منطقه ای مطالعات سیستماتیک بر مبنای نگاره های هوایی و ماهواره ای، نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی، مطالعات صحرایی و میدانی و با کمک GIS واحد های ژئومرفولوژیکی مشخص گردید و با استفاده از آمار اقلیمی ایستگاه های مربوطه در دوره آماری2000-1981ضعیت اقلیمی و هیدرولوژیکی منطقه در ارتباط بانگرش زیست محیطی و عملیات ساختمانی در حوضه رودخانه فوق نتیجه گرفته شده که با توجه به وضعیت موجود منطقه از جمله شیب زیاد که سبب ایجاد لغزش و...می شود، محیط مناسب کاربری ساختمان سازی نمی باشد و پروژه های ساختمانی در حریم رودخانه ها بدون مطالعه و برنامه ریزی هم تعادل واحدهای طبیعی را تا حدودی دگرگون کرده و هم ضریب ایمنی و زیست محیطی منطقه را کاهش می دهد که در بیلان اقتصادی منطقه در آینده اثر سوئی بجای خواهد گذاشت. جهت جلوگیری از پیامد های منفی راه حلهای مناسب برای بهره برداری و حفاظت از دره ارائه میگردد.