نشریه مدیریت اطلاعات سلامت
سال سیزدهم شماره 1 (پیاپی 47، فروردین و اردیبهشت 1395)

مقاومت پزشکان در برابر پذیرش پرونده الکترونیک مراقبت سلامت (Electronic health care record یا EHCR)، هنوز جدی ترین چالش پیش روی پیاده سازی آن به شمار می رود. بنابراین، شناسایی عواملی که به این مساله دامن می زند، دارای اهمیت خاصی است. مطالعه حاضر با هدف تعیین نقش ویژگی های نهادی پزشکان بر پذیرش EHCR انجام شد.
روش پژوهش، کاربردی از نوع توصیفی- تحلیلی بود و جامعه آماری آن را پزشکان شاغل در 26 بیمارستان دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1393 تشکیل دادند. بر اساس فرمول نمونه گیری در مدل سازی معادلات ساختاری، 270 نفر به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن به تایید رسید (90/0 = a). داده ها بعد از جمع آوری توسط روش تحلیل مسیر در نرم افزار AMOS (نسخه سوم) و در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
همبستگی معنی داری بین هیچ کدام از ویژگی های نهادی پزشکان شامل سن، سابقه کار، آشنایی با کامپیوتر و آشنایی با EHCR و متغیرهای درونی مدل پذیرش فن آوری، برداشت ذهنی از سهولت استفاده و برداشت ذهنی از سودمندی استفاده، وجود نداشت. همچنین، هیچ کدام از ویژگی های نهادی پزشکان، تاثیر معنی داری را بر سهولت استفاده، سودمندی استفاده و میزان استفاده از EHCR نشان نداد.
ویژگی های نهادی پزشکان، نقش قابل توجهی در پذیرش EHCR از سوی آنان ندارد. شایسته است که به جای تمرکز صرف بر ویژگی های نهادی پزشکان در پذیرش EHCR، سایر عوامل تاثیرگذار نیز مورد توجه قرار گیرد تا پیاده سازی EHCR با ضریب اطمینان بالاتری همراه شود.

صف، یکی از رایج ترین سیستم های پیچیده اجتماعی در زندگی انسان ها به شمار می رود که به طور اجتناب ناپذیری با حوزه فعالیت سازمان ها در ارتباط است. با توجه به خصوصیات سازمان های بهداشتی و درمانی و نقش حساسی که برنامه ریزی در چنین سازمان هایی بر عهده دارد، علم تحقیق در عملیات می تواند کمک زیادی به این امر نماید. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر افزایش زمان انتظار بیماران و کاهش آن به حدی که کمترین اختلاف را با استاندارهای زمان انتظار داشته باشد، انجام شد.
این پژوهش به صورت کاربردی و از دسته مطالعات مقطعی بود که در تابستان سال 1393، در پاراکلینیک مرکز درمانی حافظ بر روی 2614 نفر از مراجعه کنندگان انجام گرفت. با ورود افراد به سیستم و ثبت کد بیمار، زمان ورود، زمان شروع به کار واحدها و زمان شروع و پایان خدمت دهی با کمک کارکنان و دو دستیار ثبت شد. با استفاده از تکنیک های صف و شبیه سازی، جریان بیمار مدل سازی و بهینه سازی گردید. داده ها در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تعیین توابع توزیع احتمالی از Input Analyzer استفاده گردید و با بهره گیری از نرم افزار Arena، سیستم درمانی شبیه سازی شد.
با ادامه روند فعلی، 30 درصد از مراجعان دیگر تمایلی به مراجعه مجدد به مرکز را ندارند. به طور متوسط 83 درصد از مراجعه کنندگان بخش سونوگرافی و 58 درصد از مراجعه کنندگان بخش رادیولوژی بیش از 30 دقیقه منتظر ویزیت از سوی پزشک معالج می مانند که این امر با استانداردهای مدت زمان انتظار اختلاف معنی داری داشت و همچنین، بر خلاف بند 1-10 منشور بیماران ایران بود. با اجرای شبیه سازی و آزمایش 6 سناریو، «سناریوی ترکیبی» مدت زمان انتظار دریافت اولین خدمت را برای مراجعه کنندگان سونوگرافی 04/75 دقیقه و برای مراجعه کنندگان رادیولوژی 57/65 دقیقه کاهش داد.
نتایج پژوهش نشان داد که پیاده کردن سناریوی پیشنهاد شده نسبت به مدل فعلی مرکز درمانی، موجب بهبود کیفیت خدمت رسانی و کاهش زمان انتظار بیماران تا دریافت اولین خدمت خواهد شد.

گزارش پاتولوژی به صورت متن باز تهیه می شود و شامل شبکه ای از روابط بین مفاهیم پزشکی است که پزشک از آن برای استدلال و تشخیص استفاده می کند. این مطالعه با هدف، طراحی و ارزیابی مدلی جهت استخراج خودکار این مفاهیم و تبدیل آن به فرم ساختار یافته و قابل تحلیل توسط کامپیوتر انجام شد.
تحقیق حاضر از نوع کاربردی و اجرایی بود و بر روی 258 گزارش پاتولوژی با تشخیص بیماری سلیاک که به صورت تصادفی از دو آزمایشگاه پاتوبیولوژی جمع آوری شد، صورت گرفت. سیستم پیشنهاد شده شامل سه فاز اصلی بود. فاز اول به طراحی یک فرم استاندارد و ساختارمند برای گزارش بیوپسی بیماری سلیاک با استفاده از روش Delphi ارتباط داشت. در فاز دوم با به کارگیری ابزارهای متن کاوی ارایه شده توسط مرکز زبان شناسی دانشگاه استنفورد و برنامه واسط طراحی شده به منظور تفسیر قطعات معنایی، اطلاعات مورد نظر از متن گزارش استخراج و در قالب فرم استاندارد ذخیره گردید. در فاز سوم، کلاس Marsh مربوط به هر گزارش با استفاده از الگوریتم یادگیری درخت تصمیم 48J، به صورت خودکار تعیین شد.
عملکرد سیستم در فاز استخراج اطلاعات و انتساب مقادیر به فیلدهای فرم استاندارد، صحت 76 درصدی را نشان داد. صحت سیستم در تعیین خودکار طبقه بندی Marsh بر اساس خروجی مرحله قبل، 62 درصد به دست آمد که در صورت ارایه داده های تصحیح شده و بدون خطا، صحت الگوریتم دسته بندی تا 84 درصد افزایش می یابد.
در مطالعه حاضر با طراحی و پیاده سازی مدلی برای ساختارمند کردن گزارش های پاتولوژی بیماری سلیاک، علاوه بر تسهیل و تسریع در ورود و بازیابی اطلاعات و افزایش خوانایی گزارش، امکان پردازش کامپیوتری داده ها و پیدا کردن روابط و الگوها نیز میسر گردید.

بهبود خدمات هر سازمان در گرو رشد حرفه ای و بالا بردن سطح دانش و مهارت کارکنان آن سازمان است. بدین منظور، آگاهی و شناخت سطح دانش و مهارت کتابداران ضروری به نظر می رسد. هدف از انجام مطالعه حاضر، شناسایی صلاحیت های کتابداران دانشگاه علوم پزشکی استان کرمان بود.
این پژوهش از نوع توصیفی بود که در سال 1393 انجام شد. جامعه پژوهش را کتابداران دانشگاه علوم پزشکی استان کرمان (67 نفر) تشکیل دادند. داده ها به وسیله پرسش نامه صلاحیت های کتابداران که شامل 115 سوال در قالب 7 صلاحیت بود، جمع آوری گردید. روایی پرسش نامه مذکور توسط افراد صاحب نظر و پایایی آن نیز بر اساس ضریب Cronbach''s alpha (98/0) مورد تایید قرار گرفت. داده ها با استفاده از روش توصیفی در نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. این صلاحیت ها شامل صلاحیت های مدیریتی، مجموعه سازی، سازماندهی، خدمات اطلاع رسانی، فن آوری اطلاعات، پژوهش و صلاحیت های ارتباطی بود.
میانگین صلاحیت های مدیریتی کتابداران دانشگاه علوم پزشکی کرمان 09/4، مجموعه سازی 87/3، سازماندهی 61/3، خدمات اطلاع رسانی 81/3، فن آوری اطلاعات 60/3، پژوهشی 35/3 و صلاحیت های ارتباطی 17/4 به دست آمد. به طور کلی سطح کتابداران دانشگاه علوم پزشکی در 7 صلاحیت بررسی شده، خوب یا بسیار خوب ارزیابی گردید.
نتایج کلی پژوهش حاضر نشان می دهد که کتابداران دانشگاه علوم پزشکی در صلاحیت های ارتباطی دارای سطح بالاتری نسبت به سایر صلاحیت ها هستند و به ترتیب در صلاحیت های پژوهشی، فن آوری اطلاعات و سازماندهی دانش و مهارت بیشتری نیاز دارند.

دسترسی عادلانه به خدمات سلامت، حق همه افراد جامعه می باشد و دولت ها باید این خدمت را در اختیار مردم قرار دهند. هدف از انجام این مطالعه، اولویت بندی عوامل موثر استراتژیک مدیریت سلامت با استفاده از رویکرد پیوندی در بیمارستان های دولتی بود.
این تحقیق به روش توصیفی- پیمایشی انجام شد و از لحاظ هدف، کاربردی بود. شش بیمارستان دولتی شهر رشت در سال 1393 مورد مطالعه قرار گرفت. این پژوهش بر اساس رویکرد پیوندی شامل ترکیب فرایند تحلیل شبکه ای فازی (Fuzzy network analysis process یا Fuzzy ANP) برای اولویت بندی عوامل موثر استراتژیک مدیریت سلامت و دیمتل فازی (Fuzzy Decision Making Trial And Evaluation یا Fuzzy DEMATEL) جهت به دست آوردن شدت تاثیر عوامل استراتژیک مدیریت سلامت بود و با استفاده از تاپسیس فازی (Fuzzy Technique For Order Preference By Similarity To Ideal Solution یا Fuzzy TOPSIS) بیمارستان ها را رتبه بندی کرد. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه بود که در شش بیمارستان دولتی مورد ارزیابی قرار گرفت.
معیارهای مربوط به تحلیل نقاط قوت ، نقاط ضعف ، فرصت ها و تهدیدهای (Strengths، Weaknesses، Opportunities، Threats یا SWOT) به کار رفته در مطالعه حاضر دارای 4 معیار اصلی و 16 زیرمعیار بود که رتبه بندی گردید. در بین شش بیمارستان دولتی، بیمارستان پورسینا رتبه اول و بیمارستان های رسول اکرم (ص)، امیرالمومنین (ع)، حشمت، 17 شهریور و رازی به ترتیب در رتبه های بعدی قرار گرفتند. معیارها و زیرمعیارهای تحقیق، هر کدام رتبه ای را به خود اختصاص دادند که نشان دهنده اهمیت آن ها در بخش بهداشت و درمان بود.
نتایج مطالعه حاضر با مشخص نمودن اهمیت هر یک از معیارها و زیرمعیارهای مربوط به تحلیل (SWOT)، به بهتر شدن عملکرد مدیریت سلامت کمک نمود.

مدیریت کوانتومی، یکی از شیوه های نوین مدیریتی در سازمان ها می باشد که مورد توجه بسیاری از صاحب نظران علم مدیریت قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف تعیین سهم نسبی مدیریت کوانتومی بر اشتیاق شغلی کارکنان ادارات تربیت بدنی دانشگاه های علوم پزشکی کشور انجام شد.
این پژوهش از نوع کاربردی و از دسته مطالعات توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری آن را کلیه کارکنان ادارات تربیت بدنی دانشگاه های علوم پزشکی کشور در سال 1393 تشکیل داد (202 نفر). حجم نمونه تعیین شده بر اساس جدول Krejcie و Morgan، 132 نفر محاسبه شد. نمونه گیری به روش تصادفی طبقه ای متناسب با جامعه آماری انجام گرفت. ابزار جمع آوری شامل پرسش نامه 21 سوالی مدیریت کوانتومی محقق ساخته (با روایی 71 درصد و پایایی 84 درصد) و پرسش نامه 17 سوالی اشتیاق شغلی (با روایی
73 درصد و پایایی 81 درصد) بود. جهت تحلیل داده ها از روش آماری تحلیل رگرسیون استفاده گردید.
مولفه های «دیدن کوانتومی، تفکر کوانتومی، احساس کوانتومی، شناخت کوانتومی، عمل کوانتومی، وجود کوانتومی و اعتماد کوانتومی»، پیش بینی کننده افزایش انرژی شغلی، شیفتگی شغلی و فداکاری شغلی کارکنان بود. همچنین، همبستگی مثبت و معنی داری بین مدیریت کوانتومی با مولفه های انرژی شغلی، شیفتگی شغلی و فداکاری شغلی کارکنان وجود داشت (05/0 £ P).
استفاده سازمان ها به ویژه ادارات تربیت بدنی دانشگاه های علوم پزشکی کشور از شیوه های مدیریت کوانتومی، می تواند در تقویت و افزایش اشتیاق شغلی کارکنان راه گشا باشد و به ارتقای بیشتر سازمان به سمت اهداف سازمانی کمک نماید.

کیفیت خدمات ارایه شده بر استفاده مجدد و وفاداری مشتریان موجود و بالقوه تاثیرگذار است. همچنین، سازمان های ارایه دهنده خدمات می توانند از طریق ایجاد هزینه های جابه جایی، مشتریان را از تلاش برای ترک سازمان و رفتن به سمت رقبا بازدارند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی متغیر های کیفیت خدمات ادراک شده و هزینه های جابه جایی مشتری بر وفاداری مشتریان بیمارستان ها بود.
تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نوع تحقیقات توصیفی- پیمایشی بود و با استفاده از معادلات ساختاری انجام شد. ابزار جمع آوری داده ها، پرسش نامه بود که روایی آن با نظر صاحب نظران رشته مدیریت تایید گردید و پایایی آن به کمک آزمون Cronbach¢s alpha با مقدار 4/82 درصد، مورد تایید قرار گرفت. همچنین، برای تعیین وضعیت هر یک از متغیرها و تجزیه و تحلیل فرضیات پژوهش، از نرم افزارهای SPSS و SmartPLS استفاده گردید.
تاثیر مثبت و معنی دار کیفیت خدمات ادراک شده و هزینه های جابه جایی مشتری، بر وفاداری مشتری تایید شد. بررسی ابعاد کیفیت خدمات بر وفاداری نشان داد که عوامل محسوس، اعتماد، تضمین و همدلی بر وفاداری مشتری تاثیر مثبت و معنی داری داشت و پاسخگویی بر وفاداری تاثیرگذار نبود. همچنین، نقش تعدیل گری هزینه های جابه جایی بر رابطه کیفیت خدمات ادراک شده و وفاداری مشتری و رابطه عوامل محسوس، اعتماد، تضمین و همدلی بر وفاداری مشتری مورد تایید قرار گرفت، اما در رابطه با متغیر پاسخگویی تایید نشد.
با توجه به یافته های حاصل از پژوهش، پیشنهاد می گردد که بیمارستان ها جهت بهبود هرچه بیشتر کیفیت خدمات ارایه شده و ایجاد هزینه های جابه جایی، تلاش لازم را برای داشتن مشتریان وفادار به عمل آورند.

با توجه به تاکید سیاست گذاران و برنامه ریزان سلامت، طرح تحول نظام سلامت با هدف حفاظت مالی از مردم، ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت و ارتقای کیفیت خدمات بیمارستانی در کشور در حال اجرا می باشد. مطالعه حاضر با هدف، ارزیابی اثرات مثبت اجرای طرح تحول سلامت از دیدگاه مدیران و روسای بیمارستان ها انجام گردید.
مطالعه کیفی حاضر به صورت مقطعی در ماه های آذر، دی و بهمن سال 1393 صورت گرفت. داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته جمع آوری گردید. نمونه گیری به صورت هدفمند از میان روسا و مدیران بیمارستان های شهر تهران (18 نفر) انجام شد. مصاحبه های صورت گرفته ضبط و پس از پیاده سازی، کدبندی گردید و در مرحله بعد با استفاده از رویکرد تحلیل چارچوبی و نرم افزار NVivo مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
8 درون مایه اصلی و 21 زیردرون مایه استخراج گردید. مهم ترین مفاهیم اصلی مرتبط با اثرات مثبت اجرای طرح تحول سلامت در بیمارستان ها عبارت از «پوشش بیمه ای بیماران نیازمند، بهبود نشانگرهای عملکردی، اصلاح سیستم مدیریتی بیمارستان، ارتقای عملکرد سیستم ارجاع بین بیمارستانی، کنترل و مدیریت بهتر پرداختی های بیماران، ارتقای نشانگرهای منتخب کیفیت، افزایش پاسخگویی نظام درمانی و افزایش درامد بیمارستان» بود.
اجرای طرح تحول سلامت به شرط تدوین منابع مالی پایدار، ضمن افزایش رضایت بیماران از خدمات بیمارستان های دولتی، می تواند موجب ارتقای کیفیت خدمات سلامت گردد.

امروزه همکاری های علمی دارای روندی افزایشی و موکد در مجلات علمی می باشد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف سنجش تحلیل ساختار شبکه هم تالیفی نویسندگان نشریه مدیریت اطلاعات سلامت انجام شد.
این پژوهش از نوع کاربردی بود که با روش توصیفی صورت گرفت. جامعه مورد مطالعه را 568 مقاله منتشر شده در نشریه مدیریت اطلاعات سلامت، از سال 1385 تا اواخر خرداد 1393 تشکیل داد. جهت تحلیل داده ها از فنون تحلیل شبکه های اجتماعی و همبستگی استفاده شد. برای تحلیل شبکه هم تالیفی پژوهشگران نیز نرم افزار تحلیل شبکه های اجتماعی UCINET (نسخه 6) و نرم افزار SPSS مورد استفاده قرار گرفت.
بیشترین درصد از کل مقالات تالیف شده در نشریه مدیریت اطلاعات سلامت را مقالات سه نویسنده ای تشکیل داد. 25 درصد از کل نویسندگان، از افراد موثر این حوزه به شمار می رفتند که نقشی اساسی را در تولید بیشتر مقالات ایفا کرده بودند. همکاری نویسندگان با افراد ضعیف از لحاظ مرکزیت رتبه ای در بالا بردن فراوانی مقالات نویسندگان، نقش موثری داشت. در نهایت، نویسندگان مقالات نشریه به سه دسته برجسته، پرکار و کم کار تقسیم شدند که به نظر می رسد، افزایش تعداد نویسندگان برجسته در این نشریه باید یکی از سیاست های نشریه باشد.
روند رشد هم تالیفی در مقالات نشریه مدیریت اطلاعات سلامت، مسیر افزایشی را طی نموده است.