فهرست مطالب

پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی - پیاپی 23 (تابستان 1395)

فصلنامه پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی
پیاپی 23 (تابستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/03/30
  • تعداد عناوین: 8
|
  • مهدی صادقی شاهدانی، میثم خسروی صفحات 13-32
    برنامه توسعه مهم ترین سند اجرایی هر اقتصاد، برای نیل به اهداف اقتصادی آن می باشد. برنامه های توسعه در هدف گذاری و سیاست گذاری از مبانی نظری متاثر هستند. انکشاف مبانی نظری برنامه های توسعه در جمهوری اسلامی در طول پنج برنامه موضوع این نوشتار محسوب می شود. این مقاله با روش کتابخانه ای بدین موضوعات می پردازد که چگونه می توان به مبانی نظری برنامه های توسعه پی برد و چه شباهت ها و تفاوت هایی در مبانی نظری آنها وجود دارد. نتیجه تحقیق عبارتست از اینکه برنامه های توسعه با اینکه در انتخاب های راهبردی، احکام و سیاست های خود از همه توصیه های یک مکتب پیروی نکرده اند ولی بسیار متاثر از مبانی و نظریات غربی بوده اند و اشتراک و افتراق مبانی آنها به ترتیب عبارت است از: سرمایه داری بودن الگویی که اداره نظام جمهوری اسلامی بر اساس آن به توسعه خود سامان بخشیده است اگرچه این الگو متاثر از نهاد دین هم می باشد و اما نقطه افتراق آنها را باید در اتخاذ برخی از انتخاب های راهبردی و همچنین نظریات اساسی اقتصادی جستجو کرد. وجه تمایز این تحقیق از کارهای مشابه، بررسی مبانی نظری اساسی و پارادایم توسعه هر برنامه به صورت مستقل و ارزیابی نظری برنامه پنجم توسعه می باشد.
    کلیدواژگان: برنامه ریزی، نظریات توسعه، رشد، توزیع درآمد، تجارت بین الملل
  • مانی موتمنی، شهریار زروکی، بحیره بلبل امیری صفحات 33-44
    در این مطالعه کوشش شده است تا رابطه دستمزد و بهره وری صنایع کارخانه ای ایران در سناریوهای مختلف مورد بررسی قرار گیرد. به این منظور از داده های 21 ردیف از طبقات ISIC کارخانه های ایران طی سال های 1377 الی 1391 استفاده شد. در پردازش اطلاعات، به ناهمسانی رفتار داده ها بین مقاطع توجه شده است. نتیجه ابتدایی بررسی نشان دهنده ناهمسانی واکنش بهره وری به دستمزد در بین صنایع است. به همین دلیل و با توجه به تغییراتی که در بافت نیروی کار کارخانه ها طی دهه 1380 شکل گرفته است، صنایع از جنبه سرمایه انسانی به دو دسته طبقه بندی شد و رابطه دستمزد با بهره وری در هر گروه بصورت جداگانه مورد آزمون قرار گرفت. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در صنایع دارای سرمایه انسانی بالا، افزایش دستمزد می تواند به بهبود بهره وری منجر شود. اما در صنایعی که دارای سرمایه انسانی پایینی هستند، رابطه ای بین دستمزد و بهره وری مشاهده نشد.
    کلیدواژگان: بهره وری، دستمزد، صنایع کارخانه ای، سرمایه انسانی
  • امیر خادم علیزاده، علی افسری صفحات 45-58
    ادیان الهی با ترویج فضیلت های اخلاقی تاثیر زیادی در شکل گیری هنجارهای اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی دارند. هدف این پژوهش، نشان دادن تاثیر آموزه های اعتقادی، مناسکی و اخلاقی اسلام بر سرمایه اجتماعی مسلمانان در 40 کشور جهان با استفاده از شاخص اعتماد تعمیم یافته و روش رگرسیونی حداقل مربعات معمولی می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که شاخص های اعتقادی و اخلاقی اسلام تاثیر مثبت و معناداری بر سرمایه اجتماعی مسلمانان دارد، اما شاخص های ظاهری (مناسکی) اسلام تاثیر منفی و معناداری بر سرمایه اجتماعی آنها داشته است. در این پژوهش، تاثیر مثبت و معنادار فعالیت های داوطلبانه اجتماعی و تحصیلات دانشگاهی بر سرمایه اجتماعی مورد تایید قرار گرفت. توصیه سیاستی این مطالعه، برنامه ریزی برای گسترش آموزه های اعتقادی و اخلاقی اسلام در بین مسلمانان در کنار مناسک و اعمال مذهبی، و زمینه سازی برای گسترش فعالیت های داوطلبانه اجتماعی به عنوان دو راهکار پیشنهادی برای افزایش سرمایه اجتماعی مسلمانان می باشد.
    کلیدواژگان: آموزه های اعتقادی و اخلاقی اسلام، سرمایه اجتماعی، اعتماد تعمیم یافته، فعالیت های داوطلبانه اجتماعی
  • حمید محمد روشنی صفحات 59-74
    ساختار اقتصادی ایران به گونه ای است که درآمدهای نفتی هنگفت، همواره عامل اصلی در تولید ناخالص داخلی، صادرات کشور، اصلی ترین منبع جلب ارز خارجی و درآمدی برای واردات، منبع بودجه ریزی و تقویت کننده ذخایر ارزی بانک مرکزی به حساب آمده است. نقش و تاثیر این درآمدها در متغیرهای کلان اقتصادی همواره در محافل اقتصادی موضوع بحث و تبادل نظر بوده است. افزایش درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت و تبدیل آن به ذخایر ارزی و همچنین پول داخلی در اثر کسر بودجه و واردات بی رویه با دلارهای نفتی و نه صادرات غیرنفتی از دلایل مهم افزایش نقدینگی کشور بوده و از آنجایی که این افزایش در اثر فعالیت های مولد نبوده، اثرات مخرب زیادی بر اقتصاد کشور گذاشته است. تحقیق پیش رو با استفاده از آمارهای سری زمانی 1342 تا 1392 متغیرهای کلان اقتصادی موجود در بانک مرکزی در پی یافتن شدت اثر این درآمدها بر نقدینگی کشور که همواره عامل اصلی در کاستی های اقتصاد کشور نظیر بیکاری، تورم، تنزل ارزش پول ملی کشور و... محسوب شده می باشد. در این رابطه با ساختن یک مدل آماری و استفاده از روش OLS تحقیق می شود که درآمدهای نفتی کشور با چه شدتی (ضریبی) نقدینگی را تقویت کرده و تاثیرگذاری این درآمدها بر روی کدام یک از اجزای نقدینگی بیشتر بوده است. حاصل این تحقیق از تاثیر فوق العاده درآمدهای نفتی بر نقدینگی کشور حکایت دارد و هر یک دلار وارد شده به کشور در اثر فروش نفت، در اثر تقویت ذخایر ارزی، افزایش واردات و هر دلیل دیگری نقدینگی کشور را حدود 5/6 برابر ارزش ریالی آن افزایش می دهد. تاثیر درآمدهای نفتی بر سایر اجزای نقدینگی نیز این یافته را تایید می کند.
    کلیدواژگان: نقدینگی، درآمدهای نفتی، ذخایر ارزی، مدیریت نقدینگی، صندوق ذخیره ارزی
  • ابوالفضل شاه آبادی، حسین سهرابی وفا، یونس سلمانی صفحات 75-88
    نظریه های اخیر رشد اقتصادی ابداعات حاصل از تحقیق و توسعه را موتور اصلی پیشرفت فناوری و رشد اقتصادی می دانند. بر این اساس، مطالعه حاضر تاثیر سرمایه تحقیق و توسعه و سرمایه فیزیکی بر اقتصاد کشورهای ایران، ترکیه و مالزی را با استفاده از روش رگرسیون با وقفه های توزیعی طی دوره زمانی 2012-1981 مدل سازی و مقایسه می کند. نتایج دلالت دارند که تاثیر بلندمدت سرمایه تحقیق و توسعه بر رشد اقتصادیدر کشورمالزی در مقایسه با کشورهای ترکیه و ایرانپایدارتر، باثبات تر و بیشتر است، همچنین سرمایه تحقیق و توسعه در مقایسه با سرمایه فیزیکی تاثیر بیشتری بر رشد اقتصادی کشورهای ترکیه و ایران دارد.
    کلیدواژگان: رشد اقتصادی، تحقیق و توسعه، سرمایه فیزیکی، آلمون، نوآوری
  • محسن مهرآرا، صادق رضایی برگشادی صفحات 89-114
    در پژوهش حاضر با به کارگیری روش های بدیع میانگین گیری، عوامل موثر بر رشد طی دوره زمانی 1391-1353 در اقتصاد ایران بررسی شده است. مهم ترین متغیر موثر، نسبت درآمدهای نفتی به GDPبا تاثیر مثبت و تقریبا حتمی می باشد. نسبت مجموع واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای به GDPو نیروی کار به ترتیب دومین و سومین متغیر تاثیرگذار با علامت مثبت هستند. سرمایه گذاری ها به ویژه سرمایه گذاری دولتی اثرات مورد انتظار را بر رشد اقتصادی نداشته است. لذا بهنظر می رسد که کیفیت و بهره وری پایین سرمایه و همچنین تخصیص منابع سرمایه ای اهمیت بیشتری در رشد اقتصادی کشور نسبت به کمیت سرمایه گذاری داشته است. علاوه بر این عوامل درون زای رشد که همان عوامل موثر در تشکیل سرمایه انسانی هستند، نقش زیادی در تحولات رشد دارا نمی باشند. لذا اقتصاد ایران فاقد ماهیت درون زایی و پویای رشد است و رشد عمدتا از طریق تزریق منابع برون زا (مانند درآمدهای نفتی، واردات کالاهای سرمایه ای و واسطه ای و نیروی کار) به اقتصاد حاصل شده است. بنابراین تاکید جهت گیری های آموزشی در بخش رسمی و غیررسمی در کیفیت سرمایه انسانی به جای افزایش کمی سال های تحصیلی اساسی است.
    کلیدواژگان: رشد اقتصادی، میانگین گیری مدل بیزین (BMA)، میانگین وزنی حداقل مربعات (WALS)، اقتصاد ایران
  • محمد لشکری، مهدی بهنامه، ملیحه حسنی صفحات 115-130
    امروزه در تمام کشورها یکی از اهداف کلان اقتصادی رسیدن به سطح قابل قبولی از اشتغال نیروی کار است که باید برای آن به ظرفیت ها و مزیت های نسبی هر کدام از بخش های اقتصادی توجه شود. به دلیل اهمیت و سهم بخش خدمات در اشتغال کل کشور و نوسانات نرخ ارز در سال های اخیر در ایران، هدف این پژوهش بررسی اثر نااطمینانی نرخ واقعی ارز بر اشتغال در بخش خدمات ایران در دوره 1391-1353 می باشد. برای محاسبه نااطمینانی نرخ ارز واقعی از الگوی ARCH و برای تخمین مدل اشتغال از الگوی ARDL استفاده می شود. نتایج تحقیق نشان می دهد، نااطمینانی نرخ ارز واقعی تاثیر مثبت بر اشتغال در بخش خدمات ایران دارد، زیرا اثر نااطمینانی نرخ ارز واقعی بر اشتغال دو بخش کشاورزی و صنعت منفی است و در نتیجه نیروی کار جدا شده از دو بخش کشاورزی و صنعت، جذب بخش خدمات می شوند. رابطه ارزش افزوده دوره جاری بخش خدمات و سرمایه سرانه، با اشتغال در این بخش منفی می باشد که نشان می دهد در کوتاه مدت و بلندمدت، نیروی کار و سرمایه جانشین هم هستند و سرمایه جانشین نیروی کار شده است. واردات خدمات باعث افزایش اشتغال و صادرات خدمات باعث کاهش اشتغال در بخش خدمات می شود.
    کلیدواژگان: نااطمینانی، اشتغال، بخش خدمات، نرخ ارز واقعی، روش ARCH
  • محمد دودانگی صفحات 131-147
    سرمایه گذاری به عنوان موتور محرکه رشد اقتصادی، لازمه نیل به توسعه اقتصادی و اجتماعی است. افزایش سرمایه گذاری منجر به افزایش تولید، افزایش ارزش افزوده، افزایش درآمد، افزایش رفاه، افزایش اشتغال، کاهش نرخ بیکاری و کاهش فقر می شود.
    مقوله سرمایه و سرمایه گذاری در فرایند توسعه اقتصادی از اهمیت ویژه و بنیادی برخوردار بوده، بر این اساس دولت ها برای دستیابی به یک اقتصاد پیشرفته و پویا توجه لازم را به آن از طریق، وضع و اعمال قوانین و مقررات خاص، ایجاد بسترها و بهبود زیرساخت های لازم، استفاده بهینه از منابع، امکانات، ظرفیت ها، توانمندی ها و به کارگیری مدیریت اصولی و علمی و منطقی معطوف می دارند تا بدین وسیله موجبات تحول و پیشرفت کشور و جوامع را فراهم آورند.
    مهم ترین هدف این تحقیق تجزیه و تحلیل مسائل و مشکلات جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی و ارائه راهکارهای مناسب برای جذب سرمایه گذاری است، که با توجه به برازش مدل های اقتصادسنجی نتایج علمی اخذ شده این تحقیق به شرح زیر است:بررسی ها نشان می دهد که نوسانات قیمت و درآمد نفت خام، ضمانت ها و قراردادهای بین المللی، نوسانات موثر نرخ ارز و نرخ تورم بالا باعث افزایش میل به جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در نیل به رشد اقتصادی باثبات و مثبت در ایران شده است و علیرغم تمایلات مثبت، میزان جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، به میزان کافی نبوده است.
    ارزیابی نتایج حاصل از مدل های اقتصادی نشان داده که عوامل متعددی از جمله درآمد ملی، GDP، هزینه های بخش دولتی، نرخ تورم، درجه باز بودن اقتصادی، سرمایه انسانی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی در میزان کل سرمایه گذاری موثر بوده است.
    در نتیجه این تحقیق،روش های جدیدی پیشنهاد شده که به کار بردن این روش ها می تواند در جهت بهبود محیط کسب و کار و با هدف افزایش سرمایه گذاری مورد استفاده قرار گیرد و در کشورهایی با مشکلات مشابه، اصلاح قوانین و مقررات مرتبط برای بهبود روند جذب سرمایه گذاری موثر است.
    کلیدواژگان: سرمایه گذاری، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، فضای کسب و کار، رشد اقتصادی
|
  • Mehdi Sadeghi Shahedani, Meysam Khosravi Pages 13-32
    Efficient goals and policies that can be seen through development plans are the most important economic document for an economy. Development plans are affected by theoretical bases and also Iran's development plans are not as an exception. This paper tries to grasp the theories that are affect five years plans of Iran. To say more about subject we will answer such questions: how can discover the theoretical base of each plan? What are differences and similarities of plans over this subject? Following the subject requires library method in the research. Results would be reported for similarities the partial effect of capitalism on this plans and differences would found on some strategic selection point and basic economic theories like growth and justice. What makes this paper different to simple research is including fifth plan and discussion on each plan and also using development paradigms and theories for its analysis.
    Keywords: Planning, Development Theory, Growth, Distribution of Income, International Trade
  • Mani Motameni, Shahriyar Zarooki, Bahireh Bolbol Amiri Pages 33-44
    This study tries to investigate wage-productivity relation in Iranian manufacturing industries. For this purpose¡ 21 rows of ISIC categories of Iranian factories have been used during years of 1998-2012. Panel data Econometric method has been applied for data processing in homogenous and heterogeneous mode. The initial result shows a unique explanation could not be found regarding productivity reaction to wage in different manufacturing industries. Therefore¡ the industries have been divided to two separate groups: the industries with high and low human capital. Then¡ wage-productivity relation has been tested separately for each group. The results show wage-productivity relation occurs in the industries with higher human capital. In other words¡ productivity will be increased by wage rising. However¡ there is not wage-productivity relation for the industries with low human capital.
    Keywords: Productivity, Wage, Manufacturing Industries, Human Capital
  • Amir Khadem Alizadeh, Ali Afsari Pages 45-58
    Divine religions have a significant impact on formation of social norms and strengthening of social capital through the promotion of the moral virtues. The purpose of this study is to demonstrate the impact of doctrines, rituals and ethical teachings of Islam on Muslims’ social capital in the 40 countries using the generalized trust index and the ordinary least squares method. Research findings show that doctrinal and ethical indexes of Islam have a significant positive effect on social capital of Muslims but outward (ritual) indexes of Islam have a significant negative effect on social capital. Also this study confirms significant positive impact of social volunteer activities and college education on social capital. The policy recommendations of this study are planning to spread the doctrinal and ethical teachings ofIslam among Muslims and establishing the groundwork for expansion of social volunteer activities as two proposed strategies to increase the social capital of Muslims.
    Keywords: Doctrinal, Ethical Teachings of Islam, Social Capital, Generalized Trust, Social Volunteer Activities
  • Hamid Mohammad Roshani Pages 59-74
    The structure of Iran’s economy is based on the revenues of oil sale so that the major macro economics variables such as foreign export revenue and then foreign exchange revenue and reserve, imports, budgeting are always set based on it. Hence the effect of this revenue has being surveyed among monetary officials seriously. Iran’s oil revenue causes increasing in foreign exchange reserve or change to the country’s currency in the budget deficit mode and consequently increases liquidity. Because the increase of liquidity has not been by productive activity, it caused so many economic failures in Iran. Using a 50 years time series data of macroeconomic variables, the main purpose of this survey is investigating the degree of effecting liquidity and its component by revenue of oil sale vai an econometric OLS model to verify how the revenue of oil sale motivates the liquidity and it’s components. In this case we can find the ways of managing and programming the revenue of oil sale as an exogenous variable to control the effects of disordered liquidity.
    Keywords: Liquidity, Oil Incomes, Foreign Reserves, Liquidity Management, Cash Reserve Fund
  • Abolfazl Shahabadi, Hossein Sohrabi Vafa, Yunes Salmani Pages 75-88
    The recent economic growth theories believe that the inovation developed in response to economic incentives is the main engine of technological progress and economic growth traditionally. Thus this study investigates the role of capital and R&D activities in Iran, Turkey and Malaysia with distributed lag regression during 1981-2012. The result indicates that in the long term, in Malaysia, impact of R&D activities, is sustainable and more stable on economic growth in comparison with Iran and Turkey. Also the R&D investment compared with physical capital has a greater impacton economic growth inTurkey and Iran.
    Keywords: economic growth, Research, Development, Physical Capital, Almon, Innovation
  • Mohsen Mehrara, Sadeq Rezaei Bargoshadi Pages 89-114
    This paper identifies determinants of economic growth in Iran, by using averaging methods and annual time series data from 1974 to 2012. The results indicate that ratio of oil revenue toGDPis the most important variable affecting economic growth. Also the second and third effective variables on growth are respectively ratio of imported capital and intermediate goods toGDPand labor force which lead to an increase in growth. Endogenous growth factors which are the factors contributing to formation of human capital, not possess a large role in growth process. Investments, especially government investment affects contrary to were expected. In fact, low quality, and productivity of investments and poor allocation reduced importance of investment’s quantity. The nature of Iran’s economy has not endogenous and dynamic features and predominantly, growth has been made by injecting of exogenous sources. Emphasis on formal and informal educational orientation in the quality of human capital instead of increasing in quantity of education is recommended.
    Keywords: economic growth, Bayesian Model Averaging (BMA), Weighted Averaging Least Square (WALS), Iranian Economy
  • Mohammad Lashkary, Mehdi Behname, Maliheh Hassani Pages 115-130
    Today in all countries one of the macroeconomic objectives is achieving an acceptable level of labor employment, for that must be regarded capacities and relative advantages for each of the economic sectors. Due to the importance and share of services sector of total employment and exchange rate volatility in recent years in Iran; the purpose of this study is to investigate the effect of real exchange rate uncertainty on employment for services sector in Iran from 1974 to 2012. The ARCH approach used for estimating real exchange rate uncertainty and ARDL model for employment pattern. According to research results, the real exchange rate uncertainty has a positive impact on employment in services sector in Iran; because the effect of real exchange rate uncertainty on employment in agricultural and industry sectors is negative. So the labor departed from agriculture and industry will transfer to services sector. Relationship between added value and per capita capital on employment in this sector is negative, that indicates labor and capital are replaced for each other in which capital replaced for labor in both short and long term. Import of services has positive effect and export of services has negative impact on employment in services sector.
    Keywords: Uncertainty, employment, Services Sector, Real Exchange Rate, ARCH Method
  • Mohammad Doudangi Pages 131-147
    The investments are represented as a driving force in economic theory and continual, stable and essential economic growth is a necessary condition for social-economic development. The increase of investments volume leads to growth of production, income, value added, wealth, employment and reduction of poverty level.
    The issue of capital and investment in the economic development is of special importance, therefore, in order to achieve an advanced and dynamic economy, governments have paid special attention to the matter through enactment and enforcement of certain laws and regulations, provision of necessary infrastructures, optimal use of the resources, facilities, capacities, capabilities as well as application of scientific and logical management so as to pave the way for further development of their respective countries and communities.
    The main goal of this article is to analyse internal and foreign investment’s attraction problems and difficulties and propose suitable solutions. The main scientific results of the research are:- It is shown that oil prices and oil incomes fluctuations, international sanctions, foreign exchange rates fluctuations and high inflation rate, have lead to increase FDI in Iran. Despite these positive tendencies the attraction level of FDI is still on the insufficient level.
    - The evaluation results of econometric models showed the effects of national income, GDP, government expenses, inflation rate, openness degree of economy, human capital and FDI on the total volume of investments.
    As a result of research, new approaches were developed. The results represented in this article can be used in the programs aimed at improving an investment environment in Iran and in the countries with the similar problems. Also, respective legislative reforms is necessary to improve FDI in Iran.
    Keywords: Investment, Foreign Direct Investment, Doing Business, economic growth