فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سال هفتم شماره 4 (پیاپی 28، پاییز 1394)

این پژوهش با اتخاذ دیدگاه و موضعی علمی نسبت به آثار گردشگری در دستیابی به توسعه می تواند با شناخت پتانسیل صنعت گردشگری و موانع عمده در این مسیر، دستمایه علمی برنامه ریزان، مدیران، سرمایه گذاران و مردم بومی منطقه قرار گیرد. جامعه مورد مطالعه در این تحقیق شهروندان شهرستان رشت می باشند که تعداد آنها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده 200 نفر است. یافته های پژوهش نشان می دهد که 24 عامل تاثیر صنعت گردشگری بر توسعه منطقه ای با درجه تاثیرات متفاوت عبارتند از تغییر سبک زندگی، کمبود زیرساخت های گردشگری، ایجاد درآمد، نحوه مدیریت گردشگری، بهبود مدیریت ضایعات و پسماند، تغییر روابط شخصی، افزایش کیفیت زندگی، آثار زیست محیطی مانند آلودگی، ارتقای کیفیت محیطی، اهمیت دادن جامعه محلی به منابع طبیعی، جاذبه های فرهنگی، آمیختگی فرهنگی، بهسازی محیط زیست و چشم اندازهای طبیعی، معرفی جاذبه های انسان ساخت، آلودگی زیست محیطی، فعالیت تنش زای گردشگران، زیرساخت های گردشگری، برداشت جامعه میزبان، افزایش مشارکت مردم محلی، کمبود تسهیلات لازم برای گردشگری، ایجاد اشتغال و کارآفرینی، معرفی فرهنگ های بومی و محلی و معرفی جاذبه های طبیعی. یافته های کیفی تحقیق، مدل سازی رگرسیون به روش کمی را تایید کرد.

امروزه اخلاق شهروندی به عنوان یکی از مولفه های اساسی توسعه انسانی و تحقق اصول دموکراسی در گفتمان های اجتماعی و فرهنگی دنیای معاصر مطرح می شود. در این تحقیق به بررسی عوامل فرهنگی موثر بر اخلاق شهروندی جوانان شهرستان کاشان پرداخته شده است. اخلاق شهروندی با 10 مولفه مورد سنجش قرار گرفته است. جامعه آماری این تحقیق جوانان 35-18 ساله شهرستان کاشان است که به صورت خوشه ایچند مرحله ای 398 نفر انتخاب شدند. روش تحقیق پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین رسانه های جمعی، فضاهای آموزشی، تعالیم دینی و اخلاق شهروندی رابطه معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان می دهد که با توجه به ضریب تعیین تعدیل شده کلی متغیرهای باقی مانده در معادله رگرسیون با همدیگر 23% از واریانس متغیر وابسته را تبیین می کنند. بر همین اساس نمودار تحلیل مسیر ترسیم شده است. در آخر آماره تحلیل عاملی بر روی 39 گویه انجام شد و بعد از چرخش و حذف گویه هایی که بارهای عاملی کم داشتند در نهایت این عوامل به 6 عامل تقلیل یافتند و نام گذاری شدند.

این مقاله به تبیین ظرفیت جهانی شدن برای تضمین توسعه پایدار می پردازد. نویسنده ضمن بررسی دیدگاه های بدبینانه درباره تاثیرات سلبی جهانی شدن بر توسعه پایدار که این دو متغیر را به مثابه پارادایمهای رقیب و متقابل قلمداد می کنند، در چارچوب رویکرد تحول گرایانه معتقد است که جهانی شدن و توسعه پایدار دو پارادایم مکمل و متعامل با یکدیگر هستند و جهانی شدن به عنوان «فرایند همپیوندی جهان بدون مرز» می تواند در چارچوب پذیرفته شده پایداری به گونه ای موثر عمل کند و منجر به تاثیراتی ایجابی بر توسعه پایدار در عرصه های عدالت اجتماعی، حفاظت محیط زیست و امنیت انسانی شود تا راه را برای تحقق «جهانی شدن پایدار» و «جهانی شدن موفقیت آمیز» هموار سازد. جهانی شدن در صورتی پایدار و موفقیت آمیز به شمار می آید که توانایی نسل های آینده را برای تامین نیازهای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی خود مورد مصالحه و سازش قرار ندهد بلکه در عوض باید اقتصادی دانش بنیان را رقم بزند و به ارتقای سطح آگاهی های عمومی و تخصصی از طریق اهتمام ویژه به نقش عمده آموزش در دستور کار های توسعه پایدار کمک کند. سپس مقاله به تجزیه وتحلیل چالشها و فرصتهای جهانی شدن برای توسعه پایدار می پردازد و سرانجام راهکارهای ممکن برای دستیابی به جهانی شدن پایدار و موفقیت آمیز را با تاکید بر رشد اقتصادی توام با برابری و صلح اجتماعی، تعهد سازنده در قبال اقتصاد جهانی، رعایت مقررات زیست محیطی و تحقق نظام موفق آموزشی تبیین می کند.

سرمایه فرهنگی پیش شرط عمده و کلیدی برای موجودیت هر جامعه محسوب می شود و برای حل مسایل اجتماعی ضروری به نظر می رسد. سرمایه فرهنگی باعث پیدایش آرامش و امنیت روانی می گردد. در شرایطی که جامعه ما در طی چند دهه گذشته و به ویژه در سال های اخیر دست خوش تحولات اجتماعی و فرهنگی بوده است بررسی و شناسایی چنین عناصر فرهنگی و اجتماعی کمک به شناسایی تحولات فرهنگی و اجتماعی می کند و در جهت افزایش سرمایه فرهنگی و کوشش در جهت حل آن مسایل ضرورت تام می یابد. این تحقیق به روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه انجام شده است. واحد تحلیل در این تحقیق روستا می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر عبارتند از روستانشینان شهرستان گیوی می باشد. فقط سن رابطه معنی دار و معکوس با سرمایه فرهنگی داشت یعنی هر چه بر میزان سن افزوده می شود میزان سرمایه فرهنگی کاهش می یابد. و دیگر متغیرها یعنی جنسیت، تاهل، پایگاه اجتماعی-اقتصادی و مهمترین فرضیه در این تحقیق نقش شوراهای روستایی با سرمایه فرهنگی رابطه معنی داری وجود نداشت.

این تحقیق با هدف شناخت رابطه سرمایه اجتماعی با فعالیت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق انجام شده است. روش تحقیق به کار گرفته شده در این پژوهش از نوع میدانی و کتابخانه ای بوده و از نظر شیوه اجرا از نوع همبستگی و از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی قرار می گیرد. جامعه آماری این تحقیق را کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق تشکیل داده اند که تعداد آنها 143 نفر می باشد. روایی و پایایی پرسشنامه با استفاده از نظر خبرگان و روش های آماری مرتبط مورد سنجش قرار گرفته و تایید شده اند. توصیف داده ها نیز در دو بخش متغیر های زمینه ای و متغیر های اصلی با استفاده از شاخص های فراوانی مطلق، فراوانی نسبی، میانگین، انحراف معیار و واریانس در قالب جداول ارائه گردیده و از آزمون های همبستگی و رگرسیون چند متغیره برای آزمون فرضیه ها استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بین سرمایه اجتماعی و فعالیت اجتماعی با فعالیت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق رابطه وجود دارد.

در سال های اخیر، با توجه به گسترش فزاینده وسایل ارتباط جمعی جدید؛ افزایش مسافرت به خارج از کشور در قالب تورهای گوناگون و تعامل با دوستان و اقوام در کشورهای خارجی؛ و در نتیجه رواج یافتن مولفه های سبک زندگی خارجی (و عمدتا غربی) از قبیل غذاهای سریع (فست فود)؛ لباس و وسایل خانگی؛ دکوراسیون داخلی منازل و... توجه به هویت و سبک زندگی بومی و ایرانی بیشتر شده است. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر سبک زندگی ایرانی- اسلامی در بین جوانان شهر کرمان می باشد، روش تحقیق، پیمایشی، از نظر هدف، جزء تحقیقات کاربردی می باشد. جامعه آماری پژوهش را جوانان 14 تا 29 ساله شهر کرمان تشکیل می دهند، بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 650 نفر تعیین گردید، شیوه نمونه گیری ، خوشه ایچندمرحله ای می باشد. داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته، جمع آوری گردیده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و استنباطی در نرم افزار آماری SPSS استفاده گردید، نتایج نشان داد: بین سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی، سرمایه اقتصادی افراد و هم چنین بین عوامل اجتماعی و فرهنگی و سبک زندگی ایرانی-اسلامی در بین جوانان رابطه وجود دارد. بین منزلت شغلی و هم چنین بین میزان آشنایی با فرهنگ غرب و سبک زندگی ایرانی-اسلامی در بین جوانان رابطه وجود دارد.

سبک زندگی یکی از مفاهیمی است که در نیمه دوم قرن بیستم مورد توجه جدی و اقبال جامعه شناسان قرار گرفت. مفهوم سبک زندگی اولین بار در سال 1929 توسط آلفرد آدلر، روان شناس اجتماعی، مطرح شد با نگاهی کلی به سیر معنای سبک زندگی، دو برداشت کلی از ماهیت سبک زندگی می توان داشت؛ نخست سبک زندگی، معرف ثروت و موقعیت اجتماعی افراد و شاخصی برای تعیین طبقه ی اجتماعی است دوم: سبک زندگی شکل اجتماعی نوینی تلقی می شود که فقط در متن تغییرات فرهنگی مدرنیته و رشد فرهنگ مصرف گرایی معنا می یابد.بر اساس نظریه ساخت گرایی تکوینی و نظریه سرمایه پیر بوردیو در این تحقیق به تاثیر سرمایه اجتماعی، یارانه، محل سکونت و جنس بر بعد رفتاری سبک زندگی با سه شاخص اصلی مصرف فرهنگی، مصرف مادی و اوقات فراغت پرداخته شده است.روش اجرای پژوهش پیمایشی بوده، حجم نمونه 350 نفر از معلمان 45-30 ساله سرپرست خانوار شهرستان آمل می باشند. شیوه نمونه گیری طبقه بندی تصادفی ساده با در نظر گرفت دو طبقه جنس و محل سکونت معلمان بوده است. مهم ترین نتایج بدست آمده عبارتست از: بنظر می رسد بین میزان مصرف فرهنگی، مصرف مادی و اوقات فراغت زنان و مردان در بعد رفتاری سبک زندگی تفاوت معنی داری وجود دارد.بین مصرف فرهنگی، مصرف مادی و اوقات فراغت شهرنشینان و روستانشینان در بعد رفتاری سبک زندگی تفاوت معنی داری وجود دارد. بین یارانه بر مصرف فرهنگی بر مصرف مادی بر اوقات فراغت در بعد رفتاری سبک زندگی رابطه ای وجود ندارد.بین سرمایه اجتماعی بر مصرف فرهنگی بر اوقات فراغت در بعد رفتاری رابطه وجود ندارد.ولی بین سرمایه اجتماعی و مصرف مادی رابطه وجود دارد. ضریب تعیین بدست آمده در آزمون رگرسیون چند متغیری به روش stepwise تاثیر متغیرهای جنس، محل سکونت، یارانه و سرمایه اجتماعی بر بعد رفتاری سبک زندگی بدست آمد. یعنی این متغیرها به میزان تغییرات متغیر وابسته بعد رفتاری سبک زندگی را تبیین و تاثیر سایر عوامل نامشخص می باشد.

امروزه خاستگاه، بنیان و ساختار صور نوین هویت های اجتماعی،که محصول تغییرات اجتماعی نوین هستند، مصرف و فعالیت ها مصرفی است. مصرف کالاهای فرهنگی نیز به عنوان یکی از ابعاد مصرف با تاکید برتفاوت ها و شباهت ها نقش بسیار مهمی در تکوین هویت نسلی در جوامع معاصر ایفا کرده است. بر این اساس در مطالعه حاضر، با تاکید بر مطالعه روند دگرگونی مصرف کالاهای فرهنگی و علل و عوامل اجتماعی موثر بر آن به این موضوع پرداخته شده است. چارچوب نظری پژوهش با ترکیبی از تئوری ها به ویژه تاکید بر بعد نظری بوردیو تدوین شده است. روش های مورد استفاده در این تحقیق ترکیبی از روش های کمی و کیفی (اسنادی، پیمایشی و میدانی) است. جامعه آماری در این تحقیق، با حجمی حدود 257185 نفراعضای خانواده های ساکن در سنندج در طی دو نسل (والدین و فرزندان) با محدوده سنی 15 تا 54 سال می باشد که دو نسل پیاپی را در بر می گیرد. برای انتخاب نمونه های تحقیق در روش پیمایشی از روش نمونه گیری طبقه ای چند مرحله ای تصادفی با حجم نمونه 600 نفری از نسل ها و مناطق مرکز و حاشیه و زن و مرد و در روش مطالعه میدانی مصاحبه با30 نفر افراد متخصص درحوزه فرهنگی تا حد اشباع استفاده گردیده است. در این تحقیق پس از تعیین روایی و پایایی ابزارگردآوری داده ها و اجرای آن ها به دستاوردها و یافته هایی دست یافته است که در گزارش به آن پرداخته شده است. نتایج این تحقیق بیانگر این واقعیت است که مصرف کالاهای فرهنگی در میان دو نسل والدین و فرزندان به دلایل تغییرات اجتماعی و فرهنگی متفاوت بوده است. از علل و عوامل اجتماعی موثر در روند دگرگونی در طی دو نسل می توان به تاثیر پایگاه اقتصادی واجتماعی و میزان اوقات فراغت و گرایش رسانه ای و عوامل زمینه ای چون سن، تاهل، شغل، تحصیلات اشاره کرد.