فصلنامه امنیت پژوهی
پیاپی 43 (پاییز 1392)

جمهوری اسلامی ایران بر مبنای آموزه های سیاسی و شیعی نظریه ولایت (ولایت فقیه) و با التزام به شاخص هایی نظیر مشارکت سیاسی، انتخابات، گردش نخبگان و جدایی قوا، الگوی خاص خود را در توسعه سیاسی با ویژگی هایی نظیر مردم سالاری اسلامی، توجه به فرهنگ اسلامی و سیاسی، توزیع قدرت هدایت شده و رابطه نوین مردم و حکومت ارائه نموده است. در این نوشتار مبانی نظری توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی با تاکید بر رهنمودهای مقام معظم رهبری مورد واکاوی قرار گرفته و تلاش شده به این پرسش پاسخ داده شود که مبانی نظری توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی ایران چیست؟ و در مقابل نفی توسعه سرمایه داری و سوسیالیستی، چه الگویی را ارائه داده که بعد از سه دهه همچنان ثبات سیاسی را به همراه داشته است.

موضوع بحران و توسعه سیاسی یکی از دغدغه های اصلی جامعه بشری است که با یکدیگر ارتباطی دوسویه دارند. نظام های سیاسی برای حرکت به سوی توسعه سیاسی به طور معمول با مشکلاتی روبرو می شوند که می تواند زمینه های داخلی یا خارجی داشته باشد. این مشکلات در حوزه داخلی ناشی از مخالفت توده مردم یا نخبگان جامعه و در حوزه خارجی دخالت مستقیم یا غیرمستقیم بیگانگان است. زمانی که این مشکلات عمق پیدا می کنند، می توانند به بحران تبدیل شوند. به همین دلیل، عبور از بحران ها یکی از مهم ترین مسائلی است که جامعه را به سمت توسعه سیاسی سوق می دهد. این مقاله در پاسخ به این سوال که «بحران های سیاسی چگونه در توسعه سیاسی ایران نقش ایفا می کند»، از روش تحقیق توصیفی و از روش های میدانی و اسنادی به عنوان روش های گردآوری اطلاعات استفاده نموده است. جامعه آماری پژوهش حاضر را استادان و دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری گرایش های مختلف رشته علوم سیاسی دانشگاه های سطح شهر تهران تشکیل داده که امکان دسترسی به 82 نفر از آنان در این پژوهش فراهم گردید و با توجه به محدودبودن جامعه آماری، کل این جامعه به عنوان حجم نمونه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاضر که مهم ترین بحران ها را در توسعه سیاسی بر اساس نظرات پای مورد بررسی قرار داده، نشان می دهد که بحران های سیاسی شامل بحران های هویت، مشروعیت، مشارکت، توزیع و نفوذ با تاثیرگذاری بر حضور توده ها در صحنه تحولات اجتماعی و سیاسی در روند دست یابی به توسعه سیاسی در ایران نقش آفرینی می نمایند.

یکی از مولفه های مغفول در امنیت پژوهی، وجه جامعه ای (Societal) و نوع پایدار امنیت ملی است. یک مسئله قابل درنگ و ارجمند در امنیت پژوهی این است که ارزش های اساسی امنیت ملی، چگونه پایدار مانده و از گزند روندهای طبیعی یا ترفندهای تعمدی، مصون می مانند. از این رو، تمرکز روی دو مفهوم بسیار ضروری می نماید؛ امنیت ملی پایدار و رکن جامعه ای امنیت ملی پایدار. مقصود از امنیت ملی پایدار این است که حکومت سیاسی، از دغدغه بقا عبور کند و مرحله ثبات و دوراندیشی را تجربه کند؛ انسجام اجتماعی دچار گسیختگی نشود و سرانجام اینکه تمامیت ارضی یک کشور در معرض تجاوز خارجی و تجزیه داخلی قرار نگیرد. امنیت جامعه ای هم این است که گروه های گوناگون اجتماعی مانند دانشگاهیان، کارگران، روحانیان و نظامی ها، اول حیات و هویت خود را در معرض نابودی نبینند دوم د بتوانند هویت و مطالبات خود را به شیوه ای آشکار ابراز کنند. اکنون این سوال قابل طرح است که آیا می توان امنیت جامعه ای؛ یعنی اطمینان خاطر گروه های اجتماعی به حفظ حیات و ابراز هویت خود، را به مثابه هسته حیاتی و کانون ثبات بخش امنیت ملی قلمداد کرد؟ مقاله حاضر به روش تفسیری درصدد آزمون این فرضیه است که «امنیت جامعه ای» به دلیل دربرگیری دغدغه های فرافردی و فرامادی، می تواند مولفه اساسی و برپای دارنده امنیت ملی باشد».

این پژوهش برآن است که وضعیت کمی و کیفی احساس امنیت اجتماعی را در میان جامعه زندانیان مرد زندان دیزل آباد شهرکرمانشاه مطالعه نموده و برخی از عوامل موثر بر احساس امنیت اجتماعی را تصریح نماید. درواقع هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه بین تعهد مذهبی و سازش یافتگی، با احساس امنیت اجتماعی در میان زندانیان مرد است.
در این پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، 150 نفر از زندانیان مرد زندان دیزل آباد شهر کرمانشاه به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها روش پرسشنامه به کاربرده شده است. داده ها با استفاده ازآماره های توصیفی چون فراوانی، میانگین و انحراف معیار و دیگر آزمون های آماری چون همبستگی و رگرسیون چندمتغیری با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردیدند.
یافته های پژوهش نشان دادند که میزان تعهد مذهبی، سازش یافتگی و احساس امنیت اجتماعی در بین زندانیان مرد پایین است؛ همچنین بین تعهد مذهبی زندانیان با احساس امنیت اجتماعی، رابطه مثبت و معناداری یافت شد؛ اما بین تعهد مذهبی و سازش یافتگی، رابطه معناداری مشاهده نگردید. باتوجه به نتایج این پژوهش، توصیه می شود به آموزش برنامه های مذهبی به زندانیان پرداخته شود تا به بهبود احساس امنیت در این افراد و در نهایت، افزایش امنیت اجتماعی در جامعه بینجامد.

با توجه به تغییر و تحول در علم حقوق؛ همانند سایر علوم، دوره اخیر با عنوان «ادله علمی» تعبیر می شود و منظور از آن، به کارگیری دستاوردهای علوم و فناوری؛ همچون آزمایش DNA در فرایند جرم یابی، و رسیدگی کیفری است، از این رو لازم است در مورد آن ها از منظر فقه جزائی اسلامی بحث و بررسی صورت گیرد تا جواز به کارگیری و اعتبار و نداشتن اعتبار آنها روشن شود. ادله درجرائم حق الله «موضوعیت » دارد در نتیجه آن ها را نمی توان با استفاده از شیوه ها و ادله علمی ثابت کرد؛ ولی می توان متهمان به این نوع جرائم را با استفاده از راه های علمی و با ایجاد شبهه تبرئه کرد؛ اما در احقاق حقوق الناس به دلیل اهمیت آن از نظر شارع مقدس، می توان از شیوه های علمی استفاده کرد؛ به دلیل آنکه ادله در این گونه امور «طریقیت» دارد و قاضی می تواند در راستای احقاق حقوق الناس از تمام ظرفیت ها و از جمله از راه های علمی اثبات جرم استفاده کند. بدین شیوه ، بسترهای حقوق اجتماعی که متضمن امنیت جامعه است فراهم می گردد.

مدل های ذهنی به عنوان یک سری از مفروضه های از پیش موجود در فرایند تحلیل اطلاعات مداخله می کنند. در متون مختلف از آنها با عناوین متفاوتی از جمله سوگیری های ذهنی، طرح واره، نظم های ذهنی، روان بنه و کلیشه های ذهنی نیز یاد می شود. به هر حال تحیل درست اطلاعات مستلزم آشنایی و دسته بندی مدل های ذهنی مداخله گر در تحلیل اطلاعات است. هدف نوشتار حاضر این است که مدل های ذهنی تاثیرگذار بر فرایند تحلیل اطلاعات شناسایی شوند. بر مبنای این هدف سوال اصلی به این شکل مطرح می شود که: چه عواملی به فعال سازی مدل های ذهنی در تحلیل اطلاعات می انجامند؟ به منظور پاسخ گویی به این سوال با استفاده از روش تحقیق علی از جامعه آماری تحلیل گران اطلاعاتی به شیوه افراد در دسترس تعداد 125 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند. با استفاده از یک پرسش نامه محقق ساخته 20 سوالی که روایی و پایایی آن به ترتیب از طریق تعیین روایی محتوایی به روش لاشه (0/ 72) و روش آلفای کرونباخ (86/0) برسی شد. نتایج تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که می توان عوامل موثر را در چهار طبقه کلی ویژگی های شخصیتی تحلیل گر، سوابق ذهنی، پیچیدگی حوزه اطلاعات و نیز موانع حسی – فیزیولوژیکی طبقه بندی کرد.

با توجه به دشمنی دیرینه امریکا با نظام مقدس ج.ا.ا. و اعمال تهدیدهای نظامی در طول سال های گذشته و نیز استمرار آن تاکنون، لزوم به کارگیری آینده پژوهی بومی نظامی را به عنوان مهم ترین مبنای تصمیم گیری های دفاعی یادآوری می نماید. مسئله این تحقیق، نبود تصویری روشن از تهدیدات نظامی از پیش طراحی شده آمریکا علیه ج.ا.ا. در دهه آینده است.
هدف این تحقیق، تعیین مهم ترین توانمندی های نظامی آمریکا در دهه آینده است که می توانند امنیت ملی ج.ا.ا. را تهدید کنند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- زمینه ای انجام شده و نمونه تحقیق 65 نفر ازخبرگان و نخبگان حوزه دفاع و آینده پژوهی دفاعی بوده اند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای است با 27 گویه که پس از تکمیل، با استفاده از نرم افزارهای EXCEL و SPSS اطلاعات مربوط ثبت گردید. ثبت اطلاعات در جدول گسترده EXCEL و SPSS به جداسازی عوامل موثر انجامید. پس از بررسی اطلاعات به دست آمده از پرسش نامه و با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی داده ها مورد تحلیل علمی قرارگرفته است.
با توجه به نتایج آزمون های آماری به عمل آمده، می توان با اطمینان 95درصد چنین نتیجه گرفت؛ مهم ترین تهدیدات و توانایی های نظامی آمریکا، برای مقابله با ج.ا.ا. در آینده عبارتند از: فناوری ابر طیفی آمریکا، هواپیماهای جاسوسی بدون خلبان، بهره مندی آمریکا از پایگاه های نظامی در کشورهای منطقه، هواپیماهای راهبردی، توانمندی ارتش آمریکا در به کارگیری سلاح های هوشمند، ناوهای هواپیمابر و زیر دریایی های هسته ای، استقرار ناوگان دریایی آمریکا در اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج فارس، هواپیماهای شناسایی و رادارهای پرنده، تهاجم نظامی آمریکا علیه کلیه مراکز حساس نظامی و غیرنظامی ج.ا.ا..، موشک های کروز و بمب های هوشمند.