مجله دانش و تندرستی در علوم پایه پزشکی
سال یازدهم شماره 3 (پاییز 1395)

توانمندکردن مراقبین خانگی یکی از اقدامات موثر در بهبود خودمراقبتی و کاهش پذیرش مجدد و مراجعه به پزشک در بیماران نارسایی قلبی است. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر الگوی توانمندسازی مراقبین خانگی بیماران نارسایی قلبی بر پذیرش مجدد بیمارستانی و مراجعه مجدد به پزشک در یک دوره 9 ماهه بوده است.
پژوهش حاضر یک مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی یک سو کور با حجم نمونه 97 نفر از بیماران مبتلا به نارسایی قلبی که با نمونه گیری به روش قابل دسترس انتخاب و سپس به صورت تصادفی ساده در دو گروه آزمون و شاهد قرار گرفتند. چک لیست نیازهای مراقبتی بیماران نارسایی قلبی و مراقبین آنها در منزل مبنای مداخلات آموزشی و مراقبتی در این مطالعه بوده، مداخلات آموزشی و مراقبتی به صورت تئوری، عملی و ارایه فیلم و کتابچه آموزشی با بستری شدن بیمار شروع و سپس با ویزیت در منزل ادامه یافته است. تاثیر مداخلات انجام شده بر پذیرش مجدد بیمارستانی و مراجعه مجدد به پزشک در دو گروه آزمون و شاهد مورد بررسی قرار گرفت. داده ها با استفاده نرم افزار SPSS وآزمون آماری تی مستقل، آزمون دقیق فیشر، آزمون خی دو و آمار توصیفی تجزیه و تحلیل گردید.
میانگین پذیرش مجدد در گروه آزمون 01/1±65/1 و در گروه شاهد 07/1±74/2 و میانگین مراجعه به پزشک در گروه آزمون 24/1±73/2 و در گروه شاهد 94/±32/3 بوده و آزمون تی مستقل در میانگین پذیرش مجدد با 01/0=P و در میانگین مراجعه به پزشک با 009/0=P در دو گروه معنی دار بوده است.
توجه به نیازهای مراقبین بیماران همراه با توانمندی آنان در فرآیند مراقبت ضمن اینکه ارایه مراقبت بهتر جهت بیماران را فراهم می کند، زمینه ساز کاهش پذیرش مجدد بیمارستانی و مراجعه آنان به مراکز درمانی خواهد بود.

باتوجه به حیاتی بودن نیازهای سلامت افراد، به هنگام بروز مشکلات سلامتی، نمی توان تقاضا برای خدمات درمانی جهت رفع مشکل سلامتی را، به تعویق انداخت. از سوی دیگر، بروز مشکلات سلامت همواره توام با عوامل خطر زیادی بوده است و عموما افراد قادر به پیش بینی زمان بروز مشکلات سلامت خود نیستند. لذا باید عوامل موثر بر روی این هزینه ها بررسی و تعیین کننده های هزینه های فاجعه بار سلامتی نیز مورد رصد قرار گیرد.
در این مطالعه با استفاده از آمار هزینه درآمد خانوارهای ایرانی در مناطق شهری و روستایی مربوط به سال 1391، با استفاده از یک الگوی رگرسیونی و یک الگوی probit و به کمک نرم افزار STATA به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. مطالعه حاضر برخی متغیرها، همچون سطح محرومیت استانی را نیز به مدل اضافه نموده است. ضرایب در سطوح معنی داری کمتر از 10% مورد ارزیابی قرار گرفته اند.
سهم هزینه های بهداشتی از بودجه خانوار و احتمال مواجهه با مخارج فاجعه بار سلامتی در خانوارهایی که در ادامه ذکر می شود، بیشتر بوده است: در استان های توسعه یافته تر (مانند تهران) زندگی می کنند، سن سرپرست خانوار زیاد است، تعداد افراد بالای 60 سال و کمتر از 6 سال بیشتری دارند، در مناطق روستایی زندگی می کنند، مستاجر هستند و سطح تحصیلات سرپرست خانوار کمتر است، بیشتر بوده است.
این بررسی لزوم توجه به توزیع عادلانه امکانات بهداشتی در شهر و روستا، حمایت از اقشار آسیب پذیر مانند سالمندان، تامین مسکن خانوارها، ارتقای سواد و آموزش عمومی، پوشش بیمه های همگانی و همچنین توسعه بیشتر مناطق محروم را مورد تاکید قرار می دهد. نتایج این مطالعه نشان داد که سه گروه خانوارهای مستاجر، خانوارهای فقیر ساکن در کلان شهرها و سالمندان را می توان از آسیب پذیرترین اقشار جامعه دانست.

اضافه وزن و چاقی در کودکان با سرعت رو به افزایش است و پیش بینی می شود جمعیت کودکان چاق جهان تا سال 2020 به 1/9 درصد برسد؛ چاقی دوران کودکی با بسیاری از شرایط ناسازگار سلامت مانند بیماری عروق قلبی، دیابت نوع 2، افزایش چربی و فشارخون، ناخوشی و مرگ و میر در بزرگسالی ارتباط دارد. در همین راستا این پژوهش با هدف بررسی تاثیر آموزش جامع مهارت فرزندپروری سلامت محور به مادران بر اصلاح رفتار غذاخوردن کودکان انجام شده است.
در این مطالعه تعداد 50 نفر از مادران (به همراه فرزندشان) براساس معیارهای ورود- خروج با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به تصادف در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. گروه مداخله به صورت هفتگی و هر جلسه به مدت 90 دقیقه طی 14 جلسه تحت آموزش قرار گرفتند. هر یک از آزمودنی ها قبل و بعد از آموزش به کلیه گویه های پرسشنامه های دموگرافیک و رفتار غذاخوردن کودکان (CEBQ) پاسخ دادند. داده ها با استفاده از نسخه 21 نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
تحلیل یافته ها با روش تحلیل کوواریانس چندمتغیره نشان داد آموزش جامع مهارت فرزندپروری سلامت محور باعث اصلاح نمرات رفتار غذاخوردن کودکان (به جز میل به آشامیدنی) گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل شده است (05/0>P).
نتایج این بررسی نشان داد که آموزش جامع فرزندپروری سلامت محور به مادران، به اصلاح رفتار غذاخوردن کودکان دارای اضافه وزن منتهی می شود. همچنین به نظر می رسد که شاخص توده بدنی (BMI) کودکان به واسطه اصلاح رفتار غذا خوردن، کاهش خواهد یافت.

خستگی یکی از علایم شایع در بیماران مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD: Chronic obstructive pulmonary disease) می باشد که می تواند ابعاد مختلف زندگی آنها را تحت الشعاع قرارداده و مشکلات عدیده ای را برای آنان به وجود آورد. این مطالعه با هدف تعیین پیش بینی کننده های خستگی در بیماران مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریه انجام شد.
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی- تحلیلی بوده که برای بیماران مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریه بستری در بخش فوق تخصصی ریه بیمارستان رازی رشت در سال 1394 انجام گرفت. در این پژوهش نمونه گیری به صورت در دسترس بوده و تعداد 70 بیمار مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریه از میان جامعه پژوهش انتخاب گردیدند. پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک و مرتبط با بیماری و همچنین پرسش نامه چند بعدی خستگی (شامل خستگی عمومی، خستگی جسمی، خستگی ذهنی، کاهش فعالیت، کاهش انگیزه) براساس گفته های بیماران و پرونده آنان تکمیل گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS نسخه 21 و از آمار توصیفی و آزمون های آماری استنباطی استفاده گردید.
میانگین سنی بیماران 07/11±5/70 سال می باشد. اکثریت واحدهای مورد پژوهش را مرد، بی سواد و کشاورز تشکیل داده اند. بیشترین میانگین نمره خستگی مربوط به بعد خستگی جسمی و کمترین میانگین نمره مربوط به بعد خستگی ذهنی است. با استفاده از مدل رگرسیون چند متغیره، سن (001/0=P) و بیماری قلبی (042/0=P) به عنوان پیش بینی کننده نمره خستگی در کل محسوب شده و این دو متغیر 49 درصد تغییرات در نمره خستگی را پیش بینی می کردند (49/0=R2). سن و بیماری قلبی پیش بینی کننده های خستگی عمومی با (39/0=R2) و سن از پیش بینی کننده های خستگی جسمی (27/0=R2)، کاهش فعالیت (29/0=R2) و کاهش انگیزه (32/0=R2)، بوده است. پیش بینی کننده های خستگی ذهنی هم شامل بیماری قلبی و تعداد دفعات بستری فرد در بیمارستان به علت بیماری COPD در طی یک سال گذشته می باشد (41/0=R2).
در کنار ارایه مراقبت های جسمی و مداخلات پرستاری، در نظر گرفتن عوامل دموگرافیک، بیماری های زمینه ای و ارایه مداخلات روانشناختی براساس خستگی بیماران در مدیریت همه جانبه مشکلات بیماران COPD، علی الخصوص خستگی این بیماران، از اهمیت به سزایی برخوردار می باشد.

پیش بینی شاخص های کیفی تصفیه فاضلاب دارای اهمیت زیادی در روش های تصفیه فاضلاب مدرن است. یکی از مهمترین مشکلات در هنگام پیش بینی کارآیی فاضلاب تصفیه شده، پیچیدگی ویژگی های فیزیک و شیمیایی فاضلاب اولیه و اختلاف داده ها به علل مختلف است. مدل سازی تصفیه فاضلاب با استفاده از سامانه استنتاج فازی- عصبی تطبیقی می تواند به بهبود فرآیند کنترل کیفیت فاضلاب کمک کند. هدف از این مطالعه، مدل سازی تصفیه فاضلاب لبنی به روش انعقاد الکتریکی با استفاده از سامانه استنتاج فازی- عصبی تطبیقی است.
در این مطالعه از روش سامانه استنتاج فازی- عصبی تطبیقی برای پیش بینی فرآیند تصفیه فاضلاب به روش انعقاد الکتریکی استفاده شد. شاخص های زمان، ولتاژ، TSS (Total suspended solids) و BOD (Biochemical oxygen demand) به عنوان ورودی و راندمان حذف COD (Chemical oxygen demand) به عنوان خروجی در نظر گرفته شد. همچنین برای بهینه سازی مدل از توابع عضویت مختلف، تعداد توابع عضویت و دوره های یادگیری متعددی به شکل آزمون و خطا استفاده شد.
بهترین مدل با استفاده از تابع عضویت زنگوله ایی، تعداد توابع 3 3 3 3 3 و چرخه یادگیری 300 به دست آمد که دارای کمترین میانگین مربعات خطا و بهترین ضریب تبیین (R2) بود. مقدار ضریب تبیین بهترین مدل و میانگین مربعات خطا به ترتیب 9912/0 و 012/0 بود.
تجزیه و تحلیل مدل نشان داد که سامانه استنتاج فازی- عصبی تطبیقی یک ابزار قدرتمند برای پیش بینی کارآیی تصفیه فاضلاب لبنی به روش انعقاد الکتریکی است.

دیابت نوع 2 بیماری مزمنی است که با سرعت هشداردهنده ای در جهان در حال گسترش است. اگرچه دیابت نوع 2 یک بیماری چند علتی است، ولی اخیرا مشخص شده است که ژن MTNR1B با میزان ابتلا به دیابت نوع2 مرتبط است و افزایش بیان آن خطر دیابت نوع 2 را افزایش می دهد. هدف از این مطالعه بررسی تاثیر 12 هفته تمرینات هوازی بر بیان ژن MTNR1B و گلوکز و انسولین ناشتا در رت های نر ویستار مبتلا به دیابت نوع 2 است.
پژوهش حاضر از نوع بنیادی و روش آن تجربی می باشد. در این مطالعه از 30 سر رت نر نژاد ویستار با محدوده وزنی 20±220گرم، استفاده شد. در طول دوره رت ها در شرایط استاندارد یعنی دمای 3±22سانتی گراد و رطوبت 45 درصد و دوره های 12 ساعته متوالی نور و تاریکی نگهداری شدند. رت ها به سه گروه تقسیم شدند. القای دیابت از طریق محلول نیکوتین آمید و STZ انجام شد. برنامه تمرینی برای مدت 12 هفته به تعداد 5 جلسه در هفته با افزایش تدریجی سرعت (18 الی 26 متر بر دقیقه) و زمان (10 الی 55 دقیقه) در قالب دویدن روی تریدمیل انجام گرفت. غلظت گلوکز به روش آنزیمی رنگ سنجی گلوکز اکسیداز، انسولین به روش الیزا و بیان ژن به روش RT-Real time PCR اندازه گیری شد. کلیه بررسی های آماری با استفاده از نرم افزار SPSS/Win نسخه 16 انجام شد.
برنامه تمرینی به کاهش معنی دار سطوح گلوکز ناشتا در گروه دیابتی هوازی نسبت به گروه دیابتی کنترل منجر شد (001/0=P). سطوح انسولین سرم در گروه دیابتی هوازی بالاتر از گروه دیابتی کنترل بود اما این تفاوت به لحاظ آماری معنی دار نبود (148/0=P) از طرفی، اجرای تمرینات هوازی بیان ژن MTNR1B در بافت پانکراس را به میزان 39 درصد نسبت به گروه کنترل دیابتی کاهش داد (016/0=P).
نتایج این مطالعه نشان دادکه دوازده هفته ورزش هوازی به کاهش معنی دار گلوکز خون و کاهش معنی دار بیان ژن MTNR1B در بافت پانکراس نسبت به گروه کنترل دیابتی منجر شد.

با توجه به شرایط آب و هوایی ایران، شتر می تواند به عنوان منبع پروتئینی ارزشمندی در آب و هوای کویری در نظر گرفته شود. آلودگی های انگلی از شایع ترین امراض دامی بوده که علاوه بر زیان ها و مخاطرات بهداشتی، خسارات اقتصادی فراوانی را به دنبال دارد. اجرای این پروژه با هدف شناسایی انگل های شایع در کبد شتر صورت گرفته تا با کمک به اجرای برنامه مبارزه علیه بیماری های انگلی بتوان اقدام موثری در کاهش این گونه بیماری ها نمود.
این پروژه از فروردین سال 94 تا پایان مهرماه 94 صورت گرفته است، جهت تخمین میزان آلودگی انگلی کبدهای شتر، تعداد 94 نمونه از کبد شترهای کشتار شده در کشتارگاه شاهرود گرفته و نمونه ها پس از برش و خرد کردن به صورت قطعات دو تا سه سانتی متری جمع آوری و پس از شناورسازی و الک کردن، میزان آلودگی آن محاسبه گردید.
شایع ترین علت ضبط کبد در تعداد 94 نفر شتر کشتار شده، کیست هیداتیک می باشد که با 45/7 درصد بیشترین آلودگی را به خود اختصاص داده است. در رتبه بعدی، فاسیولا با فراوانی 06/1 درصد قرار داشت اما هیچ گونه آلودگی انگلی دیکروسلیوم مشاهده نگردید. ضمنا باتوجه به بررسی صورت گرفته، صددرصد شترانی که به کیست کبدی آلوده بودند دارای آلودگی انگلی ریوی نیز بودند.
این مطالعه نشان می دهد که شیوع آلودگی کبدهای شتر کشتار شده در شاهرود به انگل های فوق قابل توجه می باشد که این مساله علاوه بر تحمیل زیان های اقتصادی ناشی از ضبط اندام آلوده، نشان دهنده وجود زمینه خطرات بهداشتی برای مصرف کنندگان منطقه می باشد. لذا با توجه به چرخه زندگی و انتقال این انگل ها، به کارگیری روش های پیشگیری بیماری با کمک سازمان دامپزشکی و اقدامات بهداشتی و کنترلی مناسب را طلب می نماید. همچنین با توجه به مخاطرات بهداشتی آلودگی انگلی و آلودگی قابل توجه شترها به انگل های بررسی شده، به کارگیری روش های پیشگیری بیماری با کمک شترداران و سازمان دامپزشکی ضروری می باشد.

آزمون آنتی بادی ضدهسته ای رایج ترین روش جهت شناسایی بیماران مبتلا به لوپوس می باشد که متاسفانه به دلیل انحصاری بودن آن واردات آن به کشور سخت و هزینه بر است. هدف از مطالعه حاضر استفاده از لام کوت شده تیموس گوساله جهت تشخیص لوپوس بود.
تعداد 48 نمونه سرم (25 منفی و 23 مثبت) اخذ شده از بیماران مظنون به لوپوس جمع آوری شد. نمونه تیموس گوساله از کشتارگاه تهیه شد و با استفاده از میکروتوم برش هایی به ضخامت 5 میکرومتری از تیموس تهیه شدند. همچنین لام آماده کبد رت خریداری شد و به موازات آن آزمون استاندارد HEp-2 برای هر نمونه آزمایش گردیدند. جهت تعیین تیتر آنتی بادی پنج رقت دو برابر شونده ی از سرم (1:40 تا 1:640) با استفاده از بافر فسفات تهیه شده و آزمایش شدند. لام های رنگ شده با میکروسکوپ فلورسانس، با بزرگنمایی 200 میکروسکوپ بازبینی شدند و وجود فلورسانس سبز درخشان در هسته ی سلول ها به عنوان نتیجه مثبت تلقی شد.
نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از سلول های تیموس گوساله با حساسیت، ویژگی و دقتی برابر با 6/82% ، 100% و 7/91% نسبت به آزمون استاندارد در تشخیص آنتی بادی های ضدهسته ای (ANA) مفید بود. ارزش پیشگویی منفی و ارزش پیشگویی مثبت لام های تیموسی برابر 2/86% و 100 % به دست آمد.
به عنوان یک آزمون غربالگرانه ی ارزان و در دسترس، می توان از سلول های تیموس گوساله برای شناسایی ANA در سرم بیماران SLE لوپوس اریتماتو سیستمیک استفاده کرد. اگرچه بهینه سازی شرایط تهیه و آزمایش و تعیین نقطه Cut off مناسب می تواند کارایی آن را به 100% برساند.

رادیوداروی 99mTC-MIBI در اسکن های قلبی به طور اختصاصی در قلب تجمع می یابد ولی جذب قابل توجهی نیز در ریه دارد. افزایش جذب ریوی ممکن است باعث تغییر جذب قلبی شود و با توجه به مجاورت قلب با ریه در کیفیت تصویر اسکن شده موثر است. بنابراین هدف از این مطالعه بررسی میزان تجمع ریوی رادیوداروی 99mTC-MIBI در اثر تابش امواج 2100 مگاهرتز تلفن همراه می باشد.
در این مطالعه موش های صحرایی نر نژاد ویستار پس از تزریق وریدی رادیوداروی 99mTC-MIBI، در قفس قرار گرفته و گروه های آزمون به وسیله گوشی تعبیه شده در زیر قفس، به مدت (15 و 30) دقیقه تحت تابش امواج 2100 مگاهرتز قرار گرفتند. برای گروه های شاهد تلفن همراه در حالت Standby قرار داشت. اکتیویته ریه توسط دزکالیبراتور و وزن ریه به وسیله ترازوی دیجیتال اندازه گیری شد و مقادیر سرمی MDA و Catalase با تکنیک الایزا مورد سنجش قرار گرفت.
تابش امواج 2100 مگاهرتز به مدت 15 و 30 دقیقه، به طور معنی داری جذب ریوی 99mTC-MIBI را افزایش داده و باعث ایجاد روند کاهشی معنی دار تغییرات اکتیویته ویژه ریه با زمان می شود ولی هیچ تغییر قابل توجهی در سطح استرس اکسیدایتو ایجاد نمی کند.
چنانچه فردی به منظور تهیه اسکن قلب مورد تزریق رادیوداروی 99mTC-MIBI قرار گیرد و در فاصله زمانی تزریق تا تهیه اسکن تحت تابش امواج 2100 مگاهرتز تلفن همراه قرار داشته باشد به علت افزایش جذب رادیودارو در ریه ممکن است اسکن قلبی دچار آرتیفکت شود و تشخیص بیماری به درستی صورت نگیرد.

بیماری کبد چرب غیر الکلی ( Non-alcoholic fatty liver disease:NAFLD) یکی از شایع ترین بیماری های کبدی است که شدت آن دارای سطوح مختلفی می باشد. اخیرا، دستگاه فیبرواسکن به عنوان یک روش غیر تهاجمی برای اندازه گیری میزان ارتجاع پذیری کبد و درنتیجه چرب بودن آن مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این پژوهش، ارایه یک روش کم هزینه و ساده برای تشخیص این بیماری از طریق علایم بالینی می باشد.
در این تحقیق از یک مجموعه داده شامل 726 بیمار استفاده شد که هر یک دارای عارضه کبد چرب با شدت مختلفی بودند. برای هر بیمار، شدت بیماری توسط دستگاه فیبرواسکن اندازه گیری و آزمایشات بالینی و سنوگرافی نیز انجام گرفت. سپس به منظور تعیین رابطه بین اطلاعات به دست آمده از بیماران و سطوح بیماری از شبکه های عصبی مصنوعی استفاده شده است. در نهایت، به کمک تکنیک های هوش مصنوعی روشی برای استخراج قانون از شبکه های عصبی مصنوعی برای نمایش ارتباط بین داده ها استفاده شده است.
براساس نتایج به دست آمده از دستگاه فیبرواسکن، از بین 726 بیمار موجود، 5 مورد در کلاس F4، 23 مورد در کلاس F3، 132 مورد در کلاس F2، 151 مورد در کلاس F1 و 415 مورد در کلاس F0 (افراد سالم) قرار می گیرند. طبق روش پیشنهادی، دقت در شناسایی نمونه های هر کلاس به ترتیب: 100% برای کلاس F4، 99/31% برای کلاس F3، 93/94% برای کلاس F2 و 58/80% برای کلاس F1 می باشد. بر این اساس این روش می تواند نمونه های دسته های F4 و F3 را به صورت ایده آل و نمونه های دسته های F2 و F1 را با دقت خوبی شناسایی کند.
نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که روش پیشنهادی قادر است علاوه بر صرف هزینه کمتر و قابلیت دسترسی آسان تر در شناسایی بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)، نحوه تشخیص بیماری و شرایط هر سطح از بیماری را در قالب مجموعه قوانینی برای تشخیص بیماری (بدون ادامه نیاز به شبکه عصبی) برای پزشکان تعیین نماید.