فهرست مطالب

نشریه زمین شناسی کاربردی پیشرفته
سال دوم شماره 4 (تابستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/06/12
  • تعداد عناوین: 9
|
  • دلایل پایداری آندالوزیت در زونهای سیلیمانیت و اسپینل-کردیریت موجود در میگماتیت های هاله مجاورتی الوند، همدان
    عادل ساکی*، عباس چرچی صفحات 1-8
    میگماتیت ها، بخش مهمی از دگرگونی درجه بالای هاله دگرگونی الوند همدان (غرب ایران) را تشکیل داده اند. میگماتیت های با منشاء رسی از مزوسوم (با مجموعه کانی های بیوتیت + سیلیمانیت + گارنت + کردیریت + اسپینل + ارتوپیروکسن) و لویکوسوم (با مجموعه کانی های گارنت+ پلاژیوکلاز+ فلدسپار پتاسیم و کوارتز) تشکیل شده اند. در این میگماتیت ها بافت واکنشی (سیمپلتیک) کانی های اسپینل-کردیریت- پلاژیوکلاز جایگزین حاشیه آندالوزیت گردیده است. حضور ریزساختارهای ذوب در این سنگ ها بیانگر این است که بافت واکنشی آندالوزیت تحت شرایط ذوب بخشی رخ داده است. رشد اسپینل با کردیریت در دمایی حدود700 تا750 درجه سانتیگراد می باشد که بیانگر حضور آندالوزیت در این دما در مزوسوم میگماتیت های همدان است. مطالعات صحرایی، شواهد پتروگرافی، واکنشهای ذوب و دما- فشار سنجی این سنگ ها نشان می دهد که علت نیمه پایداری آندالوزیت تا زون اسپینل-کردیریت در میگماتیت های همدان، نرخ گرم شدگی سریع این سنگ ها و اوراستپینگ (overstepping) است. انتشار حرارت ناشی از توده الوند سبب ایجاد هاله دگرگونی مجاورتی درجه بالا (میگماتیت ها) شده است بنابراین، در این نوع دگرگونی، دوره دمایی تحمیل شده به سنگ نسبت به دیگر انواع دگرگونی کمتر و نرخ گرم شدگی (گرادیان زمین گرمایی 50 درجه سانتیگراد بر کیلومتر) زیادتر است، بطوریکه این حادثه سبب کاهش SΔ (آنتروپی) واکنش پلی مورفیک آندالوزیت- سیلیمانیت شده است و دامنه اوراستپینگ (overstepping) آندالوزیت را افزایش داده است تا جائیکه محدوده آن در مزوسوم میگماتیت های همدان تا 50 ±200 درجه سانتیگراد رسیده است.
    کلیدواژگان: هاله دگرگونی الوند، میگماتیت های رسی، بافت حاشیه ای، آندالوزیت overstepping
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • میکروفاسیس ها و محیط های رسوبی سازند داریان در کوه خانه کت، جنوب شرق شیراز
    مهناز پروانه نژاد شیرازی*، محمد بهرامی، فاطمه نظری صفحات 9-16
    کوه خانه کت در جنوب شرقی خرامه (شرق شیراز) واقع شده است. مشاهدات صحرایی و پتروگرافی نهشته های سازند داریان به شناسایی 8 ریزرخساره کربناته و 3 کمربند رخساره ای دریای باز (O) ، سد (B) و لاگون (L) منجرگردیده است. بررسی رخساره ها در منطقه ی مورد مطالعه و مقایسه ی آنها با محیط های رسوبی قدیمی و امروزی نشان داد که سازند داریان در پلاتفرم کربناته از نوع رمپ نهشته شده است.
    کلیدواژگان: کوه خانه کت، خرامه، سازند داریان، ریز رخساره، رمپ
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • تعیین منشا عناصر در خاک های اطراف کوره ذوب مس خاتون آباد، غرب استان کرمان
    وحید مزینانی، گیتی فرقانی تهرانی* صفحات 17-29
    در این مطالعه آلودگی خاک های سطحی اطراف کوره ذوب مس خاتون آباد به عناصر جزئی و اصلی و منشا عناصر آلاینده مورد ارزیابی قرار گرفته است. به این منظور تعداد 13 نمونه خاک سطحی به صورت شعاعی و در سه جهت اصلی شمال شرق، غرب و جنوب شرق نسبت به کوره ذوب برداشت شد. پس از هضم اسیدی قوی نمونه ها، غلظت کل عناصر توسط دستگاه ICP-OES تعیین شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که میانگین غلظت عناصر آلومینیم، استرانسیم، مس، زیرکنیم، آرسنیک، مولیبدن، آنتیموان، کادمیم و نقره بر حسب mg/kg به ترتیب برابر 68161، 46/566، 69/125، 84/111، 64/14، 29/1، 05/1، 27/0 و 26/0 می باشد. میانگین غلظت عناصر استرانسیم، مس، آرسنیک، مولیبدن، آنتیموان و نقره نسبت به ترکیب میانگین خاک های جهانی بالاتر است و بالاترین غلظت عناصر مس، آرسنیک، مولیبدن، آنتیموان، کادمیم و نقره در نزدیک ترین نمونه های برداشت شده نسبت به کوره (فاصله 1 کیلومتری) مشاهده می شود. به منظور تشخیص منشا عناصر از ضرایب زمین شیمیایی شامل ضریب غنی شدگی (EF) و شاخص زمین انباشت (Igeo)، و نیز از آنالیز آماری تحلیل مولفه اصلی (PCA) استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که عناصر آرسنیک، آنتیموان، کادمیم و نقره دارای منشا غالبا انسان زاد، عناصر مس و مولیبدن دارای هر دو منشا انسان زاد و طبیعی، و عناصر آلومینیم، استرانسیم و زیرکنیم دارای منشا طبیعی هستند. نتایج حاصل از تجزیه دوده منتشره از کوره ذوب، موید این نتیجه گیری است.
    کلیدواژگان: آلودگی، خاک، کوره ذوب مس، خاتون آباد
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • پتروگرافی و زمین شیمی سنگ های مافیک و حدواسط جنوب مجموعه نفوذی الوند، منطقه آرتیمان (شمال تویسرکان)
    لیلا حکمی*، علی اصغر سپاهی، کاظم برزویی صفحات 30-46
    منطقه مورد مطالعه در حوالی روستای آرتیمان واقع می باشد که بخشی از مجموعه پلوتونیک الوند بوده و در جنوب آن قرار دارد. این مجموعه بخشی از زون سنندج- سیرجان بوده و از انواع گرانیتوئیدها، سنگ های مافیک و حدواسط تشکیل شده است. واحدهای مافیک و حدواسط بیشتر در بخش های جنوبی منطقه و همچنین به صورت توده های نا برجا که توسط گرانیتوئیدها قطع شده اند، برون زد دارند و شامل الیوین گابرو، الیوین نوریت، گابرو، نوریت و دیوریت می باشند. مطالعات ژئوشیمیایی نشان می دهند که این سنگ ها دارای ماهیت تولئیتی تا انتقالی می باشند. در نمودارهای آنالیز شده نسبت به گوشته اولیه و کندریت، سنگ های منطقه از عناصر کمیاب سبک LREE غنی شدگی و ازHREE تهی شدگی نشان می دهند. غنی شدگی از عناصرLREE، LILE، نسبت بالای LIL/HFS و آنومالی منفی Nb از ویژگی های ماگماتیسم زون فرورانش است. آنومالی منفیNb و مقادیر بالای نسبت 1 کلیدواژگان: زون سنندج، سیرجان، توده نفوذی، فرورانش، سنگ های تولئیتی، الوند
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • پیش بینی نوسانات سطح آب زیرزمینی دشت قروه با استفاده از شبکه عصبی- موجکی و مقایسه آن با مدل عددی MODFLOW
    محمد نخعی، امیر صابری نصر* صفحات 47-58
    آبهای زیرزمینی یکی از منابع مهم تامین آب در تمام دنیا به شمار می روند. در سال های اخیر با توجه به مشکل کمبود منابع آبی، مساله استفاده و مدیریت بهینه از این منابع اهمیت خاصی پیدا کرده است. به منظور آگاهی از وضعیت این منابع و مدیریت بهینه آنها، لازم است پیش بینی دقیقی از نوسانات سطح آب زیرزمینی صورت گیرد. این نوسانات ناشی از عوامل مختلفی است که از جمله آنها، عوامل آب و هوایی(حرارت، میزان بارندگی، تبخیر)، میزان تخلیه و تغذیه از سفره و... می باشند. امروزه مدل های مختلفی در پیش بینی نوسانات سطح آب زیرزمینی ارائه شده است اما روشی که در چند سال اخیر مورد توجه مهندسین هیدروژئولوژی قرار گرفته است، استفاده از روشی ترکیبی به نام شبکه های عصبی موجکی می باشد. در این تحقیق نخست مبانی این شبکه ها بیان شده، سپس با بهره گیری از آن به مطالعه موردی دشت قروه پرداخته شده است. در نهایت نتایج این مدل با نتایج حاصل از مدل عددی MODFLOW مقایسه گردید. نتایج بیانگر آن است که روش شبکه عصبی-موجکی نسبت به روش عددی کارایی بالاتری را دارا می باشد.
    کلیدواژگان: دشت قروه، سطح آب زیرزمینی، شبکه عصبی، موجکی، Modflow
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • شبیه سازی انتقال عناصر سنگین درآبخوان شهرک صنعتی بزرگ شیراز
    مریم گودرزی، نوذر سامانی*، عطا شاکری صفحات 59-70
    بر اساس مطالعات پیشین انجام شده در شهرک صنعتی بزرگ شیراز، غلظت فلزات سنگین در منابع آب زیرزمینی مقادیر بالاتری را نسبت به استاندارد جهانی نشان می دهد. در این تحقیق ابتدا مدل جریان آب زیرزمینی آبخوان این شهرک با استفاده از کد MODFLOW در شرایط پایدار و ناپایدار تهیه و واسنجی شد. با استفاده از ضرایب هیدرودینامیکی بهینه سازی شده و میدان سرعت به دست آمده از مدل جریان، مدل انتقال آلاینده با استفاده از نرم افزار MT3DMS تهیه گردید. سپس مدل برای فلزات سنگین که در یک بازه زمانی 8 ماهه غلظت آنها اندازه گیری شده بود اجرا گردید. با در نظر گرفتن فرآیندهای همرفت، پراکنش هیدرودینامیکی و جذب در روند پاکسازی طبیعی، برای هر عنصر، مدل انتقال واسنجی و نرخ جذب برای هر عنصر برآورد گردید. به منظور پیش بینی پتانسیل پاکسازی طبیعی آبخوان در سالهای آتی مدل با نرخ جذب بدست آمده برای هر عنصر اجرا گردید. در نهایت نمودار تغییرات غلظت این عناصر تا رسیدن به غلظت استاندارد مجاز نسبت به زمان رسم شد و معادله مربوط به هر عنصر تعیین گردید. این معادلات می تواند ابزار ساده ای برای پیش بینی تغییرات طبیعی غلظت این عناصر با زمان در دست کارشناسان باشد.
    کلیدواژگان: شهرک صنعتی بزرگ شیراز، شبیه سازی عددی جریان و انتقال، فلزات سنگین، پاکسازی طبیعی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی اثر سازند گچساران بر سبک چین خوردگی واحد های سنگی پوشاننده آن در محدوده ی میدان های نفتی لالی، پاپیله و زیلایی، کمربند زاگرس چین خورده- رانده
    سیده فاطمه متقی، علی یساقی* صفحات 71-81
    منطقه ی مورد مطالعه واقع در پهنه ی ساختاری فروافتادگی دزفول کمربند چین خورده- رانده ی زاگرس، شامل میدان های نفتی لالی، پاپیله و زیلایی قرار دارد. جوانترین سنگ مخزن این میدان ها سازند آسماری و سنگ پوش آنها سازند تبخیری گچساران است. سازند گچساران با توجه به ضخامت زیاد و رئولوژی آن بعنوان افق جدایشی نقش مهمی در سبک چین خوردگی و همچنین تکامل ساختارهای توسعه یافته در واحد های سنگی جوانتر منطقه ایفا کرده است. به طوری که ساختارهای بخش بالایی و پایینی آن کاملا از یکدیگر جدا شده و بر یکدیگر منطبق نیستند. سبک چین خوردگی در واحدهای برونزد بر اساس روش جمیسون بررسی و تعیین شده است. علاوه بر تاثیر بر سبک چین خوردگی، تغییرات ضخامت سازند گچساران از شرق به غرب در منطقه بر تعداد گسل ها نیز تاثیر گذارده به طوری که افزایش ضخامت گچساران باعث کاهش طول موج چین ها و تعداد راندگی ها گردیده است. نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان می دهد تحلیل تفاوت ساختار های توسعه یافته در واحد های سنگی جوانتر و قدیمی تر سازند گچساران در اکتشاف ساختارهای ذخایر هیدروکربوری اهمیت دارد.
    کلیدواژگان: زاگرس چین خوده، رانده، فروافتادگی دزفول، چین های جدایشی، سازند گچساران
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی آب زمین شیمی و منشا فلزات بالقوه سمی(Cu، Pb، Zn، Cd، Cr، Ni) در رودخانه زاینده رود
    میثم رستگاری مهر*، بهنام کشاورزی، فرید مر صفحات 82-97
    به منظور بررسی کیفیت رودخانه زاینده رود، از آب و رسوبات این رودخانه در محدوده ای به شعاع 50 کیلومتر از مرکز اصفهان، نمونه برداری شد. محاسبه ضرایب شاخص نفوذپذیری، و نسبت جذب سدیم و نیز نمودار ویلکاکس نشان می دهد که کیفیت آب رودخانه زاینده رود برای مصارف کشاورزی مناسب است. شاخص اشباع شدگی(SI) نیز کیفیت مناسب این رودخانه را برای مصارف صنعتی در بیشتر نقاط نشان داد. مقایسه پساب های تخلیه شده از سه تصفیه خانه موجود در مسیر زاینده رود نشان می دهد که فاضلاب زرین شهر باتوجه به عملکرد بهتر واحد کلرزنی، غلظت نیتریت کمتری نسبت به دو تصفیه خانه دیگر دارد. نتایج این پژوهش حکایت از آن دارد که پساب ها و رواناب های تخلیه شده درزاینده رود، دلیل اصلی افزایش غلظت فلزات در آب و رسوب این رودخانه است. همچنین تخلیه غیرقانونی پساب در برخی نقاط واقع در حاشیه رودخانه، به افزایش غلظت فلزات به ویژه در رسوبات رودخانه منجر شده است. شاخص بار آلودگی(PLI) نشان دهنده آلوده بودن برخی از ایستگاه های نمونه برداری، به فلزات سنگین است. این شاخص نشان می دهد که افزایش غلظت فلزات در مقایسه با شیل میانگین بیشتر از منابع انسانزاد ناشی شده است. ضریب توزیع آب-رسوب(Kd) محاسبه شده برای فلزات، از روند Cu>Cr>Ni>Zn>Pb>Cd تبعیت می کند که بیانگر بیشترین زیست دسترس پذیری برای کادمیم و کمترین زیست دستری پذیری برای مس است.
    کلیدواژگان: زاینده رود، فلزات سنگین، شاخص بار آلودگی، ضریب توزیع
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • برآورد کیفیت آب رودخانه کارون محدوده اهواز توسط داده های زمینی، طیف سنج فیلداسپک3 و داده های فراطیفی سنجنده هایپریون
    کاظم رنگزن*، مهدی فتاحی مقدم، عظیم صابری، نادر حسینی زارع، پریوش موبد صفحات 98-108
    در این تحقیق، از سنجش از دور فراطیفی به عنوان روش برآورد پارامترهای کیفی آب رودخانه کارون در محدوده شهر اهواز استفاده شده است. روش های معمول برای کنترل و ارزیابی کیفیت آب رودخانه ها و دریاچه ها گران قیمت و پرزحمت بوده و نمی توانند یک دید کلی مکانی و زمانی از کیفیت آب ارائه نمایند. در این بررسی از تصاویر هایپریون ماهواره EO-1، مربوط به تاریخ های 24 خرداد،11 شهریور، 13 آذر و 16 اسفند سال 1389، بعد از پردازش و تصحیح اتمسفری (جوی)، به عنوان داده سنجش از دور استفاده شد. پارامترهای کدورت و عمق سچی دیسک (SDD) رودخانه مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری آب از 13 ایستگاه در فاصله مناسب از ساحل رودخانه کارون همراه با اندازه گیری در محل عمق سچی دیسک، با فاصله زمانی قابل قبول از تاریخ تصویر برداری انجام گردید. ضمن اندازه گیری میزان کدورت در شرایط آزمایشگاه، سه نوع شاخص فراطیفی شامل بازتاب تک باند، مشتق اول انعکاس (بازتاب) و نسبت باندی از منحنی های طیفی حاصل از باندهای سنجنده هایپریون استخراج گردید. باندهای طیفی مناسب برای الگوریتم های فوق بر اساس تجزیه وتحلیل همبستگی بین داده های آزمایشگاه و داده های اندازه گیری شده در محل با داده های استخراجی از تصویر انتخاب شدند. نتایج ارزیابی نشان داد که دو روش مشتق اول بازتاب و نسبت بازتاب، همبستگی بالاتری با کدورت و عمق سچی دیسک اندازه گیری شده دارند. سپس نقشه الگوهای مکانی با استفاده از مدل های رگرسیون چندگانه برای این دو پارامتر بر اساس داده های فراطیفی و داده های نمونه برداری کیفیت آب تهیه شد. نتایج داده های زمینی و سنجش از دور فراطیفی ارتباط بالای (84/0R2=، 03/0 RMSE=و 86/0R2=، 03/1 (RMSE= به ترتیب برای SDD و کدورت آب رودخانه را نشان داد. لذا استفاده از این روش و تصایر فراطیفی می تواند به عنوان ابزاری مفید برای برآورد کیفیت آب رودخانه، مد نظر قرار گیرد.
    کلیدواژگان: رگرسیون چندگانه، سنجش از دور، کدورت، فراطیفی، عمق سچی دیسک
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی