نشریه علوم و فنون مرزی
پیاپی 16 (بهار 1395)

یکی از راهکارهای مطلوب جهت برون رفت و حل بحران های اقتصادی روستاهای نواحی مرزی بازگشایی مرزها در قالب بازارچه و گمرکات و بهره گیری از پتانسیل های تجاری فراوان این مناطق می باشد. در این راستا نیز پژوهش کاربردی حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی به بررسی تاثیرات تاسیس بازارچه مرزی پیران و دره وران و گمرک رسمی باشماق در توسعه نواحی روستایی دهستان مرزی خاو و میرآباد پرداخته است. گردآوری اطلاعات در بخش نظری با استفاده از منابع کتابخانه و در بخش عملی با بهره گیری از توزیع پرسشنامه و مصاحبه با روستاییان بوده است. جهت تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران و سپس تصحیح آن استفاده و 260 نفر از سرپرستان خانوار روستاهای بخش از میان 11407 خانوار، به عنوان نمونه انتخاب و پرسشنامه ها به صورت تصادفی ساده در میان آن ها توزیع گردید. تجزیه وتحلیل داده ها با بهره گیری از آمار توصیفی و آزمون های استنباطی، t تک نمونه ای و دو نمونه ای، کروسکال والیس، همبستگی اسپیرمن و ویلکاکسون نشان داد که درمجموع بازارچه ها و گمرک موجود در دهستان تاثیر چندانی در توسعه نواحی روستایی نداشته و تنها در بعد کالبدی- زیست محیطی، تغییرات مطلوبی ایجاد نموده است همچنین بین امید به آینده عملکرد مطلوب این دروازه های اقتصادی در توسعه نواحی روستایی دهستان با وابستگی شغلی روستاییان به آن ها، سن و فاصله از مرز ارتباط معنی داری وجود دارد.

امروزه امنیت به عنوان مهم ترین و زیربنایی ترین اصل در تدوین استراتژی توسعه گردشگری در جهان به شمار می آید. میان صنعت گردشگری، ثبات، توسعه و امنیت رابط های تعریف شده وجود دارد و هرگونه بروز ناامنی و به کارگیری خشونت در سطوح مختلف زیان های جبران ناپذیری به این صنعت وارد می سازد. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل نقش امنیت در توسعه گردشگری نواحی مرزی استان گلستان است. این تحقیق با توجه به نوع هدف کاربردی است؛ ازنظر روش، توصیفی–تحلیلی بشمار می رود. جامعه آماری در این تحقیق اساتید، کارشناسان و مدیران سازمان ها و موسسات دولتی و خصوصی در حوزه گردشگری استان، کارشناسان نیروی انتظامی و گردشگران است. حجم نمونه بر اساس فرمول نمونه گیری کوکران 348 نفر برآورد شد. انتخاب نمونه ها از روش نمونه گیری غیر احتمالی (در دسترس) استفاده شد. ابزار سنجش در این تحقیق، پرسشنامه بوده است. روایی پرسشنامه توسط تعداد 7 نفر از اساتید مجرب و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ 86/0 تایید شد. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین افزایش امنیت اجتماعی و توسعه گردشگری در نواحی مرزی رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین بین عملکرد و اطلاع رسانی امنیتی نیروی انتظامی و ارتقای امنیت گردشگری رابطه معنی داری وجود دارد.

امنیت از عناصر اساسی حیات شهری انسان هاست و حضور مردم در فضای عمومی شهر مستلزم احساس امنیت از سوی آنان است. منظور از امنیت آن بخش از اقدامات ایجابی دولت است که در راستای ارتقا و تامین امنیت اجتماعی صورت می گیرد. امروزه با توجه به گستردگی شهرنشینی و رواج ناامنی های اجتماعی در شهرها، نقش نیروی انتظامی در تامین امنیت اجتماعی شهرها و عوامل موثر بر آن و راهکارهای تقویت امنیت در شهرها ضرورت یافته است. هدف این پژوهش شناسایی نقش نیروی انتظامی در تامین امنیت اجتماعی شهر سرخس است که به روش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی به آن پرداخته است. ابزار گردآوری داده های تحقیق به صورت پرسشنامه محقق ساخته است. جامعه آماری تحقیق کلیه شهروندان 15–54 ساله ساکن در شهر سرخس و حجم نمونه 248 نفر می باشد، برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که: بین نقش نیروی انتظامی و احساس امنیت در بعد مالی و جانی و احساس امنیت در فضاهای شهری در بین شهروندان شهر سرخس رابطه معناداری وجود دارد. از آزمون دبلیو کندال برای عدم تفاوت میانگین رتبه ارزیابی شهروندان از نقش نیروی انتظامی نشان می دهد که میانگین ارزیابی شهروندان از نقش نیروی انتظامی در حوزه دقت بیش ترین 18/2 و در حوزه عملکرد با کم ترین 85/1 است. لذا نیروی انتظامی می تواند با تشکیل گروه ها و تشکل های جدید باهم همکاری مردم از این طریق، روحیه همبستگی اجتماعی را بالابرده تا از این طریق بهتر بتواند امنیت اجتماعی را در شهر برقرار کند.

ایجاد کارکردهای مختلف در مناطق مرزی و به تبع آن استقرار امکانات و خدمات، زمینه بهبود و توسعه متوازن و همه جانبه و کاهش فاصله با مناطق داخلی و درنهایت به شکل گیری امنیت پایدار استان کمک می کند. هدف تحقیق حاضر تبیین کارکردهای مرز (اقتصادی، سیاسی، اجتماعی- فرهنگی و امنیتی- دفاعی) در تامین امنیت استان آذربایجان غربی است. روش پژوهش حاضر تحلیلی توصیفی است. جهت جمع آوری اطلاعات و داده ها از دو شیوه کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه محقق ساخته) بهره گرفته شده است. جامعه آماری 5 شهرستان استان آذربایجان غربی و حجم نمونه 250 پرسشنامه است که به صورت نمونه گیری تصادفی (از طریق مراجعه به منطقه و مشاهدات محلی، مصاحبه و توزیع پرسشنامه بین کارگران، شاغلان بخش های خصوصی، دولتی و مردم محلی) انتخاب شده است. شاخص های موردبررسی کارکردهای مرز شامل: کارکرد اقتصادی، کارکرد اجتماعی- فرهنگی و کارکرد سیاسی در قالب 31 گویه است. ابزار تجزیه وتحلیل داده ها، برای بررسی میزان تاثیرگذاری هریک از کارکردها در تامین امنیت استان از مدل سازی معادلات ساختاری (LISREL) و فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد ایجاد کارکردهای مختلف اقتصادی در نواحی مرزی استان تاثیرگذارترین عامل در تامین امنیت استان می باشند. هراندازه شاخص های مختلف کارکرد مرز در طرح ها و برنامه های توسعه موردتوجه قرار بگیرد و برنامه ریزی و نظارت درستی و دقیقی در مراحل مختلف اجرای آن ها به کار گرفته شود بیش تر و سهل تر در راستای امنیت پایدار گام برداشته می شود.

منطقه ای که بعدها به نام جمهوری آذربایجان استقلال یافت همواره برای ایران چالش برانگیز بوده و اکنون نیز با توجه به تفاوت ها و تشابه های جغرافیایی- سیاسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از طرف دیگر، طبق تئوری نظام جهانی تمام مکان های جغرافیایی جزء یک سیستم محسوب و تغییر دریکی، موجب تحول در مکان های دیگر می شود. گذر از رویکرد ژئوپلیتیک به ژئواکونومیک نیز موجب گردید وجود و نحوه بهره برداری از منابع طبیعی به عاملی تاثیرگذار در همگرایی و واگرایی دو یا چند کشور و به تبع به عاملی موثر در جغرافیای سیاسی تبدیل گردد. لذا، هدف از ارائه مقاله حاضر تبیین تاثیر عوامل طبیعی بر جغرافیای سیاسی منطقه مرزی ایران و جمهوری آذربایجان است. بنابراین، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به شناسایی عوامل طبیعی تاثیرگذار بر جغرافیای سیاسی منطقه موردمطالعه و سپس با بهره گیری از روش استقرایی و قیاسی به تحلیل موضوع پرداخته شده است. در این راستا، فرض بر این است که نحوه توزیع عوامل طبیعی منطقه موردمطالعه، بهره برداری مبتنی بر همکاری و مشارکت دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان را طلبیده و ازاین جهت می تواند عامل موثر در جغرافیای سیاسی منطقه مرزی ایران و جمهوری آذربایجان باشد. یافته های تحقیق نیز حاکی از آن است که دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با توجه به پراکندگی و توزیع عوامل طبیعی (کوه، رود، جنگل، دشت و جلگه) از نیازمندی های متقابلی در منطقه موردمطالعه برخوردارند که می توانند از آن سوی مرز تامین و رفع گردیده و درنتیجه به مشارکت و همکاری دو کشور منجر گردد