نشریه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار
پیاپی 19 (تابستان 1393)

تامین مالی واحدهای تابعه به همراه کنترل ریسک مالی از دغدغه های اصلی مدیران شرکت های چند کسب و کاره می باشد. بازار سرمایه داخلی در کنار تامین مالی خارجی از محل بدهی های بانکی دو روش اصلی تامین مالی عملیات در شرکت های هلدینگ است. همچنین میزان استفاده کارآمد از بازار سرمایه داخلی نمایانگر تحقق هم افزائی مالی است. در این تحقیق از روش برنامه ریزی آرمانی خطی به منظور طراحی سازوکاری موثر برای تعیین کمیت استفاده بهینه از هر یک از آلترناتیوهای مزبور در کنار ملحوظ داشتن سیاست ها و محدودیت های عملیاتی هلدینگ در یکی از شرکت های چند بخشی فعال در بورس تهران بهره برده ایم. پس از حل مدل با استفاده از نرم افزار لینگو، نتایج نشان دهنده تاثیر بالای آن در کاهش ریسک مالی و افزایش استفاده از شبکه روابط داخلی در موضوع تامین مالی است. مدل حاصله برای اولین بار به حل مساله برنامه ریزی تامین مالی در شرکت های چند بخشی با رویکرد بازار سرمایه داخلی پرداخته و قابلیت گسترش دارد.

از آنجائیکه خلق ثروت و ایجاد اشتغال در یک جامعه جز از طریق سرمایه گذاری امکان پذیر نیست و از طرف دیگر با توجه به پیچیده تر شدن روابط بین متغیرهای تاثیر گذار بر سرمایه گذاری همیشه سرمایه گذاری در خطر نابودی قرار دارد، بنابراین پیدا نمودن راهکارهای که بتواند حدی از خطر را پیش بینی نماید، می تواند رضایت بخش باشد. در نتیجه تصمیمات سرمایه گذاری افراد حقیقی و حقوقی بشدت تحت تاثیر این راهکارها قرار می گیرند و برای کاهش ریسک ناشی از این تغییرات می بایست یک پرتفوی مطلوب تعیین نموده تا از ره گذر این تغییرات کمترین آسیب را ببینند، معامله گران در بازارهای سرمایه از مدلهای متفاوتی جهت تعیین ارزش در معرض خطر پرتفوی خود استفاده می نمایند، که هر کدام از این مدلها جهت تعیین ارزش در معرض خطر پرتفوی از مفروضات خاصی استفاده می نمایند. این پژوهش سعی دارد که از طریق شبکه عصبی ارزش در معرض خطر پرتفوی واقعی 21 شرکت سرمایه گذاری که در بازار سرمایه کشور به فعالیت می پردازند، را مورد بررسی قرار داده و قدرت پیش بینی آنرا مشخص کند.

بازده اوراق بهادار در دنیای واقعی معمولا مبهم و نادقیق است. محققان رویکردهای گوناگونی را برای مدل کردن بازده بکار گرفته اند. یکی از رویکردهای بکار گرفته شده در این زمینه، استفاده از منطق فازی می باشد. در این میان، مطالعات زیادی در زمینه معرفی معیار ریسک در جهت بهینه سازی پرتفوی فازی صورت گرفته است. یکی از معیارهای جدید در این زمینه آنتروپی است که بر خلاف واریانس، وابسته به تقارن توزیع بازده دارایی ها نیست. در مقاله پیش رو مدلی بر مبنای میانگین- آنتروپی- چولگی برای حل مساله بهینه سازی پرتفوی ارائه شده است. از تئوری اعتبار برای محاسبه پارامترهای مورد نیاز استفاده شده است. برای مقایسه این مدل و مدل میانگین- واریانس از شاخص عملکرد اقتصادی استفاده شده است و در انتها با بکار بردن داده های بورس اوراق بهادار تهران نشان داده شده است، مدلی که بر مبنای میانگین- آنتروپی- چولگی دارای شاخص عملکرد اقتصادی بالاتری است.

در بازارهای مالی، قیمت یک ورق ریسکی به وسیله بازار سازان بر اساس تقاضای مازاد تعاملات عامل های غیرهمگن تعیین می گردد. این عامل ها، چارتیست ها و فاندامنتال ها هستند که سفارش های آن ها بر مبنای تفاوت بین تخمین ها در مورد قیمت آتی بوده به طوری که چارتیست ها متکی به قوانین وجود روند عمل می کنند و فاندامنتال ها فرض می کنند که دارای اطلاعات در مورد فضای اقتصادی هستند و بر این اساس نظرات خود را شکل می دهند. اگر قیمت در بلند مدت با مقادیر پیش بینی شده فاندامنتال ها فاصله زیادی داشته باشد، فاندامنتال ها اطمینان خود را از پیش بینی ها کاهش داده و وزن بالایی به بازگشت قیمت به قیمت بنیادی می دهند. در حقیقت در بازار مالی شاهد سناریوهای دینامیک مختلفی هستیم که با توجه به تعاملات عامل های ناهمگن شکل گرفته است. بر این اساس در این تحقیق به توسعه یک مدل دینامیکی سه بعدی زمان گسسته با هدف پوشش مجموعه کاملی از سناریوهای دینامیک پرداخته شده است. نتایج حاصل از این تحقیق به دو بخش تقسیم شده است. در بخش اول به شبیه سازی کمی رفتارهای دینامیک و شناسایی جذب کننده های همزمان پرداخته می شود و در بخش دوم به بررسی تاثیر حالت بازار (نسبت هر یک از دو عامل چارتیست و فاندامنتالیست در بازار) و عامل های با استراتژی به روز شونده (افرادی که بر اساس نسبت سودی که برای هر استراتژی شناسایی می کنند، استراتژی خود را تغییر می دهند) بر رفتار قیمتی بازار پرداخته می شود.

هدف این تحقیق توسعه مدل تنزیل جریانات نقدی(DCF) سنتی با استفاده از شبیه سازی مونت کارلو می باشد؛ بدین صورت که به جای درنظر گرفتن اعداد قطعی و مشخص در مدل سنتی از شبیه سازی مونت کارلو(MCS) استفاده شده تا ابهام و عدم قطعیت در مدل لحاظ شود. در این پژوهش ارزش ذاتی سهام با استفاده از مدل گوردن در هر دو حالت تنزیل جریانات نقدی سنتی و شبیه سازی شده با مونت کارلو محاسبه شده و نتایج با ارزش بازار سهام مقایسه شده است تفاوت ارزش ذاتی بدست آمده و ارزش بازار به عنوان خطا تعریف می شود، سپس دقت مدل ها بر مبنای جذر میانگین مجذور خطا مقایسه می شود اگر خطای پیشبینی کاهش پیدا کند می توان پذیرفت مدل سنتی با استفاده از تکنیک مونت کارلو توسعه یافته و کاراتر شده است. به منظور آزمون وجود تفاوت معنی دار بین خطای مدل های مختلف به علت نرمال نبودن مقدار خطاها از آزمون ناپارامتریک ویلکاکسون استفاده شده است و نتایج بررسی ها نشان می دهد استفاده از شبیه سازی مونت کارلو در سطح اطمینان 99 درصد نسبت به مدل تنزیل جریانات نقدی سنتی تخمین های دقیق تری از قیمت بازار ارائه می دهد.سپس بهبود حاصل شده در بین صنایع مختلف هم آزمون شده است. در این مرحله با توجه به نرمال نبودن خطاها برای تحلیل واریانس صنایع از آزمون ناپارامتریک کروسکال والیس استفاده شده و نتایج حاکی از این است که در بهبود حاصل شده با استفاده از شبیه سازی مونت کارلو صنعت اثر معناداری ندارد. در تحلیل آماری اطلاعات از نرم افزار SPSS و برای شبیه سازی مونت کارلو از نرم افزار Crystal ball استفاده شده است.

مالی رفتاری در چند دهه اخیر مورد توجه محققان مالی قرار گرفته است. مسائل مطرح در مالی رفتاری مفروضات و نگرش های به بعضی از تئوری ها و مسائل را دگرگون کرده است و به محققان چشم انداز جدیدی در جهت دریافت و تفسیر اتفاقات و واقعیات خارجی به خصوص در زمینه بازار سرمایه داده است. یکی از مسائل مهم در مالی رفتاری وجود تورش های رفتاری گوناگون در فرایند تصمیمی گیری و انتخاب سرمایه گذاران در بازارهای سهام می باشد. در این تحقیق براساس ادبیات موضوع مالی رفتاری به بررسی تورش های گوناگون مطرح در زمینه بازار سرمایه پرداخته است و پس از ارائه لیست نسبتا جامعی از تورش های مختلف، به بررسی تورش های موثر بر ایجاد رکود در بازار پرداخته است. لیست تورش ها در معرض نظر صاحب نظران و خبرگان قرار داده شده است. و در ادامه پس از تایید نظر خبرگان براساس تورش های معنا دار مدل سازی تاثیر تورش های رفتاری بر رکود بازار سرمایه اجرا شده است. در مدل سازی از روش تفسیری – ساختاری (ISM) که به نسبت جزو روش های جدید مدل سازی می باشد برای اولین بار در این زمینه استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که از بین 20 تورش فهرست شده 13 تورش براساس نظر خبرگان بر رکود بازار سرمایه موثر است. مدل سازی ISM نیز که مدلی خبره محور است نیز نشان دهنده آن است که 4 تورش ابهام گریزی، پشیمان گریزی، دگرگون گریزی و زیان گریزی همانند سنگ زیر بنای مدل عمل می کنند و علت اساسی رکود در بازار سرمایه را از جهت تورش های رفتاری می توان این چهار متغیر دانست. تورش فرا اعتمادی نیز به عنوان متغیر واسطه مهم در رکود بازار سرمایه به خودی خود متاثر از تورش های مختلفی است و همچنین بر ایجاد تورش های دیگر نیز تاثیر گذار است.

دیدگاهی که در این مقاله ارائه می دهیم در دو مرحله جای می گیرد: مرحله ی اول طبقه بندی سهم ها ی پورتفوی ابتدایی با روش k-means به دسته های کوچکتر است، سپس طبقه ای که کمترین ریسک و بیشترین بازده را دارد یا به عبارتی طبقه ای که بهینه تر می باشد را به عنوان ورودی الگوریتم خود که آن را MinVaRMaxR نامیده ایم برمی گزینیم. الگوریتم مذبور،الگوریتم پویایی، براساس الگوریتم ژنتیک و مفهوم ارزش در معرض خطر می باشد. هدف ما از اجرای این الگوریتم، مینیمم کردن ریسک و ماکسیمم کردن بازده پورتفوی، به صورت همزمان می باشد. به همین منظور 100 شرکت عضو بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1388، 1389 و 1390 به صورت روزانه مورد مطالعه قرار گرفته است. توزیع داده ها نرمال نبوده، به همین دلیل از آزمون های آمار ناپارامتری جهت آزمون فرضیات استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که طبقه بندی داده ها وسپس اجرای الگوریتم ژنتیک روی طبقه ی بهینه موجب دستیابی به پورتفویی می شود که نسبت به پورتفوهای حاصل از اجرای ژنتیک به تنهایی، دارای ریسک کمتر و بازدهی بیشتر است. همچنین در مورد سبدهای با اندازه ی کوچکتر، الگوریتم ژنتیک خود به خود سبدی را بر می گزیند که در طبقه ی بهینه ی انتخابی الگوریتم طبقه بندی جای گرفته است.

افزایش پیچیدگی و همچنین پویایی شرایط حاکم بر فعالیت های اقتصادی و مالی و به تبع آن افزایش ریسک تصمیم گیری در زمینه سرمایه گذاری و یا تامین مالی پروژه های اقتصادی، نیازمند روش های تحلیلی پیشرفته تر است که بتواند اطلاعات بیشتری نسبت به روش های سنتی ارزیابی طرح های اقتصادی را ارائه دهد. این امر در طرح های با ریسک بیشتر از جمله سرمایه گذاری های خطرپذیر، بیش از پیش مشاهده می شود. بر این اساس در پاسخ به نیازهای جدید، تحلیل اختیار واقعی گسترش و کاربرد زیادی را پیدا کرده و رویکرد جدیدی را در ارتباط با تصمیم گیری های سرمایه گذاری و نیز ارزیا بی طرح اقتصادی ارائه می نماید. روش اختیار واقعی علاوه بر ارزش گذاری شرایط نااطمینانی، ارزش گذاری پروژه در شرایط وجود اختیار انتخاب، اختیار گسترش، اختیار رهاسازی و واگذاری، اختیار تغییر وضعیت، اختیار مرکب و اختیار مرزی را برآورد می کند. در این مقاله روش اختیار واقعی با استفاده از نرم افزار SLS ، بر روی یک نمونه واقعی اجرای طرح یک واحد پتروشیمی پیاده شده است. نتایج نشان می دهد که استفاده از روش فوق، اطلاعات ارزشمندی را از ابعاد مختلف ریسک و اثر آن بر توجیه مالی بسیاری از تصمیمات راهبردی بنگاه در هر زمان را نشان می دهد.