مجله پژوهش های دانش زمین
پیاپی 15 (پاییز 1392)

ضخامت نهشته های سازند گورپی در برش شمال منطقه لنده 221 متراست. مطالعه فرامینیفر های پلانکتون این سازند منجر به شناسایی 12 جنس و 52 گونه گردید، که حاصل آن تشخیص و معرفی 9 زون زیستی می باشد، زون زیستی 1Dicarinella concavata Zone، زون زیستی 2Dicarinella asymetrica Zone، زون زیستی 3Globotruncanita elevata Zone، زون زیستی 4Globotruncana ventricosa Zone، زون زیستی 5Radotruncana calcarata Zone، زون زیستی 6Globotruncanella havanensis Zone، زون زیستی 7Globotruncana aegyptiaca Zone، زون زیستی 8 Gansserina gansseri Zone و زون زیستی 9Contusotruncana contusa Racemiguembelina fructicosa Zone. بر این اساس سن سازند گورپی در برش شمال منطقه لنده سانتونین تا مائستریشین میانی می باشد. ضخامت نهشته های سازند گورپی در برش گچ بلند 6 متر است که بر اساس مطالعه فرامینیفر های پلانکتون این سازند تعداد 9 جنس و 11 گونه شناسایی گردید که منجر به معرفی زون زیستی Gansserina gansseri Zone شد. بر این اساس سن این برش بخش بالایی کامپانین پسین تا بخش زیرین مائستریشین پیشین در نظر گرفته شده است. بیوزون های ارائه شده قابل تطابق با بیوزون های استاندارد معرفی شده برای حوضه تتیس می باشد.

رسوبات ماسه ای دریای عمان تحت تاثیر ورود انواع ذرات تخریبی از واحدهای زمین شناسی مجاور قرار دارند. جهت شناسایی کانی ها و منشا آنها، 16 نمونه از رسوبات سطحی بستر دریا برداشت گردید. از ذرات در اندازه ماسه دانه ریز نمونه ها، مقاطع نازک و صیقلی تهیه گردید. بررسی مقاطع توسط میکروسکوپ پلاریزان و انعکاسی نشان دهنده حضور دو گروه کانی های سبک به ترتیب فراوانی شامل کوارتز، فلدسپات و مسکویت و کانی های سنگین پیروکسن، آمفیبول، بیوتیت، کلریت، زیرکن، گلوکونیت، اپیدوت، تورمالین و مگنتیت در رسوبات می باشد. از میان کانی های سبک، کوارتز بیشترین فراوانی را داشته و ادخال مینرال های مختلف در این کانی، منشا پلی ژنیک آن را نشان می دهد. منشا عمده کانی های سبک رسوبات، توده های آذرین درونی خصوصا گرانیت های نواحی فنوج و ایرانشهر می باشند. کانی های سنگین سیلیکاته غالبا از سنگهای آذرین نظیر گرانیت ها، پگماتیت ها و رگه های هیدروترمال و واحدهای دگرگونی منطقه از جمله شیست سبز و آمفیبولیت-های واقع در افیولیت ملانژهای منطقه مکران منشا گرفته اند. کانی مگنتیت عمدتا از افیولیت ملانژهایی نظیر واحد قلامان در غرب منطقه و فلیش های به سن ائوسن در شرق منطقه آزاد شده اند.

مطالعه ساختارهای ترشیری از پهنه بین گسلهای مشاءء و طالقان در جنوب البرز مرکزی جهت بررسی زمین ساخت منطقه طی اولیگوسن - میوسن مورد استفاده قرار گرفته است. همگرایی اولیگوسن-میوسن سبب بسته شدن حوضه سازند کرج که طی ائوسن با گسلش نرمال و فعالیت آتشفشانی توسعه یافت، شده است. اثر این فعالیت در امتداد گسلهای اصلی مانند مشاء و طالقان به صورت گسلهای فرعی، چین خوردگی های درون پهنه گسلی، چین های فرودیواره ای و فرادیواره ای و همچنین ساختارهای سیگموئیدال و S-C بروز کرده که نشان می دهند گسلهای مشاء و طالقان طی اولیگوسن - میوسن جنبش معکوس با مولفه راستگرد داشته اند. تشکیل گسلهای میانبر درون واحدهای ترشیری در فرودیواره گسلهای مشاء و طالقان می تواند نشان دهنده رخداد وارونگی مایل با توجه به مولفه راستگرد در این دوره باشد. این مقاله بر اهمیت توجه به مسئله وارون شدگی در حوضه سازند کرج در مطالعات پیش روی تاکید می کند.

جهت بررسی روند تغییرات هیدرولوژیکی که مشترک با تغییر اقلیم در یک منطقه می باشد، می توان بوسیله تحلیل زمانی روند دبی که کمک به درک بهتر از این تغییرات می کند، دست یافت. بنابراین توجه به پدیده تغییر اقلیم و اثرات آن بر روی پارامترهای هیدرولوژیک منطقه اهمیت زیادی دارد. در این تحقیق از رویکرد آزمون های ناپارامتری (من-کندال، کندال تائو، همبستگی اسپیرمن، تخمین گر سن و آزمون پتی) و آزمون های پارامتری (همبستگی پیرسون، شیب خط رگرسیون) برای تحلیل روند سری های فصلی و سالانه در 7 ایستگاه هیدرومتری استان اردبیل طی دوره 1360 تا 1389 استفاده شد. شرایط استفاده از روش های ناپارامتری نرمال بودن سری ها و نداشتن خودهمبستگی در سری های زمانی می باشد. در این مطالعه تمام شرایط و آماده سازی داده ها از جمله بررسی همگنی، نرمال بودن و مستقل بودن داده ها بررسی شد. نتایج آزمون ها برای داده های فصلی و سالانه دبی نشان داد که آزمون های پارامتری تایید کننده نتایج آزمون های ناپارامتری می باشند (شبیه بودن نتایج آزمون های پارامتری و ناپارامتری). نتایج 7 آزمون، روند کاهشی دبی سالانه در همه ایستگاه ها در سطح اطمینان 99 درصد نشان می دهند و هم چنین در مقیاس فصلی به غیر از فصل تابستان بقیه فصل ها روند کاهشی معنی دار در سطح 1 درصد را نشان دادند. بیشترین مقدار روند کاهشی در طول سه دهه گذشته در ایستگاه مشیران با مقدار 1/6 متر مکعب بر ثانیه به ازای هر دهه بوده است. در نهایت، نتایج آزمون پتی برای همه ایستگاه ها جهش کاهشی را در سطح 5 درصد طی دهه 1370 نشان داد.

خطوط ساحلی به دلیل قرار گیری در محل تلاقی محیط های دریا و خشکی، اشکال تراکمی و کاوشی بسیار متنوعی را در دوره های زمانی کوتاه مدت تجربه می کنند. منطقه مورد مطالعه در این پژوهش، خطوط ساحلی بخش جنوب شرقی دریای خزر در قاعده دلتای رودخانه ای گرگان رود می باشد. هدف از این تحقیق مشخص نمودن سهم فرایندهای دریا و خشکی در میزان و نحوه تغییرات خط ساحلی است. ابزار و داده های اصلی این پژوهش از داده های دبی و رسوب ایستگاه های سد وشمگیر و گلستان، باد و نوسانات تراز آب به همراه نقشه های توپوگرافی و تصاویر ماهواره ای چند زمانه تشکیل شده است. روش کار مبتنی بر استفاده از برش های طولی و عرضی در دو بازه مجزا، برای ثبت میزان تغییرات خط ساحلی بوده که با رویهم اندازی تصاویر موجود در نرم افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی و استخراج خطوط ساحلی تاریخی، دلایل فرسایش و رسوبگذاری در قاعده دلتای گرگانرود طی دوره زمانی 2013-1975، بررسی و مشارکت عوامل موثر بر تغییر خط ساحلی در هر یک از بازه های شمالی و جنوبی ارزیابی شد. نتایج نشان میدهد که نوسان تراز آب دریا، عامل اصلی تاثیرگذار بر میزان تغییرات خط ساحلی قاعده دلتای گرگانرود بوده و در کنار آن می توان سهمی قابل توجه برای تدارک رسوب از سوی رودخانه، امواج و جریان های دریایی در ایجاد تغییرات خط ساحلی قائل شد.

حفاظت از اکوسیستم های طبیعی از موضوعات اساسی در تعدیل اکولوژیک مناطق محسوب می گردد. ارتفاعات شمال تهران یکی از اکوسیستم های طبیعی به شمار می آید که طی دهه های اخیر به دلیل رشد ساخت و سازها و استفاده های نادرست تفرجی مورد تهدید قرار گرفته و چه بسا تداوم این روند، خسارات جبران ناپذیری بر آن وارد نماید. هدف این پژوهش، بررسی تغییرات کاربری اراضی و ناپایداری در اکوسیستم حوضه آبخیز درکه- ولنجک است. با استفاده از تصاویر ماهواره ای TM 1987، ETM 1998، و IRS 2009 و الگوریتم حداکثر شباهت (MLC) ، به طبقه بندی نظارت شده بارزسازی تغییرات کاربری اراضی پرداخته شد. برای رصد تغییرات پوشش گیاهی از شاخص گیاهی تفاضلی نرمال شده (NDVI) استفاده شد. کاربری اراضی منطقه در 4 کلاس پوشش گیاهی، اراضی ساخته شده، شبکه معابر و اراضی بایر مورد بررسی قرار گرفته شد. نتایج نشان می دهد که از سال 1987 تا سال 2009، پوشش گیاهی در منطقه مطالعاتی روند کاهشی داشته و در مقابل بر محدوده های ساخته شده ، شبکه معابر و اراضی بایر افزوده شده است. در سال 1987، بیش از 37 درصد منطقه به پوشش گیاهی اختصاص داشت، در حالیکه در سال 2009، به 14. 5 درصد کاهش یافته است. همچنین در سال 1987، اراضی ساخته شده و بایر به ترتیب برابر با 10. 71 و 51. 99 درصد بوده که در سال 2009 به 18. 37 و 67. 08 درصد افزایش یافته است و این وضعیت، روند ناپایداری در اکوسیستم منطقه را نشان می دهد. نتایج حاصل از بررسی قوانین و مقررات نیز نشان دهنده نارسائی برخی از قوانین و آیین نامه ها (از جمله ماده 100 قانون شهرداری ها) ، و همچنین تعدد نهادهای تصمیم گیرنده در حفاظت از اکوسیستم های طبیعی پیرامون شهر می باشد.

در طی روزهای29 نوامبرالی 5 دسامبر 2008 بارش هایی فراگیر در ایران روی داد که گستردگی مکانی آنها در طی این چند روز در ایران متفاوت بود. با بررسی داده های بارش 304 ایستگاه همدید کشور مشخص شد که روزهای اوج این خوشه بارش 30 نوامبر و 1 دسامبر بوده اند. بدین منظور به بررسی جامع همدید این روزها پرداخته شد. موقعیت و مسیر حرکت چرخند و فرود بادهای غربی در طی این دوره مشخص شد. نتایج نشان داد که سامانه ی بندالی زوجی که در شمال دریای خزر مستقر بوده، سبب ایجاد یک ناوه عمیق بر روی ایران شده است، بطوری که این ناوه و حرکت کند آن باعث وقوع بارش های شدید در منطقه مورد مطالعه شده است. با ترسیم بردارهای Q مکان های صعود و نزول هوای متاثر از همگرایی و واگرایی این بردارها نیز تعیین گردید. وزش تاوایی، نقش و تاثیر باد آزمینگرد و نتایج حاصل از آن نیز بررسی شده است. با بررسی رطوبت در تراز 850 هکتوپاسکال مشخص شد که رطوبت مورد نیاز این بارش ها توسط فرود بادهای غربی از دریای عرب، خلیج عدن، دریای سرخ و دریای مدیترانه تامین شده است.