فهرست مطالب

پژوهشنامه مذاهب اسلامی - پیاپی 4 (پاییز و زمستان 1394)

پژوهشنامه مذاهب اسلامی
پیاپی 4 (پاییز و زمستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/12/03
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محمدحسن نادم، محمد معینی فر*، فاطمه سادات مشیریان صفحات 9-31
    از جمله مباحث مهم علم کلام اسلامی، صفات خبریه است که مذاهب مختلف اسلامی، دیدگاه های معتنابهی درباره آن اتخاذ کرده اند. در این میان، برخی متهم به تشبیه، عده ای متهم به تجسیم و برخی دیگر هم متهم به تعطیل شده اند. حتی فرقه ای مانند وهابی ها پا را از این هم فراتر گذاشته اند و مخالفان خویش در باب صفات خبری را تکفیر کرده اند. گاهی معدودی از فرق اسلامی، شیعه را متهم به تشبیه و تجسیم کرده اند، اما در طول تاریخ، علمای شیعه این تهمت های واهی را رد کرده اند و گفته اند موضع شیعه در قبال صفات خبری، همان موضع اهل بیت پیامبر اکرم، یعنی تنزیه، است. زیرا در روایات واردشده از امامان معصوم (ع)، درباره صفات خبری به سه نظریه مهم، یعنی اثبات به تشبیه، نفی صفات و اثبات بدون تشبیه اشاره شده است که نظریه اخیر، همان دیدگاه تنزیهی شیعه است. در تحقیق پیش رو، کوشیده ایم با تقسیم بندی منظمی، انظار مختلف در باب صفات خبری و ادله مطرح شده در این زمینه را به صورت تطبیقی و با تکیه بر رویت الاهی ذکر کنیم و به تنها حالت رویت الاهی، که همان رویت قلبی است، اشاره کنیم.
    کلیدواژگان: صفات خبری، تشبیه، تجسیم، رویت قلبی خدا، نقد وهابیت، تاویل
  • احمد حاتمی کنکبود*، علی اکبر بابایی صفحات 33-51
    آیه مباهله از جمله آیاتی است که بر فضیلت و عظمت اصحاب کساء دلالت داشته و در منابع فریقین روایات متعددی در این زمینه نقل شده است که محدثان، مفسران و دانشمندان مذاهب اسلامی، بر دلالت آنها بر جایگاه ویژه اصحاب کساء و اختصاص آیه مباهله به آنان اذعان کرده اند. با وجود اینکه می توان دلالت آیه مباهله و شان نزول آن را بر فضیلت و عظمت اهل بیت (ع) میان مذاهب اسلامی محل اتفاق دانست، اما در این بین، مولفان المنار با انکار روایات دال بر اختصاص این آیه به اصحاب کساء، و با استناد به روایتی از ابن عساکر، آیه را به افراد دیگری نیز ارتباط داده اند. در این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی روایات دال بر ارتباط آیه با اصحاب کساء را، از منابع معتبر اهل سنت و شیعه نقل می کنیم و سخن بزرگان اهل تسنن در دلالت آیه مباهله و روایات مرتبط با آن بر فضایل اصحاب کساء را بیان می کنیم و سپس دیدگاه و ادعای مولفان المنار تبیین، بررسی و نقد می شود.
    کلیدواژگان: مباهله، روایات فریقین، المنار، اصحاب کساء، اهل بیت (ع)
  • مریم اسماعیلی(سما)*، نفیسه فقیهی مقدس صفحات 53-73
    در هر پدیده اجتماعی و رویداد تاریخی عللی وجود دارد که در پیدایش آن دخیل بوده، زمینه های به وجود آمدن آن را فراهم کرده است. همان رویداد خود نیز می تواند موجب بروز حوادث و وقایع دیگری شود. هرچه حادثه بزرگ تر باشد موج های برآمده از آن وسیع تر خواهد بود. حادثه جان گداز عاشورا نیز همچون پدیده های اجتماعی معلول عواملی است. ریشه آن را باید در انحرافات ایجادشده پس از رحلت رسول خدا جست وجو کرد. این رویداد به ظاهر محدود آثار بسیار عمیق و ارزشمندی داشت که نه تنها در اسلام که در تاریخ جهان مشهود بود. پویایی این حرکت در سایه زنده نگه داشتن فلسفه قیام و رساندن پیام آن به نسل های آینده است. حفظ آثار گران بهای نهضت عاشورا با زنده نگه داشتن محرم و بر پا کردن عزاداری آگاهانه و هدفمند میسر می شود. در این نوشتار، موجبات نهضت عاشورا به اجمال بررسی شده، برخی آثار آن مورد توجه قرار گرفته و در نهایت مسئله عزاداری از دیدگاه علامه شرف الدین تبیین می شود. به نظر وی، در مجالس عزاداری، با آشکار کردن مظلومیت امامان و بیدار کردن وجدان ها، تحریک احساساتی متناسب با واقعه در کنار عامل شناختی رخ داده که از راه های موفقیت در تبلیغ بوده، گسترش علوم اسلامی را به دنبال خواهد داشت.
    کلیدواژگان: عزاداری بر امام حسین (ع)، نهضت عاشورا، علامه شرف الدین
  • ریحانه کریمی زاده *، رضیه سادات سجادی صفحات 75-97
    در دوران حیات امامین عسکریین (ع) جامعه اسلامی مملو از آرا و عقاید بیگانه بود. در چنین وضعیتی ناگزیر برای روشن شدن حقیقت باید آرای ناصواب بازگو می شد. با مهیاشدن فرصت بیان حقایق دین، امامین عسکریین (ع) مانند سایر اهل بیت (ع) به آشکارسازی حقایق و رد شبهات پرداختند. پژوهش حاضر نگاهی است به فرق، مذاهب و جریان های فکری عصر امامین عسکریین (ع). پس از معرفی اجمالی هر یک از این فرق، به روایات ناظر بر وجود آن فرق و مذاهب از لسان امام هادی و امام عسکری (ع) می پردازیم و موضع هر یک از ایشان را به روش تطبیقی تبیین می کنیم. فرق و مذاهبی از قبیل غلات، صوفیه، واقفیه، جبریه، قدریه، مجسمه، ثنویه و جریان های فکری مانند فتنه خلق قرآن در این دوران به چشم می خورند. یکی از نمونه های بررسی تطبیقی مواضع، موضع امام هادی (ع) در برابر فتنه خلق قرآن است که سکوت و تقیه را ترجیح دادند، ولی در دوران امام عسکری (ع) این معضل برطرف شد و جان کسی در خطر نبود. لذا مخلوق بودن قرآن به تصریح بیان می شد. بیان دیدگاه های این دو امام همام در برابر فرق و مذاهب عصر خویش، سبب رسوایی سران این فرق و هشیاری افراد ناآگاه می شد.
    کلیدواژگان: امام هادی (ع)، امام عسکری (ع)، فرق، مذاهب، جریان فکری
  • امیر حسین میزا ابوالحسنی*، احمد عابدی صفحات 99-120
    شبه قاره هند به دلیل ویژگی های خاص جغرافیایی و فرهنگی، اهمیت خاصی در جهان اسلام دارد و این اهمیت انگیزه پژوهش درباره جریان های فکری شکل گرفته در این اقلیم را بیشتر می کند. در این نوشتار، ضمن اشاره به چگونگی ظهور اسلام در شبه قاره هند، ابتدا شخصیت های تاثیرگذار سده های اخیر در این منطقه را معرفی می کنیم و در ادامه به چگونگی ظهور سلفی گری و نیز جریان شناسی آن در دو بخش شخصیت های موثر و اصلی همچون شاه ولی الله دهلوی، شاه عبدالعزیز دهلوی، سید احمد باریلی و جنبش ها و مکاتب برجسته ای چون جنبش فرائضی، اهل الحدیث، مکتب دیوبندیه و مکتب محمدیه می پردازیم. در انتها نیز مبانی، اشتراکات و افتراقات سلفی گری هندی و سلفی گری وهابی را می کاویم و تاثیر این دو جریان بر گسترش سلفی گری در جهان اسلامی را بررسی می کنیم.
    کلیدواژگان: شبه قاره هند، سلفی گری هندی، سلفی گری وهابی، جریان شناسی، مبانی اعتقادی
  • سید امیر موسوی* صفحات 121-132
    با اوج گیری رقابت های مصر و عربستان در جهان عرب، به ویژه در دهه های پس از جنگ دوم جهانی، بسیاری از اعضای اخوان المسلمین مصر به عربستان سعودی رفتند و اندیشه های اخوانی را با وهابیت ترکیب کردند و رواج دادند. مهم ترین این افراد محمد قطب بود. اصلی ترین اندیشه های محمد قطب حول محور مفهوم جاهلیت شکل گرفت. از دید قطب، جاهلیت یک مفهوم سیاسی و به معنای حاکمیت قانونی، غیر از شریعت بود. وی راه گذر از جاهلیت را تشکیل حکومت اسلامی می دانست. در این پژوهش نشان می دهیم که حکومت در نگاه قطب رفیع ترین جایگاه ممکن را داشته، به طوری که جزء اصول دین اسلام و هم تراز با توحید قلمداد شده است. چنین تفسیری از نگاه شیعه و سنی اغلب پذیرفتنی نبوده است. هدف این حکومت از نظر قطب رهانیدن مردم از جاهلیت و مسلمان کردن آنان است. قطب مهم ترین ابزار حکومت اسلامی در رسیدن به اهدافش را قانون الاهی، یعنی شرع، می دانست.
    کلیدواژگان: محمد قطب، جاهلیت، حکومت اسلامی، شیعه، سنی
|
  • Mohammad Hasan Nadim, Mohammad Moeeni Far*, Fatemeh Sadat Moshirian Pages 9-31
    One of the main problems in Islamic theology is Sifāt-I-Khabari (testified attributes) about which the scholars of different sects of Islam have different perspectives. Some of them are accused of Tashbeeh (Analogization), some of Tajseem (Anthropomorphism), and some of Ta’teel (Rejecting). Sometimes, even some schools of thought such as Wahhābism exceeded to excommunicate the opponents who stand against Sifāt-i-Khabari
    Shiite scholars, not being excluded from these kinds of accusations along the history, have strongly rejected them; pronounce that their interpretation of Sifāt-i-Khabari is the same as the perspective of the Household of the Prophet, namely Tanzeeh (Purification). According to the Shiite scholars based on the Hadithes told by the Shiite Twelve Innocent Imams on Sifāt-I-Khabari; three main theories could be extracted: proving through analogization, refutation of Sifāt (attributes of God), and proving without analogization. From all these perspectives, the latter is as same as Tanzeeh (Purification) that the Shiite scholars believe in it.
    In this article, we try to explain different positions on Sifāt-i-Khabari through a systematic classification emphasizing the notion of Divine Vision.
    Keywords: Sifāt, i, Khabari, Tashbeeh (Analogization), Tajseem (Anthropomorphism), Tanzeeh (Purification), Criticizing Wahabism, Interpretation, Heartly Seeing of God
  • Ahmad Hatami Kankabood*, Ali Akbar Babayi Pages 33-51
    Implying the elevated status of Ashab-i Kasaa, the verse of Mubahila is amongst the verses which most of the interpretations of Muslim scholars upon it assert its special reference to Ashab-i Kasaa. Although an agreement could be traced among the Islamic denominationsthat they reference the verse of Mubahila to the elevated status of the Household of the Prophet; the authors of Al-minar deny the specialty of the reference and ascribe it to some other people based on a narration by Ibn Asakir. Through a descriptive-analytical method, this article surveys first, both Sunni and Shia valid sources of narrations concerning the relationship between the verse of Mubahila and Ashab-i Kasaa and, then the viewpoint of top Sunni clerics in this regard and, finally critically analyzes the claims of the authors of Al-minar.
    Keywords: Mubahila, Sunni, Shia Narrations, Ashab, i Kasaa, the Household of the Prophet
  • Maryam Esmaeeli (Sama)*, Nafise Faqihi Moqadas Pages 53-73
    The occurrence of any social phenomenon and historical event is due to some reasons that paved the way for its appearance. The same event could result in the occurrence of another chain of events and incidents too. The more important the event, the more extensive the waves it raises. Like any other social phenomena, the heart-rending event of Ashura was caused by some reasons, and its roots must be sought in the deviations after the decease of the Prophet Muhammad (P.B.U.H).
    The event has appeared to have some profound and valuable effects, not only evident in the history of Islam but also the world. The dynamism of the movement of Ashura depends on maintaining its philosophy alive and transmitting its message to the future generations. In order to preserve the valuable effects of Ashura, it is necessary to keep the memorial ceremony of Moharram alive and to hold a purposeful wisely-organized mourning ritual.
    This article aims at surveying the causes of Ashura movement as well as some of its consequences. Ultimately, the issue of mourning (for Imam Hussein) is explained from the viewpoint of Allamah Sharafuddin.
    Keywords: Mourning for Imam Hussein, Ashura movement, Allamah
  • Reyhaneh Karimzadeh*, Razyeh Sadaat Sajadi Pages 75-97
    In the era of Imamayn Al-askariyayn (peace be upon them), there were a lot of wrong opinions and believes. In this situation for manifesting the truth, this wrong opinions should have been expressed. When Imamayn Al-askariyayn (peace be upon them) had took the opportunity to express the truths, they proceeded to revealing truths and rejecting doubts. This essay is a glimpse at sects, religions, and strands of thoughts in the era of these Imams. After a short definition of each sect, we mention the traditions (Ḥadith) relating to them and remark the attitudes of each Imams about them. In this era, we see sects and religions like Gholat, Sufism, Waqefiyah, Jabriyah, Mojasamah, Thanawiyah and strands of thoughts like the belief that the Quran is created by man. One example of the analyzing attitude in this research is this belief, which Imam Hadi (PBUH) preferred silence and reservation, but in the era of Imam Hasan Al-askari (PBUH) this dilemma was removed and nobodie's life was in peril, so he expressed frankly that the belief the Quran is created by man is a mistake. Declaration of these two Imams′ viewpoint caused awareness of people and prevented them from being deceived. Also, it led to opprobrium of the leaders of these sects and religions.
    Keywords: Imam Hadī (peace be upon him), Imam Askari, (peace be upon him), Sects, Religion, Strand of thoughts
  • Seyed Amir Mosavi * Pages 121-132
    In the second half of the twentieth century, with the increasing rivalary between Egyption and Saudi Arabia, a large amount of the members of Egyptian Ikhwan-Al-Moslemin immigrated to Saudi Arabia and mixed the Ikhwani thoughts with Wahhabism and spread it. Mohammad Qutb was the most important thinker of that movement. The main Qutbs’ thoughts were political thoughts and idea about the concept of Jaheliyah (ignorance).In Qutb’s view, Jaheliyah is a political concept and means ruling in accordance with laws other than Sharia (God’s path). He said the only way to end this Jaheliah is to establish the Islamic government.We show in this paper that the government hasthe highest position in Qutb's view as it can be accounted as one of the Islams’ principals besides monotheism.The Shia and Sunni sources often did not accept this view, despite Qutb says the goal of this government is to free people from Jaheliyah. In the Qutb's view the most important tool of Islamic government is Sharia.
    Keywords: Mohammad Qutb, Jaheliyah, Shia, Sunni, Islamic government