فهرست مطالب

فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
سال یکم شماره 3 (پاییز 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/09/30
  • تعداد عناوین: 7
|
  • درآمدی بر جامعه شناسی تاریخی اصلاحات: استدلال های مخالفان اصلاحات در اصلاحات ناصرالدین شاه (1278-1275) از دیدگاه انتخاب عقلانی
    ریحانه جوادی صفحات 9-40
    مقاله پیش رو به بررسی یکی از دوره های اصلاحی عصر ناصری، یعنی بازه زمانی 1278-1275 می پردازد، بازه ای که معمولا از آن غفلت می شود. در این مقاله، با رویکرد انتخاب عقلانی، به روایت علی استدلالات مخالفان در قالب سه گروه روحانیان، درباریان، و دیوانیان پرداخته شده است و پس از بررسی استدلالات هریک از این سه دسته، (بر اساس روش تطبیقی جان استوارت میل) که عمدتا بر آموزه های فراموش خانه متمرکز است، استدلالات مشترک در میان گروه های استدلال کننده عبارت بود از: «در خطر افتادن کیان پادشاهی ناصرالدین شاه»، و « عدم پایبندی مصلح و/یا همراهان وی به سنت». در کنار این استدلالات پرتکرار، «مغایرت اقدامات اصلاحی مصلح و/یا همراهان وی با دین»، دین دار نبودن شخص مصلح و/یا همراهان وی»، به همراه استدلالات «تلاش برای تغییر نظام پادشاهی»، «برهم خوردن امنیت داخلی»، «بی توجهی به جایگاه طبقاتی مخالف و تهدید منافع طبقاتی آنان»، «نگرانی از امتزاج فرهنگی» و «ویژگی های رفتاری مصلح و/یا همراهان وی» استدلالاتی اند که دو گروه استدلال کننده عنوان کرده اند. و «فساد اقتصادی مصلح»، «از بین رفتن تمامیت ارضی»، «مستعمره شدن ایران»، «وابستگی به روسیه» و «عدم رعایت حقوق شهروندی» استدلالاتی اند که فقط یکی از گروه های استدلال کننده عنوان نموده اند.
    کلیدواژگان: اصلاحات، انتخاب عقلانی، ناصرالدین شاه، میرزا ملکم خان، مخالفان اصلاحات، فراموش خانه
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بازسازی الگوی بازاندیشی گیدنز برمبنای مواضع اخیرتر او راجع به سنت
    حامد حاجی حیدری، علی متقی زاده صفحات 41-83
    آنتونی گیدنز، از جمله چهره های معیار جامعه شناسی، صاحب طیف وسیعی از افکار نوبه نو شونده است. از این رو، به آثار او در ردیف منابع کلاسیک های جامعه شناسی توجه می شود؛ با این تفاوت که او همچنان مشغول افزودن به منظومه فکری خویش است. این مقاله، می کوشد برداشت های آنتونی گیدنز در مورد سنت را در پیکر وسیع تر افکار او و خصوصا نظریه ساختاربندی او تلفیق کند و در نهایت به الگوهای نظری جدیدی برای توضیح موضوع سنت دست یابد، که برای کاوش های تجربی در موضوع سنت و نسبت آن با مدرنیت، کاربست های تازه ای می یابد.
    برای بررسی نظریه بازاندیشی، و فهم آن در چهارچوب مواضع اخیرترآنتونی گیدنز، موضع عمومی وی نسبت به واقعیت اجتماعی، و سپس، موقعیت یابی مفهوم بازاندیشی در متن این موضع عمومی، تعیین کننده خواهد بود. از این رو، سه گام در دستور کار این کاوش قرار دارد: یکی تصور گیدنز از جامعه شناسی؛ دیگری، نظریه ساختاربندی او که مهم ترین موضع گیری وی در نظریه اجتماعی دانسته می شود؛ سپس، تصور گیدنز از سنت و مدرنیت که در دیدگاه او مشعر به تقسیم تاریخ بشری به دو دوران کاملا منقطع از هم است و گیدنز، از این جدایی، تحت عنوان انقطاع خاص یا رشته ای از انقطاع ها یاد می کند. برای تحقق این سه گام، ابتدا به کمک بررسی اندیشه گیدنز، الگویی از فرآیند مدرنیت به دست می آوریم، سپس مجموعه عوامل مرتبط با بازاندیشی را در الگوی دومی جمع بندی می کنیم، و از درون آن، مفاهیم مورد نیاز برای کنکاش در سنت را استخراج می کنیم.
    کلیدواژگان: آنتونی گیدنز، مدرنیت، سنت، بازاندیشی، نظریه ساختاربندی، ماهیت تاملی کنش اجتماعی
    چکیده زبان: فارسی
  • جایگاه دین روستایی در جامعه شناسی روستا: علل بی توجهی و پیامدهای آن
    جبار رحمانی صفحات 85-105
    جامعه شناسی روستایی در ایران سابقه ای نزدیک به نیم قرن دارد. مطالعات روستایی در ایران و بالاخص جامعه شناسی روستایی بعد از اصلاحات ارضی به طور خاصی بر موضوع روستا به مثابه پدیده اقتصادی سیاسی و در راستای اهداف اقتصادی ملی و بین المللی متمرکز شد. در نتیجه این روند، بیشترین موضوعاتی که در این مطالعات مورد توجه قرار گرفتند سیستم تولید و نظام قدرت سنتی در روستا بود. از جمله موضوعاتی که در این گفتمان علمی توجهی به آن نشد مقوله مذهب و امر دینی در روستا است. مذهب به مثابه هسته نظام فرهنگی و زمینه بازتولید انسجام اجتماعی نقشی کلیدی در جامعه روستایی ایران دارد، که از یک سو حافظ سنت است و از سوی دیگر می تواند عامل تغییر و عنصر مشروعیت بخش تغییرات باشد. در این مقاله از طریق فراتحلیل مطالعات روستایی در علوم اجتماعی، به بررسی علل درونی و بیرونی بی توجهی به مقوله مذهب در گفتمان جامعه شناسی روستایی ایران از دهه 40 تا 80 شمسی (علی رغم رخداد انقلاب اسلامی در این دروان) پرداخته شده است. علل بیرونی از جمله اقتصاد سرمایه داری و مسائل شهری سبب شد روستا به مثابه عنصری اقتصادی و جمعیت شناختی شده اهمیت یابد و علل درونی مانند تاثیر سنت مارکسیستی و پوزیتیوسیتی بر گفتمان جامعه شناسی روستایی و فقدان مفهوم بندی دقیق در باب دین و دین داری روستایی و در نهایت مقتضیات گفتمان روشنفکری دانشگاهی سبب شد به دین روستایی بی توجهی شود. در نتیجه، جامعه شناسی روستایی نتوانسته جریان اصلی فرهنگ و جامعه روستایی را، با توجه به هسته این نظام فرهنگی یعنی دین، به درستی تبیین کند، لذا مسائل فرهنگی و اجتماعی روستا، از دهه 40 تا آغاز دهه 90، همچنان تداوم داشته و دارد. در نهایت باید گفت که جامعه شناسی روستایی برای فهم زندگی فرهنگی و اجتماعی روستا و برای برنامه ریزی دقیق تر و کارآمدتر در حیطه توسعه روستایی، نیازمند تمرکز هرچه بیشتر بر مقوله دین و فرهنگ روستایی ایرانی است.
    کلیدواژگان: دین، جامعه شناسی روستایی، دین روستایی، فراتحلیل مطالعات روستایی، فرهنگ روستایی، روستای ایرانی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • روند مطالعه کیفیت زندگی در ایران
    غلامرضا غفاری، علیرضا کریمی، حمزه نوذری صفحات 107-134
    سازه کیفیت زندگی را سازه ای تحلیلی، سیاستی و عنصری کلیدی در سیاست گذاری و بررسی سیاست های حوزه عمومی به حساب می آورند و از آن به عنوان شاخص توسعه اجتماعی یاد می شود. ویژگی های این سازه مانند پویایی، چند بعدی بودن و پنداشت های مختلف از آن سبب شده تا این سازه که در ابتدا در حوزه های بهداشت و سلامت مورد استفاده قرار می گرفت به تدریج به دیگر حوزه های مطالعاتی نیز ورود پیدا کند. بی گمان چنین اقبال و توجهی موجب افزایش حجم مطالعات و واکاوی بیشتر این سازه شده است. در ایران نیز همانند سایر کشورها مطالعات کیفیت زندگی تغییراتی را تجربه کرده است. برای شناسایی روند تغییرات مطالعات کیفیت زندگی در ایران تمامی کارهای منتشر شده در سطح کشور در قالب پایان نامه ها، پروژه های تحقیقاتی انجام گرفته در دانشگاه و مقالات علمی پژوهشی که عبارت «کیفیت زندگی» عنوان موضوعی یا چکیده آنها را شامل می شود، جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج این تحلیل نشان می دهد که اگرچه در سال های اخیر بر تعداد حوزه های مطالعاتی غیرپزشکی کیفیت زندگی در ایران افزوده شده ولی تعداد مطالعات آنها در مقایسه با حوزه مطالعات پزشکی بسیار کم می باشد. میزان مطالعات کیفیت زندگی در ایران در حوزه پزشکی بیش از 8 برابر این تعداد مطالعات در زمینه علوم اجتماعی است. علوم اجتماعی نسبت به پزشکی با دید جامع تری به بررسی کیفیت زندگی می پردازد، جامعه مورد مطالعه آن متنوع تر و تعداد مولفه های کیفیت زندگی در این حوزه بیشتر و به لحاظ محتوایی گسترده تر است. این ویژگی ها می تواند مطالعات کیفیت زندگی را به سمت بررسی دقیق تر این سازه سوق دهد که به واسطه آن به توان میزان پیشرفت و توسعه جامعه را اندازه گرفت. بر همین اساس مطالعات کیفیت زندگی در ایران باید رویکرد اجتماعی کیفیت زندگی را بیش از پیش مورد توجه قرار دهد که این نیازمند افزایش تعداد مطالعات در حوزه های غیرپزشکی کیفیت زندگی می باشد. موضوعی که در مطالعات اخیر کیفیت زندگی در قیاس با مطالعات اولیه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: کیفیت زندگی ذهنی، کیفیت زندگی عینی، روند مطالعات کیفیت زندگی، حوزه های مطالعاتی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • پذیرش ارزش های جهانی در میان ایرانیان عرب زبان (اعراب خوزستان)
    علی قنبری برزیان، حمیدرضا جلایی پور، تهمینه شاوردی صفحات 135-158
    این مقاله تلاشی است برای تبیین میزان پذیرش یا مقاومت در برابر ارزش های جهانی شدن در میان عرب زبانان خوزستان، و به این سوال پاسخ می دهد که آیا ارزش های بنیادین جهانی شدن سبب برجستگی هویت قومی در میان عرب زبانان ایرانی می شود و به عبارتی ارزش های جهانی شدن چه تاثیری بر خاص گرایی در میان عرب زبانان ایرانی دارد و آیا خاص گرایی تحت تاثیر ارزش های جهانی به وجود آمده است. در این طرح از روش پیمایش استفاده شده، و علاوه بر داده های کمی از مصاحبه نیز استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق را عرب زبانان 18 تا 65 ساله اهوازی تشکیل داده اند. برای برآورد حجم نمونه با در اختیار داشتن جامعه آماری، از فرمول کوکران استفاده شده و حجم نمونه آماری 560 نفر برآورد گردید. برای سنجش پایانی و اعتبار داده ها و اطلاعات جمع آوری شده از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و برای تحلیل داده ها از تحلیل واریانسی و رگرسیون نیز استفاده شد. تحلیل داده ها نشان داده است که هر چه میزان احساس محرومیت از فرصت های برابر اجتماعی فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و امکانات ملی بیشتر باشد، گرایش به هویت یابی های قومی نیز بیشتر است. متغیرهای احساس برابری و احساس عدالت قومی و عناصر انسان گرایی، رسانه های خارجی و تحصیلات متغیرهای مهم و موثر در پذیرش ارزش های جهانی است.
    کلیدواژگان: جهانی شدن، ارزش های جهانی شدن، محرومیت، فرصت های برابر، عدالت قومی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • مطالعه عوامل زمینه ای مرتبط با ساختار توزیع قدرت در خانواده (نمونه موردی زنان متاهل شهر شیراز)
    مجید موحد، حلیمه عنایت، مرضیه مردانی صفحات 159-178
    پژوهش حاضر با هدف مطالعه ی عوامل مرتبط با ساختار توزیع قدرت در خانواده انجام شده است. این پژوهش با استفاده از رویه ی پیمایش و پرسشنامه در شهر شیراز، انجام پذیرفته است و جمعیت نمونه 600 نفر از زنان که از طریق نمونه گیری طبقه بندی سهمیه ای انتخاب شدند. چارچوب نظری این مطالعه نظریه منابع است. ساختار قدرت سه بعد دارد: میزان مشارکت در حوزه های تصمیم گیری، ساخت روابط قدرت و شیوه ی اعمال قدرت. واکاوی داده ها با استفاده از فن رگرسیون تک متغیره، F تست و T تست نشانگر آن است که ارتباط بین دو متغیر مستقل سن زن زمان ازدواج و محل اقامت آنان بر ساختار قدرت و ابعاد آن معنادار نیست همچنین مدت ازدواج زنان بر حوزه های تصمیم گیری و شیوه ی اعمال قدرت تاثیر گذار است. بین دو متغیر مستقل فاصله سنی و تحصیلات دانشگاهی و بعد میزان مشارکت در حوزه های تصمیم گیری ارتباط معنی داری وجود دارد و همچنین بین شیوه اعمال قدرت در خانواده و وضعیت اشتغال زن ارتباطی معنادار وجود دارد.
    کلیدواژگان: خانواده، ساختار قدرت، فاصله سنی، مدت ازدواج، خانواده ی برابریخواه، ازدواج
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • واکاوی مفهومی دلبستگی ملی
    سیدعلی هاشمیانفر، رضا اسماعیلی، سیدضیاء هاشمی، مینا جلالی صفحات 179-205
    میهن دوستی و ناسیونالیسم در دو سر طیف دلبستگی ملی با تعاریف، جهت گیری ها و پیامد های متفاوت قرار می گیرند. در این مقاله سعی شده است با توجه به نظریه هایی که در زمینه دلبستگی ملی مطرح است، این مفهوم از منظر دیگری مورد بررسی قرار گیرد. هدف اصلی این مقاله توضیح دلبستگی ملی به معنای پیامد ارزیابی مثبت افراد از هویت ملی شان و مفهوم سازی آن در دو شکل ناسیونالیستی و میهن دوستانه است. شکل ناسیونالیستی دلبستگی ملی احساس مثبت افراد به همراه پیشداوری، اتخاذ دیدگاه های غیر انتقادی و احساسی نسبت به کشور را نشان می دهد و در مقابل، شکل میهن دوستانه دلبستگی ملی احساس مثبت افراد بدون قضاوت های پیشداورانه نسبت به سایر گروه ها و ملت هاست که اتخاذ دیدگاه های انتقادی و جهت گیری های عاقلانه نسبت به ارزیابی کشور را در پی دارد.
    در این پژوهش از روش اسنادی و تحلیلی استفاده کرده ایم و با استفاده از کتب و اسناد معتبر در این زمینه به تبیین موضوع مورد بررسی پرداخته ایم.همچنین جهت مستند سازی مطالب مطرح شده مبنی بر این که دلبستگی ملی در دو شکل می تواند تجلی کند، نظریه های مربوط به این حیطه را در قالب سه رویکرد نظری ناسیونالیستی، میهن دوستانه و دیدگاه هایی که هر دو شکل را در خود می گنجانند و مورد بررسی قرار داده ایم.
    کلیدواژگان: دلبستگی ملی، ناسیونالیسم، میهن دوستی، هویت ملی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • An Introduction to Historical Sociology of Reforms: Argument against the Nasseri's Reform (1859-1862) based on Rational Choice Approach
    Reyhaneh Javadi Pages 9-40
    The following article aims to study one of the reformative periods (1859-1862) in Nasseri's Era which is mostly neglected. Applying Rational Choice Theory I appealed to a narrative analysis of the arguments of cons by dividing the internal oppositions to three groups: clergymen, courtiers, and government officials. After analyzing the arguments of these three groups (based on John Stuart Mill's comparative method) there were common arguments among those groups who had discussed on: "endangerment of the kingdom of Nasser al-Din Shah" and "neglecting the traditions". "Incompatible of reformist performances with Islam", "a not religious reformist", "endangerment of the Imperial dynasty", "homeland security disturbance", "neglecting the opposition's position", "the concern of cultural mixing" and "The personal manner of the reformist himself" are the arguments which two groups are mentioned them. Also one of these groups refered to the arguments like "the economic performance of the reformist", "the loss of territorial integrity", "colonization of Iran", "the reformist's political dependency on Russia", and "neglecting the citizen's rights".
    Keywords: Reforms, rational choice, Naser al Din Shah, Mirza Malkom Khan, Cons of the Reform, FaramoshKhaneh
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Rethinking Giddens Model on Reflection Based of his more recent positions on the tradition
    Hamed Hajiheydari, Ali Motaghizadeh Pages 41-83
    For rethinking the Anthony Giddens’s theory on “Reflection”, it is necessary to reconsider his general approach to social reality, and then, situating the concept of “reflection” in the context of his general approach. Thus, three-steps will be studied in the article: First, Structuration theory that is most important opposition in his social theory. Then, Giddens's notion of tradition and modernity. For Giddens, human history share in two “episodes” or “discontinuities” that is completely separated. And third one, Giddens, looks discontinuity points as specific time and place interruptions. To accomplish these three steps, First, we get a model of the process of modernity. And then, we will focus on Giddens's theory of reflection. Finally, we extract concepts essential to explore the tradition.
    Keywords: Anthony Giddens, Modernity, Tradition, reflection, structuration theory, Reflective Nature of Social Action
    Abstract Original: Persian
  • Situation of Rural Religion in Rural Sociology
    Jabbar Rahmani Pages 85-105
    Since Land reform in Iran, rural studies and rural sociology have been concentrated on rural society as economical and political phenomena; therefore mostly traditional systems of production and power were noted in researches. One issue that was not addressed in this academic discourse was rural religion. Religion as a core of culture and the main context to reproduce social integration has a key role in this society. Religion reproduce the cultural tradition and also is the main agent in legitimatizing the social changes. This paper through a meta-analysis of rural studies in social sciences investigates internal and external causes of inattention to religion in academic discourses of rural sociology (since 1960 to 2000). Urban problematic and capitalist economic as the main external causes, considered rural issues as an economic and demographic issue. On the other side, Marxism and positivism and their epistemological inattention to religion as central issue in culture caused this inattention. As a result, rural sociology has not been able to provide a relevant explanation for rural culture (and religion as its core) and its changes. Due to this systematic inattention, cultural and social issues since 1960s to 2000, in the Iranian village have continued. Finally, for efficient rural policy making we have to understand and explain rural culture religion.
    Keywords: Rural Sociology, Rural Religion, Rural Culture, Iranian Rural Studies, meta, analysis
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Trend study of quality of life in Iran
    Gholamreza Ghafari, Alireza Karimi, Hamzeh Nozari Pages 107-134
    The construct quality of life is analytical, practical, construct and a main element in policy- making and the study of policies in public sphere as well as it has been known as an indicator in social development. The characters of the construct as dynamic, multidimensional, and has been diversity conceptions about it due to using more fields in their studies. However this attention caused to is increasing range studies and more investigation on this construct. In Iran such other countries studies of quality of life experienced new changes. For knowing trend these changes all studies published in level country in form academic dissertation, research projects and papers scientific that in their title have term quality of life collected and studied. The results this study showed although in recent years in Iran has increase non-medical studies in part quality of life but contribution in studies in compare with part medical is very little. The studies of quality of life in the medical field are more than 8 times the number of studies in the social science. Social science in compare with medicine has an approach more comprehensive of the quality of life. Studies qualities of life in field social science are doing on diversity communities and with more dimensions. These studies have more content. These characters could take more evaluate of quality of life that by using it researchers can measure the progress and development of society. Than studies about of quality of life in Iran have to more attention to social approach quality of life, that it is need to increasing study in field’s non medicine. Of course this problem in recent studies, in compare with earlier studies, has been more attention.
    Keywords: subjective quality of life, objective quality of life, Trend studies quality of life, fields study
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Acceptance Of Globalize Values among Iranian Arabic Speakers (Khozestan Arabs)
    Ali Ghanbari Barziyan, Hamidreza Jalaeipoor, Tahmineh Shahverdi Pages 135-158
    The present article try to explain rate of acceptance and/ or resistance of khozestani's Arabic speakers in confront with globalization values, and would reply to the question; either do the fundamental globalization values cause the preeminence of ethnic identity among the Iranian Arabic speakers? In other words, what effects does the globalization values have on the particularism among the Iranian Arabic speakers and does the particularism come to exist due to effects of the globalization values? The survey method using interviews was applied in this research and all the Arabic speakers sample in Ahwaz and were 18 to 65 years old. According to Cochran formula 560 people were selected. For reliability and validity of data, cronbach alpha was used and to analyse the data variance and regression were applied. Analysis of data indicates that in parallel of the raise of deprivation feeling of equal opportunity in socio- cultural, political, economical and national possibilities, the tendency towards ethnical identities increased as well. Equal opportunity, ethnical justice feeling, humanitarian elements, foreign Medias and education were important and effective variables in acceptance of globalization values.
    Keywords: globalization, globalization values, deprivation, Equal opportunity, ethnical justice
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Study of Related Context Factors with Structure of Power in Family
    Majid Movahed, Halimeh Enayat, Marziyeh Mardani Pages 159-178
    The research aims to study the related context factors with structure of power in family. The method by which this research has been done is survey and the data has been collected through the inquiry from a sample size of 600 women in shiraz through Quota _ Classification.The instrument of data collection sampling is questioner. Our research is based on resource theory. Structure of power has 3 dimensions, including decision – Making areas, construction of power relations and way of power impose. The findings indicate that there isnt any significant correlation between two independent variables include age of women's marriage and local of residence. Also long of marriage is effected by decision – making areas and way of power impose. There is a significant difference between two independent variables including the difference of husband age and academic educations with decision – making areas. Also there is a meaningful relation between way of power impose and situation of job.
    Keywords: family, Structure of Power, Difference of age, Longe of marriage, Egalitarian family, marriage
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Conceptualization of national attachment
    Seyed Ali Hashemiyanfar, Reza Esmayili, Seyedziya Hashemi, Mina Jalali Pages 179-205
    Patriotism and nationalism make up the two sides of the spectrum of national attachment; but with different meanings, tendencies, and outcomes. This article, based on the current theories about national attachment, tries to study this subject from a different point of view. The main goal of this article is to explain national attachment in the context of the positive feeling of people toward their national identity and conceptualizing it in its two forms of nationalism and patriotism. The nationalistic form of national attachment shows the positive feeling of people along with judgments and non-critical and emotional points of view toward the country. On the other hand, there is the patriotic form of national attachment with the positive feeling of people without early judgments towards other groups and nationalities whiche brings with it the adoption of critical points of view and wise orientations in assessing the country.
    We have used the documental and analytical method and have explained the subject of discussion using valid books and documents. In addition, in order to document the subjects discussed, based on the theory that national attachment can be expressed in two forms, we have studied the theories relevant in this area in three theoretical approaches of nationalism, patriotism, and viewpoints that include both forms.
    Keywords: national attachment, Nationalism, Patriotism, National identity
    Abstract View Paper Original: Persian