فهرست مطالب

فصلنامه تعلیم و تربیت
سال سی و دوم شماره 3 (پیاپی 127، پاییز 1395)

  • بهای روی جلد: 40,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1395/08/18
  • تعداد عناوین: 8
|
  • بیژن سمیعی نژاد، مجید علی عسگری، نعمت الله موسی پور، غلامرضا حاجی حسین نژاد صفحه 9
    نظام آموزش و پرورش کشورمان نخستین گام های تحول بنیادین را در «دوره ابتدایی» و«تربیت معلم» برداشته است و لیکن تربیت معلم در جمهوری اسلامی ایران فاقد الگویی برای تربیت کردن معلمان دوره ابتدایی در تراز آن است. هدف اصلی مقاله حاضر1 واکاوی فرآیند تربیت معلم در مقطع ابتدایی بر اساس ابعاد چهارگانه(جذب، آماده سازی، حفظ و ارتقا، ارزشیابی) در اسناد تحولی آموزش و پرورش است. این پژوهش مبتنی بر رویکرد کیفی تحقیق است و برای پاسخگویی به سوالات پژوهش از روش نظریه مبنایی بهره برده است. داده های پژوهش از طریق مصاحبه با 24 معلم ابتدایی و مدرس/کارشناس تربیت معلم گردآوری شده است. تحلیل داده ها به شیوه تحلیل محتوای استقرایی(از جزء به کل) و طی سه مرحله کدگذاری(باز، محوری، انتخابی) انجام پذیرفته است. یافته ها در پاسخ به سوال اول پژوهش بیانگر نه مقوله اساسی و در پاسخ به سوال دوم پژوهش شامل یک پدیده محوری با عنوان «هویت حرفه ای معلمان ابتدایی» است. پاسخ سوال سوم پژوهش انطباق و ارتباط نه مقوله اساسی با ابعاد چهارگانه تربیت معلم بود: جذب(به گزینی، باورها، کارآمدی ها)، آماده سازی(دانش اندوزی حرفه، مهارت افزایی حرفه)، حفظ و ارتقا(به داشت: اجتماعی/رفاهی، به سازی: ضرورت/ ساز وکار)، ارزشیابی(ارزشیابی بهینه). مقوله پشتیبانی حلقه رابط میان وظائف نهادهای اولیه (دانشگاه فرهنگیان، وزارت آموزش و پرورش) است. بر همین اساس الگوی فرآیندی پژوهش ترسیم گردید.
    کلیدواژگان: تراز، تربیت معلم، دوره ابتدایی، نظریه مبنایی
  • علی ضیایی مهر، محسن حلاجی صفحه 33
    هدف این پژوهش، توصیف و تحلیل نظرات معلمان از آگاهی های مرتبط با نقشهای تربیتی خود و میزان همپوشانی آن با انتظارات برنامه درسی ملی بوده است. با بهره گیری از روش های پدیدارشناختی و زمینه یابی از نوع توصیفی تحلیلی، نخست پرسشنامه محقق ساخته با یک سوال باز میان 80 نفر از آنها به شکل تصادفی توزیع و گرد آوری شد. سپس با استخراج برداشتها و تعابیر ارائه شده، پرسشنامه نظرسنجی نهایی نقشهای تربیتی معلمان، تولید و میان 239 نفر از دبیران زن دوره دوم متوسطه شهر تهران با نمونه گیری تصادفی خوشه ایاجرا شد. نتایج چرخش تحلیل عاملی در نرم افزار لیزرل نشان می دهد که از دیدگاه دبیران این خرده نقشها می تواند به ترتیب در چهار گروه نقشهای ارتباطی و خلاقانه، آموزشی و اجرایی، انگیزشی و هدایتگرانه دسته بندی شود. میزان آگاهی معلمان با میانگین تجربی کل با عدد 55/1 کمتر از میانگین نظری (3) به دست آمده است که نشان دهنده آگاهی کمتر از حد متوسط معلمان نسبت به نقش های تربیتی خود است. مقایسه خرده نقش های تربیتی سند برنامه درسی ملی با خرده نقش های تربیتی ارائه شده از سوی معلمان، نشان می دهد که معلمان درباره خرده نقشهای تربیتی و خلاقانه آگاهی و شناخت کافی ندارند، اما درباره سایر نقشها از آگاهی کافی برخوردارند. از این رو، همپوشانی بالایی میان نقشهای تربیتی برگرفته از سند برنامه درسی ملی و نظرات معلمان مشاهده می شود.
    کلیدواژگان: نقش تربیتی، معلمان، دبیران، دوره دوم متوسطه، برنامه درسی ملی، مبانی نظری تحول
  • آنیتا همایون فرد، سید مهدی سجادی صفحه 57
    دیدگاه های یک تربیت دینی را در تضاد با عقلانی توان دیشه ورزی می بینند، منشا بسیاری از شبهات و پرسشهایی اند که در این زمینه مطرح شده اند. برهمین اساس امروزه عناوینی چون القای تفکر عقلانی،تفکرانتقادی و خلاقیت از موضوعات مهم تربیتی هستند که نظر پژوهشگران را به خود جلب کرده اند. درتعلیم و تربیت امروز گرایش به تفکر انتقادی یکی از ملزومات زندگی عقلانی قلمداد شده است. در کشور ما، ضرورت تربیت دینی به منزله وظیفه مهم و اصلی تعلیم و تربیت پذیرفته شده است و باید به گون های اعمال شود که در مقابل چالش های موجود به بهترین شکل، مخاطبان را جذب کند. بنابراین، باید تلاش کرد تا به شیوه های موجود در این فرآیند، کیفیت بخشید و آن را بهتر و زیباتر به نسل جوان ارائه داد. اگر تربیت دینی بتواند با روش های جدید منطبق شود، گامی موثر برای جذب افراد به دینداری برداشته است. یک راهکار اساسی در جامعه ما، داشتن تفکر انتقادی در شیوه های تربیت دینی است. این مقاله، با روش تحلیل مفهومی و نیز با استناد به منابع معتبر، تلاش می کند به تطبیق و همگرایی مولفه هایی که در تفکر انتقادی و تربیت دینی موثرند، بپردازد. نتیجه این پژوهش، اشتراک برخی مولفه های تفکر انتقادی و تربیت دینی را به ویژه در بعد شناختی مورد تاکید قرار می دهد و ثابت می کند که این مولفه ها با هم تطابق و همخوانی دارند.
    کلیدواژگان: تفکر انتقادی، تربیت دینی، همگرایی
  • ابراهیم طلایی، نسرین انصاری، مکرمه پهلوان، زهرا ابوطالبی صفحه 79
    هدف اصلی این تحقیق بررسی ماهیت و چگونگی عملیاتی شدن یکی از سیاست های اخیر وزارت آموزش و پرورش با نام هوشمندسازی مدارس است. به این منظور با روش مطالعه موردی که به واکاوی عمیق یک پدیده در یک یا چند مورد می پردازد، چهار مدرسه که در شهر تهران از نظر آموزش و پرورش جزو مدارس هوشمند محسوب می شدند با نمونه گیری هدفمند انتخاب گردیدند. به منظور پاسخ به پرسش های این پژوهش که از جنس چگونگی پدیده هستند از روش های متعارف تولید داده درپژوهشهای کیفی یعنی مشاهده میان مدت، مصاحبه مردم نگارانه و پرسشنامه باز استفاده شد و با تکنیکهای مقایسه مداوم، کدگذاری باز و محوری مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های این تحقیق تحت دو مضمون کلی عوامل ساختاری و فرآیندی یک مدرسه هوشمند بازنمایی شده اند. عوامل ساختاری ناظر بر مضامینی است همچون تعداد رایانه در مدرسه، تعداد و نوع نرم افزارهای موجود و میزان استفاده، سواد رایانه ای معلم و دروسی که بیشتر در آنها از رایانه استفاده می گردد و عوامل فرآیندی ناظر بر مضامینی همچون تعامل معلم و دانش آموز در کنشهای پداگوژیک آنها، تعامل میان دانش آموزان، تعامل معلم با همکاران و با مدیر مدرسه است. داده ها ی این پژوهش نشان داده است که فاصله ای قابل ملاحظه میان تلقی اسناد سیاست گذاری از مدارس هوشمند و آنچه به واقع در حال اتفاق افتادن است، وجود دارد. این شکاف به ویژه در خصوص عوامل فرآیندی چشمگیر است.
    کلیدواژگان: مدرسه هوشمند، فناوری اطلاعات و ارتباطات، فرآیند یاددهی، یادگیری، مطالعه موردی چندگانه، سیاست پژوهی
  • حسین میبودی، اکر، الملوک لاهیجانیان، سید محمد شبیری، سید علی جوزی، رضا عزیزی نژاد صفحه 107
    بسیاری از تهدیدهای محیط زیستی، تخریب منابع و آلوده سازی محیط نتیجه فعالیتهای انسانی است؛ ازاین رو آموزش محیط زیست به دانش آموزان از موثرترین شاخصها در افزایش و ارتقای آگاهی های جامعه قلمداد می شود. امروزه تدوین معیارهای انتخاب مدارس سبز با تاکید بر حفاظت از محیط زیست به یکی از مهم ترین مسائل سازمان های مسئول تبدیل شده است. پژوهشگران معیارهای متعددی را برای ارزیابی مدارس سبز برشمرده اند که باوجود تعدد، دارای همگرایی قانع کننده هستند. استانداردهای مدارس سبز که شامل فضای فیزیکی، فرهنگ سازمانی و اهداف آموزشی هستند، نمودی کلی از یک مدرسه سبز را فراهم می کنند. فقدان مدارس سبز در میان مدارس کشور ضرورت وجود معیارهای استاندارد را که همچون مدل اطلاعاتی،تصمیم گیران را در ایجاد مدارس فوق یاری می دهد بیشتر آشکار می سازد. تدوین این معیارها و چگونگی به کارگیری آنها از طریق روش شناسی، موجب می شود که دامنه انتخابهای نادرست محدود و گزینش این مدارس از حیطه افراد غیرمتخصص خارج شود و به روش های سلیقه ای، ذهنی و توصیفی لگام زده شود تا این اقدام با برخورداری از پشتوانه علمی، در حیطه حرفه ای گری و متخصصان قرار گیرد. در این تحقیق1 با استفاده از رویکردهای تصمیم گیری چند معیاره فازی، معیارهای استاندارد مدارس سبز کشور ایران در قالب 14 معیار اصلی و 28 معیار فرعی تدوین شده است. در پایان نیز سعی شد با ارائه راهکارهای مناسب، به مدیران این مدارس به منظور مدیریت هر چه بهتر محیط زیستی یاری شود.
    کلیدواژگان: مدرسه سبز، تحلیل شبکه ای فازی، معیار استاندارد، ایران
  • اسکندر فتحی آذر، تورج هاشمی، یوسف ادیب، شهرا، واحدی، سید محمد طباطبایی صفحه 131
    پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان تاثیر آموزش ترکیبی بر بازده های یادگیری(دانش، مهارت و نگرش) در درس قرآن با توجه به اثرات تعدیلی رویکردهای یادگیری(سطحی و عمقی) در دانش آموزان دبیرستانی مدارس استعدادهای درخشان شهر تهران انجام شده است. این پژوهش از نوع پژوهش های نیمه تجربی و از طرحهای عاملی با پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بوده است.جامعه آماری مورد بررسی 1200نفراز دانش آموزان پسرپایه اول دبیرستان بودند که 120 دانش آموز به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایانتخاب شدند. آموزش ترکیبی به مدت 12 هفته روی گروه آزمایش اجراشد. در این پژوهش از آزمون ریون، پرسشنامه فرآیند مطالعه بیگز و همکاران (2001) و پرسشنامه های معلم ساخته پیشرفت تحصیلی درس قرآن و سنجش نگرش نسبت به آن استفاده شده است. برای تحلیل داده های پژوهش روش های آمار توصیفی(میانگین، انحراف استاندارد) و استنباطی (روش تحلیل کواریانس چند متغیره) به کار رفته است. نتایج نشان می دهد که میان میانگین پس آزمون بازده های یادگیری در تعامل با رویکرد یادگیری بعد از حذف اثر پیش آزمون تفاوتی معنادار وجود دارد، به این معنا که آموزش ترکیبی در تعامل با رویکردهای یادگیری، بازده های یادگیری دانش آموزان درگروه آزمایش را با رویکرد عمیق بهبود می بخشد. باتوجه به یافته های این پژوهش و مرور مبانی نظری و تجربی حوزه آموزش ترکیبی می توان نتیجه گرفت که کاربست این شیوه می تواند بر رشد بازده های یادگیری دانش، مهارت و نگرش دانش آموزان باتوجه به رویکردهای آن نسبت به شیوه های آموزش سنتی تاثیرگذار باشد.
    کلیدواژگان: آموزش ترکیبی، رویکردهای یادگیری (سطحی، عمقی)، بازده های یادگیری
  • محمدعلی فیروزی، پیروز رحمانی، نبیالله حسینی شهپریان، مریم فریدون نژاد صفحه 155
    تعیین توزیع بهینه کاربری ها و مراکز خدماتی مسئله ای است که اغلب اوقات برنامه ریزان با آن سرو کار دارند، زیرا به سبب رشد پرشتاب جمعیت و کالبد شهرها، مشکلاتی مانند کمبود و عدم توزیع فضایی مناسب کاربری ها به وجود آمده است. دراین میان فضاهای آموزشی در زمره کارکردهایی هستند که از اهمیتی روزافزون برخوردارند و با توجه به جوانی جمعیت کشورمان، لزوم تاسیس مدارس جدید و مکان یابی بهینه و مناسب آنها بیشتر می شود. هدف پژوهش حاضر ارزیابی کاربری آموزشی (مدارس راهنمایی) شهر دهدشت است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و نوع آن کاربردی – نظری است و حجم نمونه مورد مطالعه شامل تمام مدارس راهنمایی شهر دهدشت است. برای انجام دادن این پژوهش ابتدا معیارهای لازم مکان یابی مشخص شده، سپس برای تجزیه و تحلیل معیارها از سیستم اطلاعات جغرافیایی و برای وزن دهی به معیارها از مدل تصمیم گیری فازی بهره گیری شده است. در نهایت با ترکیب اطلاعات مورد استفاده مناسب ترین مکانها برای تاسیس مدارس پیشنهاد شده و در نقشه پایانی مکانها اولویت گذاری شده و مکانهای کاملا مناسب تا کاملا نامناسب مشخص شده اند.بدین ترتیب مکانهایی که دارای اولویت کمتری برای احداث مدارس جدید بوده اند در طیف نامناسب و کاملا نامناسب و مکانهایی که دارای بیشترین اولویت برای احداث مدارس جدیدهستند، در دو طیف مناسب و کاملا مناسب قرار گرفته اند. از این رو با برآورد نسبتا دقیقی از جمعیت دانش آموزان سالهای آتی، می توان سیستم اطلاعات جغرافیایی را برای احداث مدارس مورد نیاز و مکانهای مناسب در شهر دهدشت پیشنهاد کرد.
    کلیدواژگان: مکان یابی آموزشی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، مدل فازی، شهر دهدشت
  • صفحه 178
|
  • B. Samieenejaad, M. Aliasgari, N. Moosaapoor, Gh. Haajihoseynnejaad Page 9
    Teacher training in the Islamic Republic of Iran lacks a model matching its status. In order to shed light on all four aspects of training teachers for elementary school, i.e. recruitment, preparation, promotion, and evaluation, relevant educational documents have been reviewed. Further data have been collected through interviews with 24 elementary school teachers and teacher trainers. Data analysis revealed nine basic categories and one major phenomenon, namely the professional identity of an elementary school teacher. The nine categories are related to the four aspects of any training program. The formation of a professional identity for an elementary school teacher matching the status of the Islamic government, must consider the definition of training and the need for policy in all four aspects of the program, especially the recruitment and preparation. The establishment of such identity is conditioned upon the professional support of student teachers following graduation, and promotion of self-empowerment through self-evaluation. Realization of the students’ potentials would be the most significant indication of teachers’ professional identity which would lead to an improvement in their social status.
    Keywords: status, teacher training, elementary school, grounded theory
  • A. Ziyaaee Mehr, M. Hallaaji Page 33
    To survey the opinions of female high school teachers on their educational role, initially a single-question questionnaire was distributed among 80 of them who were randomly selected. Then based on the responses given, the final questionnaire was constructed and distributed among a sample of 239 such teachers selected through cluster sampling. Rotational factor analyses revealed that from teachers’ perspective four sets of roles can be identified: communicative, executive, motivational, and directive. Teachers in the study did not exhibit adequate knowledge of their educational roles. Furthermore, comparison of the demonstrated knowledge of the educational role to the expectations outlined in the national curriculum shows a great shortcoming in the areas of educational and creative roles, although in the other areas they matched.
    Keywords: educational role, high school teachers, national curriculum, theoretical foundations of development
  • A. Homaayoonfard, S.M. Sajjaadi Page 57
    Those who consider religious training contradictory to rational thinking have brought about much doubt and many questions in this regard. That is why researchers are nowadays interested in areas such as creativity, critical thinking, and infusion of rational thinking. Religious training in Iran is considered to be a basic and important duty of the educational system and as such must be undertaken in ways that can overcome challenges from the opposition and attractive to the youth. To attract more people to religion, religious training needs to be more compatible with new perspectives on thinking and creativity. A conceptual analysis leads to the finding that a convergence exists between certain constituents of both religious training and critical thinking, especially in the cognitive dimension.
    Keywords: critical thinking, religious training, convergence
  • E. Talaaee, N. Ansaari, M. Pahlavaan, Z. Abootaalebi Page 79
    To assess both the essence and ways of operationalization of a recently adopted policy by the MOE with the aim of making Iranian schools smart, four such schools were purposefully selected, observed, and questioned. The collected data have been analyzed using the open coding and continuous comparison techniques. Findings can be categorized into two sets of structural and procedural factors related to smart schools. Structural category includes factors such as the number of computers and software in a school, and the extent of their use, instructors’ knowledge of computers, and courses in which computers are more often utilized; while the procedural category covers things like student-teacher, student-student, and teacher-teacher interactions. The findings indicate a significant gap between the observed reality and what can be found in the documents related to the adopted policy. This gap especially in the procedural category is much more evident.
    Keywords: smart school, information, communication technology, process of learning, teaching, multiple case study, policy research
  • H. Meybodi, A. Laahijaaniyaan, S.M. Shobeyri, S.A. Joezi, R. Azizinejaad Page 107
    Given the numerous environmental threats brought about by human activities, it is essential that school children be taught the values of environmental protection in order to make the continuity of life possible. Hence, green schools have become instrumental in approaching this objective. However, such schools need to be created based on well-established criteria if they are to be successful. Such criteria cover not only the physical environment of such schools, but their organizational culture and educational goals as well. Given that such schools are about to be established in Iran, appropriate standards need to be set in advance in order to limit possible damages brought about by the well-intended, and yet inadequately informed individuals setting out to establish such schools. Such standards are identified herein using the Fuzzy approach and guidelines given as to assist the administrators of such schools in better managing the environment.
    Keywords: green school, Fuzzy analysis, standards, criteria, Iran
  • E. Fathiaazar, T. Haashemi, Y. Adib, Sh. Vaahedi, S.M. Tabaatabaaee Page 131
    To determine the effect of the blended method of teaching on the knowledge, skills, and attitudes learned in the high school Quran course, with the mediating effect of learning approach (superficial vs. deep), a sample of 120 honor students was randomly selected and then divided into two groups, one of which went through a 12 week Quran instruction using the blended method of teaching. Instruments used in this study include questionnaires on studying process, achievement, and attitude toward learning. Data analyses revealed that the blended method of teaching can improve learning outcomes only if the deep learning approach is employed.
    Keywords: blended teaching, learning approaches (superficial vs. deep), learning outcomes
  • M.A. Firoozi, P. Rahmaani, N. Hosseini Shahpariyaan, M. Fereydoonnejaad Page 155
    Optimal positioning of schools is of much interest to planners because the rapid increase in population and structural changes within the cities could lead to distribution problems if not foreseen and dealt with. To see the extent to which the middle schools in Dehdasht are positioned well enough to meet the needs of residents, a composite model was created using both geo-demographical information and the Fuzzy model of decision making. Based on this model most appropriate, appropriate, and least appropriate locations were identified and mapped. Using good estimates of future student populations, now the most appropriate location for schools can be determined.
    Keywords: educational positioning, geographical information system, Fuzzy model, city of Dehdasht