فهرست مطالب

مخاطرات محیط طبیعی - پیاپی 4 (بهار 1393)

مجله مخاطرات محیط طبیعی
پیاپی 4 (بهار 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/02/09
  • تعداد عناوین: 6
|
  • منوچهر فرج زاده، کلثوم احمدیان صفحات 1-16
    در این پژوهش با استفاده از داده های روزانه بارش سی ایستگاه سینوپتیک با طول دوره ی آماری مشترک چهل سال، شاخص SPI، به تفکیک 5 سری زمانی 3، 6، 12، 24 و 48 ماه به بررسی الگوی زمانی و مکانی خشکسالی با سه مشخصه ی شدت، فراوانی و مدت در مقیاس ملی پرداخته شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که حداکثر فراوانی وقوع خشکسالی در مقیاس سه و شش ماه در رده ی فراخشک، ایستگاه سنندج و در مقیاس شش ماه در رده ی نسبتا خشک، ایستگاه اهواز، رده ی خشک شدید، ایستگاه نوشهر و رده ی فراخشک ایستگاه سنندج، در مقیاس دوازده ماه، رده ی نسبتا خشک، ایستگاه ارومیه، رده ی خشک شدید، ایستگاه نوشهر و رده ی فراخشک ایستگاه بابلسر، مقیاس 24ماه در رده ی نسبتا خشک در ایستگاه بندرعباس در رده ی خشک شدید ایستگاه نوشهر و در رده ی فراخشک ایستگاه رامسر، در مقیاس 48 ماه در رده ی نسبتا خشک ایستگاه بندرعباس و دو رده ی بعدی ایستگاه نوشهر بیشترین فراوانی وقوع خشکسالی را دارا بوده اند. همچنین شدیدترین خشکسالی در ایستگاه سمنان در مقیاس زمانی سه ماه با مقدار 89/3- رخ داده است.
    کلیدواژگان: خشکسالی، شاخص بارش استاندارد، شدت خشکسالی، تداوم خشکسالی، ایران
  • فریبا اسفندیاری درآباد، عطا غفاری گیلانده، خداداد لطفی صفحات 17-33
    وقوع زلزله های شدید بشر را بر آن داشته است که در فکر تدوین یک برنامه ی زیر بنایی برای کاهش خطرات و آسیب های ناشی از آن باشد. ویژگی های زمین ساخت کشور، زلزله را به عنوان یکی از مخرب ترین عوامل انهدام حیات انسانی مطرح نموده است. وجود سازندهای زمین شناسی، با مقاومت ناهمگن، استقرار شهر روی یک دشت آبرفتی با مقاومت کمتر نسبت به سنگ بستر ضخیم لایه، احاطه شدن توسط گسل های متعدد و وقوع زلزله های تاریخی و باستانی مخرب فراوان، شرایط آسیب زایی در برابر نیروهای ارتعاشی حاصل از زلزله برای محدوده مورد مطالعه به وجود آورده است. در این تحقیق کاربرد مدل TOPSIS به عنوان یکی از فنون برجسته تصمیم چند معیاری(MCDM) در ارزیابی آسیب پذیری مد نظر بوده است. در این تحقیق آسیب پذیری شهر اردبیل، در برابر خطر زلزله، از ناحیه پنج گسل مهم پیرامون شهر، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتبر اساس نتایج به دست آمده به طور میانگین 69 هکتار از محدوده شهر در اثر زلزله ایجاد شده از ناحیه گسل های مورد بررسی دارای رتبه آسیب پذیری بسیار زیاد، 408 هکتار از مساحت شهر به طور میانگین در محدوده ی آسیب پذیری زیاد قرار خواهد داشت. در کل براساس بررسی های انجام گرفته، سناریوی گسل دویل بیشترین آسیب را برای منطقه به دنبال خواهد داشت و سناریوی گسل سرعین کمترین میزان آسیب را وارد خواهد کرد.
    کلیدواژگان: اردبیل، زلزله، گسل، آسیب پذیری، مدل TOPSIS
  • محمدرضا منصوری دانشور، سمیه رضایی صفحات 33-48
    با وجود مطالعات گسترده ی انجام شده درباره ی پدیده های ژئومورفولوژی ایران، تا کنون بررسی گودال های برخوردی مورد توجه قرار نگرفته است. در این مقاله بر اساس روش های سنجش از دور و برداشت های میدانی، یک ساختار گودالی شکل در دشت سمسور در جنوب شرقی ایران مورد ارزیابی قرار گرفت که پیش از این توسط «منصوری دانشور و باقرزاده» در سال های 2011 و 2013 به عنوان یک گودال احتمالی حاصل از برخورد شهاب سنگی معرفی شده است. گودال زیروکی توسط «باراتوکس و همکاران» در سال 2012 به عنوان یک سایت دارای پتانسیل برخورد معرفی شده و در آگوست 2013 به عنوان تنها گودال برخوردی شهاب سنگی امکان پذیر و قابل تایید در ایران در پایگاه تخصصی ساختارهای برخوردی جهان (دانشنامه مخاطرات طبیعی دانشگاه نووسی بیرسک، روسیه) ثبت گردید. اگر این گودال به عنوان گودال برخوردی تایید شود آنگاه اولین نمونه ی در ایران و سومین نمونه آن درخاورمیانه پس از «وبار» در عربستان و «جبل وقف الصوان» در اردن خواهد بود. ارزیابی گودال زیروکی با استفاده از تفسیرهای سنجش از دور ژئومورفولوژیکی و در سطوح مختلف مطالعات توپوگرافی، ژئوفیزیک، زمین شناسی، و پتروگرافی به انجام رسیده است. مهم ترین نتایج حاصل شده از این تحقیق نشان دهنده ی ساختار واضح گودالی شکل با لبه های برآمده و توپوگرافی برجسته مرکزی می باشد. همچنین اطلاعات ژئوفیزیک به خوبی نشان دهنده ی یک بی هنجاری ثقلی منفی و دایره ای شکل منطبق بر گودال است که آن را از پدیده های آذرینی و دیگر شکل های فرسایشی متمایز می سازد.
    کلیدواژگان: ساختارهای برخوردی، ژئومورفولوژی، بی هنجاری ثقلی، شهاب سنگ، گودال زیروکی
  • محبوبه فرزندی، حجت رضایی پژند، نفیسه سید نژاد گلخطمی صفحات 49-60
    تشکیل جزیره حرارتی در شهرهای بزرگ یکی از مخاطرات محیطی جدید به علت توسعه بی رویه شهرها قلمداد می شود. دمای کره زمین از قرن 19 میلادی در حال افزایش است. جزیره حرارتی کلان شهرها از دو مولفه گرم شدن جهانی و گرم شدن به علت توسعه شهری (رشد جمعیت، توسعه شهری، تغییر کاربری و...) به وجود آمده است. بررسی این دو مولفه برای شهر مشهد با آمار دراز مدت دمای 127 ساله هدف این مقاله است. نقطه تغییر دمای سالانه مشهد با روش همبستگی سیستم خاکستری سال 1359 به دست آمد. متوسط دما قبل و بعد از 1359 به ترتیب 5/13 و 1/15 با اختلاف 6/1 درجه سانتیگراد بوده و روند افزایشی دارد. این افزایش حدود 3 درجه افزایش را برای سال 1392 نشان می دهد. معادله خط روند خطی شهر مشهد پس از نقطه شکست با ضریب تعیین و آماره آزمون 0933/0 (دارای روند) است. در حالی که این آماره قبل از نقطه شکست 0035/0 (بدون روند) می باشد. افزون براین دمای سالانه سه ایستگاه کرتیان، بار-اریه و النگ اسدی که خارج از مشهد و در مجاورت آن قرار دارندبرای مقایسه وجود جزیره حرارتی نیز بررسی شد. روش همبستگی سیستم خاکستری نقطه شکست این سه ایستگاه را بین سال های 1355 تا 1359 نشان داد. این تحلیل نشان داد که افزایش دمای سالانه در مشهد و سه ایستگاه حومه با اندک تفاوتی تقریبا هم زمان هستند. شیب خط روند این سه ایستگاه محاسبه که با آزمون خط رگرسیون در سطح یک درصد معنی دار شد. تفاضل شیب خط روند گرم شدن شهر مشهد با ایستگاه برون شهری النگ اسدی محاسبه شد. علت انتخاب ایستگاه النگ اسدی هم ارتفاع بودن و مجاور بودن آن با مشهد است. نتیجه نهایی نشان داد که جزیره حرارتی در شهر مشهد از حدود سال 1360 با شیب 093/0 شروع شده است. تفاوت دمای سالانه تا سال 1392 حدود 3+ درجه سانتی گراد است. رابطه بین لگاریتم رشد جمعیت و اختلاف دما به صورت یک الگوی استاندارد شده ارائه شد که وجود جزیره حرارتی را تایید می کند.
    کلیدواژگان: جزیره حرارتی، گرمایش جهانی، مشهد، سیستم خاکستری، نقطه شکست
  • علیرضا موقری، محمود خسروی صفحات 61-80
    در این پژوهش به منظور شناسایی عامل بارش شدید رخ داده در 10 اردیبهشت 1383 در استان کرمانشاه، از رویکرد محیطی به گردشی استفاده شده است. در واقع انتخاب این رویکرد به محقق امکان می دهد تا تنها بر روی بارشها و درنتیجه تیپ های همدیدی متمرکز شود که قصد مطالعه آنها را دارد. با بررسی نقشه های فشار سطح زمین و سطوح فوقانی جو، سامانه کم فشار سودانی الگوی منجر به بارششناسایی شدکه به بررسی نقش این سیستم به عنوان یکی از سامانه های عمده باران زای غرب کشور پرداخته شد. محدوده مطالعاتی برای تمام نقشه ها 10 تا 60 درجه عرض شمالی و 10 تا 90 درجه طول شرقی منظور گردید. با بررسی نقشه های فشار در ترازهای پایینی و بالایی جو مشخص گردید که شروع بارندگی ها با استقرار ناوه مدیترانه برروی ترکیه و عراق و قرارگیری منطقه مورد مطالعه در قسمت جلوی آن در ترازهای بالایی، با همراهی کم فشار سودان در سطح زمین اتفاق می افتد. وجود سامانه پرفشار بر روی شبه جزیره عربستان و شمال غرب اقیانوس هند، به تقویت این سامانه می انجامد. بررسی نقشه های امگا و چرخندگی نیز حکایت از ناپایداری هوا در روز بارش دارد. همچنین با توجه به نقشه های رطوبتی و جهت جریان، بیشترین رطوبت در ترازهای دریا و 850 هکتوپاسکال از دریای مدیترانه تامین می شود که از سمت غرب به منطقه وارد می شود. اما در تراز 700 هکتوپاسکال منبع عمده رطوبتیمربوط به دریای سرخاست که توسط جریانات جنوب غربی به منطقه مورد مطالعه می رسد.
    کلیدواژگان: کرمانشاه، کم فشار سودانی، بارش شدید، امگا، چرخندگی
  • کمال امیدوار، مهدی نارنگی فرد، خداکرم حاتمی بهمن بیگلو صفحات 81-93
    آلودگی در سطح کلان شهرها به شدت کیفیت زندگی شهروندان را تهدید می کند. این پدیده در سال های اخیر به یک معضل اساسی زیست محیطی تبدیل شده است. به منظور مطالعه ویژگی الگوهای همدید روزهای آلوده به ذرات معلق در شهر شیراز با استفادهاز رویکردمحیطیبه گردشی، شرایط حاکم بر این الگوها مورد بررسی قرار گرفت. جهت انجام این پژوهش نخست با استفاده از داده های آلاینده ذرات معلق در بازه زمانی 7 ساله (2011-2005) و شاخص استانداردهای آلایندگی روزهای آلوده (100PSI>) استخراج گردید؛ سپس با به کارگیری داده های فشاری سطح زمین و تراز 500 و 850 هکتوپاسکال، رطوبت سطح خاک و دمای تراز 1000 هکتوپاسکال الگوهای فشار در روزهای آلوده به کمک تحلیل خوشه ایمورد پردازش قرار گرفت. نتایج بیانگر وجود 70 روز آلوده، که بیشترین تعداد روزهای آلوده به ذرات معلق در سال 2005 با 24 روز رخ داده است، بر اساس تحلیل خوشه ایبا محاسبه ی فواصل اقلیدسی و پیوند آن به روش وارد در محیط نرم افزار متلب چهار الگو فشاری و برای هرخوشه یک روز به عنوان روز نماینده مشخص شد. نتایج تحلیل همدید نشان می دهد که یک سامانه کم فشارحرارتی در تراز دریا و یک سامانه چرخندی در تراز 850 هکتوپاسکال به همراه استقرار واچرخند قوی بر روی ایران در تراز 500 هکتوپاسکال در دوره گرم در روزهای آلوده شکل می گیرد و در مقابل وجود یک سامانه پرفشار در تراز دریا با ریزش هوای سرد به همراهی یک سامانه واچرخندی (پر ارتفاع) در تراز 850 با حاکمیت جو فشارورد در تراز پانصد در دوره سرد عوامل اصلی الگوهای همدید روزهای آلوده به ذرات معلق می باشد.
    کلیدواژگان: ذرات معلق، تحلیل خوشه ای، الگوهای همدید، شیراز
|
  • Manouchehr Farajzadeh, Kolsoom Ahmadian Pages 1-16
    In this study the temporal and spatial patterns of drought with the use of daily precipitation data of 30 synoptic weather stations for common period of forty years, and for five temporal series (3-, 6-, 12-, 24- and 48-month) by using SPI index, with three characteristics of intensity, frequency and duration on a national scale were investigated. The results show drought's maximum frequency in the 3- and 6-month scale in the extremely dry category is Sanandaj Station. In the 6-month scale in the moderately dry category is Ahvaz Station, in the severely dry category is Noshahr Station, and in the extremely dry category is Sanandaj Station. In the 12-month scale in the moderately dry category is Orumieh Station, in the severely dry category is NoshahrStaion, and in the extremely dry category is BabolsarStaion. In the 24-month scale in the moderately dry category is Bandar Abbas staion, in the severely dry category is Noshahr Station, and in the extremely dry category is Ramsar Station. In the 48-month scale in the moderately dry category is Bandar Abbas station and among of two other stations, Noshahr Station has the drought's maximum frequency. Moreover, the highest intensity is occurred in Semnan Station in the 3-monthscale with amount of -3.89.
    Keywords: Drought, Durability of drought, Intensity of drought, Iran, Standard Precipitation Index (SPI)
  • Fariba Esfandyari, Ata Gafari, Khodadad Lotfi Pages 17-33
  • Mohammadreza Mansouri Daneshvar, Somayye Rezaei Pages 33-48
    Despite the extensive studies on geomorphological phenomena in Iran, since investigation of meteorite impact craters h not been considered. Based on both remote sensing technique and field work we have recognized the circular structure of Zirouki crater in the Samsour desert, southeast of Iran, which is claimed by MansouriDaneshvar and Bagherzadeh as possible impact crater on 2011 and 2013. The Zirouki crater is defined as one of potential impact sites by Baratoux et al, (2012) and registered as first possible impact carter of Iran in Expert Database on Earth Impact Structures (Web Encyclopedia on Natural Hazards, Novosibirsk, Russia). When the crater confirmed as an impact structure then would be the third impact structure candidate in the Middle East after the Wabar craters in Saudia Arabia and Jebel Waqf as Suwwan in Jordan. Investigation of the possible impact structure of Zirouki crater was done using the geomorphological interpretations in different levels of topographical, geophysical, geological and petrographical studies. The main results of the present study revealed that quite obvious crater shape morphology with mounded rims and a central uplift projection; as well geophysical pattern provided very strong evidence for possible impact structure, indicating the presence of circular negative gravity anomaly at the whole of the craterwhich distinct it from igneous patterns and other erosive forms.
    Keywords: Impact Structure, Geomorphology, Gravity Anomaly, Meteorite, Zirouki Crater
  • Mahbobeh Farzandi, Hojat Rezayie, Pazhand, Nafiseh Seyyednejad, Golkhatmi Pages 49-60
    Heat island forming in big cities is one of the modern environmental hazards due to the uncontrolled urban development. The global temperature is increasing slowly from the 19th century. The heat islands of big cities have two components: global warming and urban development (population growth, urban development, land use changes and etc.). The purpose of this paper is to study these components in Mashhad city with 127 years of long-term temperature data. Change point of Mashhad annual temperatures was achieved with Grey relational patternin 1980. Mean annual temperatures before and after 1980 are respectively 13.5 and 15.1 by difference 1.6 which shows increasing trend. This increasing is about 3 degree end to 2013. The linear trend line equation for Mashhad after change-point has coefficient of determination and the trend test statistic is 0.0993 (show trend), While this statistic before change point is 0.0035 (show no trend). Moreover annual temperatures of three stations: Kortian, Bar and Olang-Asadi which located outside of Mashhad and adjacent to it analyzed for comparing heat island too. The grey relational pattern showed that change points of the three stations are between the years of 1976 to 1980.This analysis showed that the increasing in annual temperature of Mashhad and suburb are nearly at the same time.The slop of Mashhad's trend line compared with Olang-Asadi. The reason of choosing Olang-Asadi is that its elevation similar with Mashhad and it is being adjacent to Mashhad.The final result showed that the heat island in Mashhad began from 1981 with a slope of 0.093. The annual difference temperature of Mashhad is degree from 1981 to 2013. The relation of temperature difference and population growth provided to a standardized pattern that confirms the existence of heat islands.
    Keywords: Heat Island, Global Warming, Mashhad, the Grey relational system, Change, point
  • Alireza Movaghari, Mahmood Khosravi Pages 61-80
    This study aimed to identify the cause of intense rainfall occurred on April 30, 1994 in Kermanshah, The maps of surface pressure in the upper atmosphere Sudan and low pressure systems result in precipitation patterns were identified The role of this system as one of the major systems of the West was to climax. Maps and atmospheric pressure at the upper and lower levels, it was determined that Starting with the establishment of precipitation over the Mediterranean trough Turkey and Iraq and the location of the study area at the front of the upper levels, Sudan is associated with low pressure at the surface occurs. There is a high pressure system over the Arabian Peninsula and North-West Indian Ocean This system leads to amplification. Omega plans and volubility of the story of instabilities weather is rainy day. The moisture content of the maps, Most moisture levels 850 hPa and the Mediterranean Sea to be supplied the region is imported from the West. But the 700 hPa level is the main source of water that flows from the Red Sea to the south west of the study area appears.
    Keywords: Kermanshah, Sudan low, pressure, intense precipitations, Omega, vorticity
  • Kamal Omidvar, Mahdi Narangifard, Khodakaram Hatami Bahman Beiglou Pages 81-93