فهرست مطالب

مجله مخاطرات محیط طبیعی
پیاپی 1 (بهار 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/03/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سیدعلی المدرسی، محمدرضا جواهری، محمد علی فتاحی صفحات 1-14
    با توجه به رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی، وقوع حوادث طبیعی مثل زلزله می تواند خسارات و تلفات سنگینی را ایجاد نموده و توسعه شهر ها و کشورها را دچار وقفه نماید. ضرورت کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر این پدیده، به عنوان یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی کالبدی، برنامه ریزی شهری و طراحی شهری محسوب می گردد. در این راستا اولین گام شناسایی میزان آسیب پذیری اجزا و عناصر شهری و تحلیل ارزیابی آن با استفاده از مدل های موجود در این زمینه می باشد که بتوان مناطق و بافت های آسیب پذیر شهری را با استفاده از مدل ها مورد شناسایی قرار داده و با ریز پهنه بندی این مناطق به ارائه راهکارهای علمی و عملی در ارتباط با کاهش اثرات زلزله پرداخت.با توجه به اهمیت موضوع پهنه بندی خطر لرزه خیزی و ارزیابی آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله در مباحث مربوط به جغرافیا و برنامه ریزی شهری، در این تحقیق سعی شده تا با بکارگیری روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ( AHP ) برآورد مناسبی از آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله با استفاده از داده های مکانی و توصیفی اجزا و عناصر اصلی و رفتاری ساختمانی و تعیین تاثیر هرکدام از معیارهای به کار رفته در میزان آسیب پذیری ارائه شود. هم چنین با استفاده از امکانات تحلیلی و نمایشی سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS ) به مدل سازی و ریزپهنه بندی آسیب وارده به ساختمان ها در هنگام وقوع زلزله در شهر کاشان پرداخته شده است.نتایج حاصله از این مقاله نشان می دهد که بافت تاریخی شهر کاشان به دلیل فرسودگی و استفاده از مصالح کم دوام در ساخت و ساز و نیز عمر بالای ساختمانها از آسیب پذیری بسیار بالایی برخوردار می باشد.
    کلیدواژگان: آسیب پذیری، زلزله، کاشان، سیستم اطلاعات جغرافیایی، مدل سازی، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی
  • سید ابوالفضل مسعودیان صفحات 15-33
    چرخندهای عرض میانه از در فراهم آوردن بارش ایران نقش با ارزشی دارند. بررسی 43 سال داده های ارتفاع ژتوپتانسیل تراز 1000 هکتوپاسکال نشان داد که در طی سال های اخیر تعداد چرخندها به سبب گرمایش جهانی افزایش یافته است. در این پژوهش یک مرکز چرخندی با دو ویژگی آشکارسازی شد: ارتفاع ژئوپتانسیل در نقطه ی بررسی نسبت به هشت همسایه ی آن کمینه باشد و میانگین وزنی شیو ارتفاع ژئوپتاسیل بر روی نقطه ی بررسی و هشت همسایه ی آن دست کم 100 ژئوپتانسیل متر بر هزار کیلومتر باشد. در این پژوهش یک مرکز چرخندی بر روی عراق شناسایی شد که به سبب تاثیر بر اقلیم ایران شایان توجه است.
    کلیدواژگان: چرخند برون حاره، مرکز چرخندی، ارتفاع ژئوپتانسیل، ایران
  • حسین نگارش، رباب نوروزی، وحید فیضی، منصوره شاه حسینی صفحات 35-51
    محاصره تهران در میان گسل های شمالی و جنوبی، این احتمال وجود دارد که در صورت فعالیت گسل شمالی زلزله ای به قدرت 7 ریشتر و در صورت فعالیت گسل جنوبی زلزله ای با توانائی 6 ریشتر تهران را تکان خواهد داد. همچنین در تحقیقات آژانس بین المللی ژاپن (جایکا) به این نکته اشاره شده است که در صورت فعال شدن گسل ری، بزرگترین آسیب ناشی از زلزله در تهران روی خواهد داد. از این رو قرار داشتن اکثر بافت های فرسوده شهر تهران در پهنه های با خطر بالا ی زلزله وفقدان خدمات عمومی مورد نیاز که از مشکلات و معضلا ت عمده بافت های فرسوده شهری می باشد، توجه به این مسائل را در این بافت ها دو چندان می کند. هدف از این مقاله بررسی ویژگی های کالبدی بافت فرسوده و بکارگیری شیوه ها و راهبردهای موجود در جهت ارزیابی ریسک های بالقوه ناشی از رخداد زلزله با استفاده از یک مدل مفهومی ارائه شده به منظور تعیین ریسک های بالقوه به روش کیفی در محله سنگلج شرقی، واقع در منطقه 12 تهران، می باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که گرفتگی عرض معبر و انهدام ساختمان ها به ترتیب طیف شدت ریسک های بالقوه برای محدوده مورد مطالعه را تشکیل می دهند.
    کلیدواژگان: زلزله، ریسک های بالقوه، محله سنگلج شرقی، بافت فرسوده
  • علی گلی صفحات 53-68
    امروزه تصادفات رانندگی از مرز یک حادثه یا رویداد یا مشکل خارج شده و تبدیل به بحران شده است. تعداد متوفیان و مجروحین و نیز خسارات روحی و جسمی و معلولیت های ناشی از تصادفات به صورت لحظه ای در حال تغییر است، که در این میان کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه بیشترین سهم را از این حوادث دارا هستند.
    بر اساس آمارهای موجود تخمین زده می شود سالیانه حدود یک میلیون نفر در جهان به علت تصادف با وسیله نقلیه فوت می کنند و حدود 15 تا 20 میلیون نفر آسیب می بینند. ضرر و زیان ناشی از تصادفات سالانه 1.3 درصد تولید ناخالص ملی کشورهای در حال توسعه را به هدر می دهد که طبق یک برآورد نقریبی میزان خسارت های ناشی از هزینه های بیمارستانی و از کار افتادگی و خسارت های دیگر ناشی از حوادث رانندگی، سالیانه 500 هزار میلیون دلار برآورد شده است(WHO،1993). طبق اخبار منتشر شده از رسانه های عمومی و رسمی کشور به نقل از سازمان جهانی بهداشت، کشور ایران از نظر میزان وقوع تصادفات رانندگی مقام اول را در جهان دارا می باشد (WHO، 2003). آمارهای منتشره نشان می دهد بطور سالیانه در ایران بیش از 210.000 مورد تصادف صورت می گیرد که 14.000 کشته و چندین برابر نیز مجروح دارد(وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، 1380). توزیع فضایی تصادفات و آسیبهای ناشی از آن در سطح کشور نشان می دهد که سهم استانها متناسب با جمعیت آنها و حجم جابجائی های اتفاق افتاده در آنها نمی باشد.
    مطالعه حاضر با استفاده از داده های ترکیبی سالنامه آماری استانهای کشور در 1386 و نتایج عمومی سرشماری 1385، به بررسی الگوی توزیع فضایی تصادفات درون شهری و برون شهری، مرگ و میر، مجروحین و خسارات ناشی از تصادفات در سطح شهرستانهای کشور با استفاده از تکنیک آمار مکانی و شاخص توزیع فضایی موران[1] پرداخت.نتایج بررسی ها نشان داد که در سطح کشور الگوی مختلف فضایی در وقوع تصادفات درون شهری و برون شهری وجود دارد. سنجش تاثیر چگالی جمعیت نشان داد که بر خلاف تصور کانونهای جمعیتی متراکم از سرانه مرگ و میر ناشی از تصادف کمتری برخوردار هستند و خوشه های معنادار مرگ و میر بر نواحی کم جمعیت و با چگالی کم متمرکز است.
    کلیدواژگان: سوانح ترافیکی، مصدومیت، الگوی فضایی، تحلیل فضایی، سیستم اطلاعات جغرافیایی
  • حسین عساکره، سهیلا رحیمی، فاطمه ترکانی صفحات 69-85
    حالات دما، نوع تاثیر آن بر محیط را تعیین می کند. یکی از حالات بسیار مهم، قابل توجه و موثر دما، که به عنوان یک مخاطره جوی به شمار می آید، پدیده یخبندان است. یخبندان به لحاظ تاثیر بر فعالیت های اقتصادی و حیاتی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به منظور تحلیل آماری یخبندان در ایران، داده های شبکه ای دمای کمینه روزانه ایران، از پایگاه داده اسفزاری ویرایش نخست بهره برداری شد. این داده ها دارای تفکیک زمانی روزانه از 01/01/1340 تا 11/10/1383 (15992 روز) است. تفکیک مکانی داده ها 1515 کیلومتر ( 7187 یاخته ) است. بدین ترتیب داده های شبکه ای دمای کمینه ایران آرایه ای به ابعاد 7187 15992 و با آرایش گاه جای چیده شد. کلیه تحلیل ها بر روی این آرایه انجام شده است. به منظور تحلیل یخبندان ها و بر اساس آستانه صفر درجه سلسیوس روزهای یخبندان و مشخصات توصیفی، آماری و ترسیمی آن ها از میان سطر ها و ستون های آرایه تولید شده استخراج گردید. برای به کار گیری روش ها و دستیابی به اهداف این تحقیق از نرم افزارهای سورفر و متلب استفاده شد. تحلیل سری زمانی متوسط دما در روزها و یاخته هایی که در آن ها یخبندان رخ داده است، نشان داد که کل روزهایی که یخبندان در آن ها رخ داد 9224روز از 15992 روز بوده است. رفتار نوسانی قوی و روند افزایشی ضعیف و نیز ظهور یک جهش رو به بالا از نیمه دوم دوره آماری از ویژگی های این سری زمانی است. الگوی نوسانی مشابه میانگین دمای یخبندان ها ولی فقدان روند معنی داری بر سری زمانی پهنه های زیر یخبندان حاکم است. کرانه های دریای عمان و بخش هایی از خلیج فارس در استان هرمزگان طی دوره آماری مورد بررسی فاقد یخبندان بوده اند. نواحی مرتفع دارای یخبندان هایی با دمای پایین و نواحی کم ارتفاع یخبندان های با دماهای بالاتر را تجربه می کرده اند؛ اما بررسی های آماری رابطه قوی تری برای عرض جغرافیایی نشان داده است. میانگین تعداد روزهای یخبندان در ایران بین صفر و 145روز قرار دارد. تعداد روزهای یخبندان در ایران با ارتفاعات رابطه قابل توجهی دارد. به منظور بررسی شدت یخبندان از نمایه چندک ها بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که شدت یخبندان ها از دو متغیر مکانی ( ارتفاع و عرض جغرافیایی) تبعیت بیش تری داشته اند.
    کلیدواژگان: ایران، دمای کمینه، شدت یخبندان، نمایه صدک، یخبندان
  • هادی علی نیا، علی اصغر مریدی، نصیر نادری میقان صفحات 87-109
    به منظور طراحی مناسب و بهسازی لرزه ای ابنیه های قدیمی و با ارزش، تهیه نقشه های پهنه بندی خطر زمین لرزه مورد نیاز است. از آنجا که ساخت و سازهای قدیمی موجود درشهر نیشابور طول عمری بیش از 50 سال دارند و برخی بناها نیز از ارزش واهمیت تاریخی و مذهبی برخوردارند و نیز با توجه به وجود زلزله های بزرگ در پیشینه زلزله خیزی این شهر، ضرورت انجام پژوهش حاضر را آشکار می سازد. هدف از انجام این تحقیق، تحلیل خطر زلزله و تهیه ی نقشه پهنه بندی خطر در شهر نیشابور است. در این پژوهش با استفاده از منابع مختلف، کاتالوگ داده های لرزه خیزی در بازه ی زمانی سال های 1900 تا 2012در شعاع 150 کیلومتر نیشابور جمع آوری، و پارامترهای لرزه خیزی با توجه به گسل های فعال درگستره مورد مطالعه محاسبه گردید. بیشینه شتاب افقی وارد بر شهر نیشابور حاصل از گسل شمال نیشابور با توان لرزه زایی 057/7 ریشتر g 433/0 شتاب ثقل زمین محاسبه گردید؛ این در صورتی است که گسل در فاصله82/8کیلومتری شهر نیشابور فعالیت کند. در نهایت با توجه به PGA برآوردشده، نقشه پهنه بندی خطر لرزه خیزی گستره مورد مطالعه درنرم افزار ArcGIS با استفاده از ابزارتحلیل گر زمین آماری[1]ترسیم گردید.
    کلیدواژگان: پهنه بندی، خطر زمین لرزه، روش قطعی، نیشابور، گسل فعال، تحلیل گر زمین آماری
  • محمدرضا منصوری دانشور، علی اصغر برهمن، پرویز منصوری دانشور صفحات 111-126
    مدل ابر زلزله بر اساس فعالیت های تجربی و تحقیقاتی «ژونگهائو شو» در سال 2004 ارائه شده است و طبق پیش بینی های وی برای سازمان زمین شناسی آمریکا در سال های 2003-1994 این مدل با احتمال بیش از 72 درصد، کارایی خود را ثابت کرده است. این در حالی است که در کشورمان تا کنون ارزیابی علمی و دقیقی از این مدل تجربی ارائه نشده است. هدف اصلی تحقیق حاضر ارزیابی مدل ابر زلزله برای پیش بینی تعداد دفعات رویداد زلزله در طی یک بازه زمانی محدود است. برای این منظور تعداد دفعات رویداد زلزله با بزرگای بیشتر از 2.5 ریشتر در گستره سرزمینی ایران مورد توجه قرار گرفت. برای تشکیل بانک اطلاعاتی از دو مرجع استفاده شد: یکی مجموعه تصاویر ماهواره ای هواشناسی با سری زمانی نیم ساعته برای ماه های اکتبر، نوامبر و دسامبر 2009 که توسط اداره کل هواشناسی استان خراسان رضوی در اختیار قرار گرفت و دیگری بولتن زلزله شناسی و کاتالوگ زمین لرزه های ایران در سه ماهه چهارم سال 2009 که توسط شبکه ملی لرزه نگاری باند پهن ایران زیر نظر پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله تهیه شده است. ابتدا ابرهای زلزله بر روی تصاویر ماهواره ای هواشناسی در بازه زمانی مورد نظر تعیین شدند. تعداد این ابرهای زلزله در نقشه شبکه بندی ایران با ابعاد پیکسلی 2×2 درجه بر پایه مختصات ریاضی WGS و در برنامه GIS ژئورفرنس شدند. در نهایت پس از انطباق تعداد زلزله های به وقوع پیوسته در پیکسل های متناظر، نرخ همبستگی تراکم ابرهای زلزله با تعداد زمین لزره ها، معناداری مطلوبی به میزان 0.837 و R2معادل 0.7 را نشان داد. همچنین یافته های این تحقیق نشان داد که مدل ابر زلزله توانایی پیش بینی 69% از کل زلزله های بزرگتر از 2.5 ریشتر را برای ایران در بازه زمانی مورد تحقیق دارد.
    کلیدواژگان: ابر زلزله، پیش بینی، تصاویر ماهواره ای، سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نرخ همبستگی
|
  • Seyedali Almodarresi, Mohammadreza Javaheri, Mohammad Ali Fattahia Pages 1-14
    Rapid assessment of the damaged buildings in a disastrous event is a drastic measure to be taken in order to allocate shelter to unsheltered people as quick as possible. Natural disaster as earthquake may cause considerable losses to the cities and prevent development processes. Urban planning as well as city designing projects aims to decrease vulnerability of buildings against earthquake. In this direction, the first step is to recognize and analyze the rate of damages exerted to every urban element using proper models.
    Spatial data along with attributes of building elements and their behaviors against earthquake shocks has been employed using Analytical Hierarchy Process (AHP) to evaluate the vulnerability of the city against earthquake shocks. Also the weight of every criterion in building destruction has been determined through this method using GIS analysis.
    The results of this paper show that historic fabric of the city of Kashan is very high Vulnerability due to exhaustion and the use of less durable materials in construction and old buildings.
    Keywords: Vulnerability, Earthquake, Kashan, GIS, Modeling, AHP
  • Seyyed Abolfazl Masoodian Pages 15-33
    Mid-latitude cyclones play an important role in precipitation over Iran. A survey on 6-hourly geopotential height of 1000 hPa level showed that the number of cyclones in the studied area reveals a positive trend. In this study a cyclone is considered as a low center with a regional geopotential gradient equal or greater than 100 gpm per 1000 km. Applying the procedure on NCEP/NCAR data a cyclonic center of action appeared to be exist over Iraq. Appearnce of such center of action seems to have remarkable concequences for climate of Iran.
    Keywords: Extratropical cyclon, Cyclonic center, Geopotential Height, Iran
  • Hosein Negaresh, Robab Noruzi, Vahid Fayzi, Mansoureh Shah Hoseini Pages 35-51
    Since Tehran is surrounded among of northern and southern faults, it is probable that in case of activation of northern fault, a seven-Richter earthquake and in case of activation of southern fault, a six-Richter earthquake will occur in Tehran. Also this earthquake has been illustrated by researches of international agency of Japan (Jaika) so that if fault in Rei becomes active, the biggest damage originating from earthquake will occur. The fact that the majority of old texture parts of Tehran are situated in areas with high risk of earthquake and lack of vital public services which are among the problems of urbane old textures, increases the importance of attention to these issues. The aim of this article is to investigate the properties of old textures and applying of methods and existing approaches in order to evaluate potential risks caused by earthquake while employing a conceptual model presented in order to determine potential risks qualitatively in Eastern Sanglaj , situated in district 12 of Tehran. The results of study show that blockage of the width of roads and ruining of buildings are the highly potential risks of studied area.
    Keywords: Earthquake, Potential Risks, Eastern Sanglaj District, Old texture
  • Ali Goli Pages 53-68
    The aim of the study is to describe the inter-province differences in traffic accidents and mortality on roads of Iran. Two different risk indicators were used to evaluate the road safety performance of the provinces in Iran. These indicators are the ratios between the number of persons killed and injured in road traffic accidents and the number of accidents and counties population. Spatial analyses were performed to the mean annual rate of deaths and to the number of fatal accidents that were calculated for the 2007. Global and local spatial autocorrelation analyses were performed to show whether the provinces with high rates of deaths–accidents show clustering or are located closer by chance. The spatial distribution of provinces with high rates of deaths and accidents was nonrandom and detected as clustered with significance of PThe application of spatial analysis and modeling of accident statistics and death rates at provincial level in Iran will help to identification of provinces with outstandingly high accident and death rates. This could help more efficient road safety management in Iran.
  • Hosein Asakereh, Soheila Rahimi, Fatemeh Tarkarani Pages 69-85
    The temperature phases could determine its effects on the environment. One of the important temperature phases that could be a disaster is frost. Frost has important roles on Biological activity as well as on economical. In current paper in order to analyze frost in Iran, we used database of minimum temperature of Iran. This data based is arranged for 43 years (15992 days) and 15 ×15 KM resolution (7187 pixels for all over Iran). So the database has 15992×7187 dimensions. All the operating calculations have performed on this matrix. As in classical documents zero degrees Celsius have been chosen as threshold for frost in the database. The analyses have been taking place on the temperature equal or below of this threshold. It has been done by using softwares such as Surfer and MATLAB. Time series analyses of frost shows those 9224 days out of 15992 days have experienced the frozen day. There are a strong oscillatory behavior and weak, not statistical significant trends in frost temperature time series as well as a jump in its middle. Oman Sea cost as well as Persian Gulf shores never have experienced the frost days. The height lands and high latitudes area has most experiences in freezing days as well as in extensive. The average of maximum days with frost was 145 days.
    Keywords: Iran, Minimum Temperature, Frost Extensive, Percentile Index, frost
  • Hadi Alinia, Aliasghar Moridi, Nasir Naderi Mighan Pages 87-109
    In order to properly design and seismic rehabilitation of old and valuable buildings, the seismic hazard zoning map is required. Since construction of the Neyshabour City have over 50 years old, and some of the historical and religious buildings ​​have their importance, and due to the presence of large earthquakes in the background seismicity of the city, the necessity of the study is obvious. The purpose of this study is the risk analysis and preparation of hazard zoning map in Neyshabour. In this study, using different sources, seismic data catalog during 1900 to 2012 in radius of 150 km of Neyshabour had been collected, and then respect to active faults, the seismic parameters were calculated in the study area. If the the north Neyshabour fault activity be at the distance of 8/82 km from the Neyshabour, Maximum horizontal acceleration resulted from that for the Neyshabour city, by 07/057Richter seismic power ,0/433g acceleration of gravity was calculated. Finally, according to the estimated PGA, the seismic hazard zoning map using Geostatistical Analyst tool in ArcGis software was plotted.
    Keywords: seismic hazard zoning, definitive method, Neyshabour, active fault
  • Mohammadreza Mansouri Daneshvar, Aliasghar Barhaman, Parviz Mansouri Daneshvar Pages 111-126
    The earthquake cloud model has invited based on Zhonghao Shou researches at year 2004. His earthquake predictions for USGS office from 1994 to 2003 have confirmed that application of this model with P>72%. While, in our country has not exhibited scientific assessment of this model since present. The main aim of this paper is the evaluation of earthquake cloud model to predicting frequencies of earthquake events at the limited time period. For this purpose has determined the earthquake frequencies with M≥2.5 Richter at Iran. For the compilation of database were used two references: meteorological satellite images with a half-hour time series and seismological bulletin of occurred earthquakes catalogue for months October to December 2009. Firstly were determined the earthquake clouds on meteorological satellite images for distinguished time period. Then earthquake clouds have geo-referenced in networking map of Iran using GIS with pixels 2×°2° in WGS coordinate system. Finally the correlation ratio between adapted of occurred earthquakes in the corresponding pixels with the density of earthquake clouds was showed significant rate R=0.837 and R2=0.7. Also the findings of this paper showed that the earthquake cloud model has the ability to forecasting 69% of all earthquakes in Iran with M≥2.5 Richter.
    Keywords: Earthquake cloud, Prediction, Forecast, Satellite Images, GIS, Correlation rati