فهرست مطالب

نشریه سیاست نامه علم و فناوری
سال پنجم شماره 4 (پیاپی 13، زمستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/10/23
  • تعداد عناوین: 8
|
  • صفحات 5-6
  • فناوری در صنعت نفت / مصاحبه با دکتر سید کامران باقری
    صفحات 7-16
    دکتر سید کامران باقری از جمله معدود متخصصین حوزه سیاست گذاری و مدیریت فناوری در صنعت نفت است. از ایشان کتب، مقالات و تحلیل های متعددی در حوزه مدیریت فناوری، نظام نوآوری و مسائل صنعت نفت منتشر شده است. علاوه بر این دکتر باقری بیش از یک دهه با پژوهشگاه صنعت نفت و نهادهای متولی توسعه فناوری این صنعت همکاری داشته و از نزدیک در جریان تغییر و تحول در حوزه پژوهش و توسعه فناوری صنعت نفت قرار داشته است. سیاست نامه حضور آقای باقری در این گفتگو را ارج می گذارد.
  • قادر شادی وند صفحات 17-38
    پس از کشف نفت و استخراج آن درآمدهای نفتی نقش مهمی در اداره امور جامعه یافت و نحوه استفاده از درآمدهای نفتی شکل خاصی به اقتصاد کشور بخشید به طوری که ریشه بسیاری از مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی را به نوع رابطه دولت و درآمدهای نفتی می توان بازگردانید. در این مقاله شیوه استفاده از درآمدهای نفتی و الگوی کلی هزینه این درآمد از کشف نفت تا پایان برنامه پنجم توسعه بعد از انقلاب اسلامی مورد بررسی و آسیب شناسی قرار گرفته است. همراه با آن، نحوه استفاده از درآمدهای نفتی در چند کشور مطالعه شده و با نگاهی به این تجارب، الگوی مطلوبی برای رابطه دولت و نفت پیشنهاد شده است.
    کلیدواژگان: صنعت نفت، رابطه دولت و نفت، نقش نفت در اقتصاد
  • میثم قاسم نژاد صفحات 39-60
    بازار جهانی انرژی، به خصوص انرژی های تجدیدناپذیر در دهه های اخیر شاهد تحولات شگرفی بوده است. قسمت اعظم منابع نفت و گاز متعارف در اختیار شرکت های ملی نفت است که دلالت های مهمی برای بازارهای انرژی دارد. NOC ها علاوه بر بیشینه سازی سود ، بازتوزیع ثروت نفت در جامعه، دیپلماسی انرژی، امنیت انرژی و توسعه اقتصاد ملی را دنبال می کنند. این اهداف باعث می شوند تا عملکرد اساسی NOCها که حفاظت از ثروت ملی است، تحت تاثیر قرار گیرد. لذا ایجاد سازوکارهایی برای حفظ توازن میان این اهداف تجاری و غیرتجاری به منظور ایجاد بهترین عملکرد در طولانی مدت به عنوان یکی از مهمترین دغدغه های این شرکت ها به شمار می آید. با توجه به افزایش مصرف انرژی در کشورهای تولیدکننده نفت و گاز و افزایش مخارج رفاهی دولت های آن ها، به نظر می رسد NOCهای عمده در خلیج فارس و روسیه و آمریکای جنوبی برای تدوام سرمایه گذاری کافی جهت پوشش دادن افزایش تقاضای نفت در ایالات متحده، چین و اقتصادهای نوظهور در آسیا و نقاط دیگر با مشکلات جدی مواجه شوند. به نظر می رسد که مطالعه و بررسی امکان ورود به بخش پایین دستی صنعت در سطح بین المللی باید به عنوان یکی از مهم ترین دغدغه های شرکت ملی نفت ایران مطرح باشد. چرا که علاوه بر کسب منافع اقتصادی، می تواند به عنوان اهرمی برای جلوگیری از ایجاد فشارهای بین المللی نیز تلقی شود.
    کلیدواژگان: شرکت های ملی نفت، شرکت های بین المللی نفت، بازار نفت، استراتژی انرژی
  • علی طاهری فرد، مهدی اخوان، حجت الله برامکی صفحات 61-80
    کشور عراق در جمع پنج کشور دارنده بیشترین ذخایر نفت خام و 15 کشور دارنده ذخایر گاز جهان قرار دارد. برنامه 10 ساله توسعه میادین نفت و گاز این کشور از سال 2008 آغاز شده و تاکنون 4 دور مناقصه طی سال های 2009 تا 2012 برگزار نموده است. تولید نفت این کشور در سال 2012 به 2/3 میلیون بشکه در روز رسید و این کشور با پیشی گرفتن از ایران به سومین صادرکننده نفت جهان تبدیل شد. نااطمینانی جدی در خصوص حجم ذخایر و تولید نفت خام عراق وجود دارد و منابع مختلف، آمار متفاوتی را ارائه می کنند. عراق برای توسعه میادین نفتی خود با چالش های جدی روبرو است که برخی از آن ها عبارتنداز: کمبود پایانه های صادراتی، کمبود برق، کمبود آب برای تزریق به میادین نفتی، ناامنی، محدودیت های حفر چاه و سایر تاسیسات بالادستی، ابهامات حقوقی و قانونی، محدودیت های نیروی انسانی متخصص و عدم تامین مالی کافی.حضور موثر و متعدد شرکت های چینی در میادین عراق به خوبی نشان دهنده توجه ویژه و راهبردی چین به منابع هیدروکربوری عراق برای تامین مصارف آینده این کشور است. این مساله می تواند موجب شود تا به تدریج نفت عراق جایگزین نفت ایران در چین گردیده و راهبرد انرژی چین از ایران به سمت عراق متمایل شود. به عبارت دیگر شرایط برای تداوم و افزایش گستره تحریم نفتی ایران به خوبی فراهم شده است.
    کلیدواژگان: عراق، نفت، شرکت های بین المللی نفتی، توسعه ذخایر
  • سید روح الله رضوی صفحات 81-94
    انقلاب گاز رسی در ایالات متحده آمریکا نااطمینانی های زیادی در بازار جهانی گاز ایجاد کرده است. در حال حاضر تنها تولیدکننده گاز رسی در جهان کشور آمریکاست. اگر این فناوری قابلیت تکثیر و انتقال به سایر نقاط جهان را داشته باشد و بتواند بر چالش های پیش رو برای توسعه غلبه نماید، آنگاه در آینده نه چندان دور گاز ارزان در اختیار مصرف کنندگان گاز خواهد بود. پیش بینی می شود در صورت توسعه مناسب حوزه های گاز رسی، تولید این گاز سهم 20 درصدی در تامین گاز جهان داشته باشد. در حال حاضر در سه حوزه فنی، اقتصادی و زیست محیطی چالش هایی جدی برای توسعه گاز رسی وجود دارد. در بخش فنی، محدودیت دسترسی سایر کشورها به فناوری های توسعه گاز رسی، نیاز به حفاری چاه های بسیار زیاد، ضریب بازیافت پایین این ذخایر، محدودیت دسترسی به آب و تراکم بالای جمعیت در مناطق قابل استحصال، پیش روی این حوزه قرار دارد. در بخش اقتصادی نیز هزینه بالای تولید و نااطمینانی به قیمت های آینده گاز طبیعی از مهمترین چالش هاست. در بخش محیط زیستی نیز افزایش انتشار گازهای گلخانه ای، آلودگی آب های زیرزمینی به جهت عملیات شکست هیدرولیکی با مواد شیمیایی، افزایش احتمال زمین لرزه، آلودگی آب بازفرآوری شده به مواد رادیو اکتیو و احتمال نشت گاز رسی به هوا و حوزه های آبی از چالش های محیط زیستی است.
    کلیدواژگان: گاز رسی، گاز طبیعی، بازار جهانی گاز
  • رضا بندریان صفحات 95-116
    با تغییر ساختار مصرف فرآورده های نفتی در کشور و با توجه به تولید اندک پروپیلن در مجتمع های پتروشیمی کشور، از یک سو صنایع پتروشیمی با هدف تولید پروپیلن به فکر استفاده از فرآورده های نفتی به عنوان خوراک می باشند و از سوی دیگر تولیدکنندگان این فرآورده ها (پالایشگاه های نفت) نیز در اندیشه یافتن جایگزینی برای مصرف فرآورده های نفتی می باشند. براین اساس ایده پتروپالایشگاه به عنوان یک گزینه برای پاسخگوئی به چالش مذکور مطرح است. این مطالعه با بهره گیری از رویکرد کسب وکارگرا به بررسی ایده پتروپالایشگاه در سناریوهای مختلف پتروپالایشگاهی پرداخته است. علیرغم اینکه توسعه پتروپالایشگاه ها براساس کراکینگ نفتا یا کروسین (به عنوان گزینه برتر نسبت به آروماتیک سازی)، تولید پروپیلن بیشتری دارد و مطالعات نشان دهنده افزایش نرخ بازگشت سرمایه به میزان 18% نسبت به پالایشگاه تنها است، اما از دیدگاه رویکرد کسب وکارگرا، ایده پتروپالایشگاه چشم انداز مثبتی برای شرایط ایران ندارد.
    کلیدواژگان: پایشگاه، پتروپلایشگاه، رویکرد کسب و کارگرا
  • بابک رضایی نژاد، عباس قیومی ابرقوی صفحات 117-126
    کالاها و تجهیزات مورد نیاز صنعت، پس از خریداری مطابق قواعد خاصی طبقه بندی می شوند. این فرآیند که یکی از بخش های اصلی زنجیره تامین به شمار می رود با چالش های چندی روبروست که فرآیند تامین کالا در شرکت ملی گاز ایران را با دشواری روبرو کرده است. اصلاح این مسائل نیازمند شناخت عمیقی از دلایل بروز آن ها است و بدون شناخت علت ها، گامی اساسی در جهت رفع آن ها نمی توان برداشت. در این مقاله همراه با بررسی تجربه پروژه «استانداردسازی قطعات انحصاری خارجی نفت و گاز در جهت بومی سازی برای 3000 قطعه» مسائل گریبان گیر طبقه بندی کالا مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و دلیل پیش آمد آن ها تشریح می شود. این دلایل مبتنی بر بررسی کارشناسی مسئله به کمک بحث و گفتگو با صاحب نظران، مطالعه روند انجام کار و سابقه آن در شرکت ملی گاز است.
    کلیدواژگان: تامین کالا، صنعت نفت، کدگذاری کالا
|
  • Pages 7-16
  • Ghader Shadivand Pages 17-38
    Oil discovery and extraction identified oil earnings’ role in governing societies and the way of expending oil earnings affected economics of country. Thence, the connection between government and oil earnings determines the origin of social and economic problems. In this paper, managing oil revenues and costs patterns of it from oil discovery to the end of fifth development plan after Iran revolution are considered and investigated. As well, the way of expending oil revenues are studied in several countries and an optimal framework is designed for government and oil connection.
    Keywords: Oil industry, Oil, government connection, Oil role in economy
  • Meysam Ghasemnejad Pages 39-60
    World energy market especially nonrenewable energies markets have experienced significant changes in recent years. Main portion of conventional oil and gas resources belongs to national oil companies. The purposes of NOCs are profit maximizing, redistribution of wealth in society, energy diplomacy, energy security, and national economic development. These purposes affect principle functions of NOCs to protect national wealth. Thence, establishing a trade-off between commercial and non-commercial goals to reach the best performance in a long term basis is one of the main concerns. Considering growing trend of energy consumption in oil and gas producing countries and welfare costs increase, serious difficulties is predictable for most NOCs in Persian Gulf, Russia, southern America to cover oil demand increase in the United States, China, and emerging governments in Asia. It sounds like that investigating the possibility of entrance to downstream industries should be one of the main concerns of NOCs in international levels. As well as their economic advantages, it can act as leverage for avoiding international pressures.
    Keywords: National oil companies, International oil companies, Oil market, Energy strategy
  • Ali Taherifard, Mehdi Akhavan, Hojatolah Baramaki Pages 61-80
    Iraq is announced as one of the first fifth countries which hold the most crude oil inventories and the first fifteenth world gas reserves. The ten-year-old plan of oil and gas fields development in this country which has been started in 2008, has experienced four of tenders between the years 2009 and 2012. Oil production of this country has reached 3.2 million barrels a day in 2012 and placed Iraq in the third place as a petroleum exporter before Iran. There are serious uncertainties about crude oil stocks and production in Iraq. Also, various statistics are issued by different sources. Critical challenges for Iraq in developing oil fields are: lack of export terminals, electricity shortage, lack of water for injecting oil fields, insecurity, restrictions wells and other top level equipment limitations, legal uncertainties, expert labor limitations, and insufficient financing. The effective presence of various Chinese companies in Iraq’s fields demonstrates special strategic attention of China to Iraq’s hydrocarbon resources for oncoming requirements of this country. This may lead to replacement of Iran’s oil with Iraq’s and change Chinese oil supply strategies. As a result, Iranian oil embargo may potentially maintain and expanded.
    Keywords: Iraq, oil, National oil companies, Reserves development
  • Seyed Roholah Razavi Pages 81-94
    Shale gas revolution in the United States has led into much insecurity in world gas markets. America is the mere producer of shale gas in world at the moment. If the technology proliferate and transfer to other countries to overcome the oncoming challenges therefore inexpensive gas will be distributed among consumers. They predict that proper development of shale gas fields will provide 20% of gas required in the world. At the moment, there are serious difficulties in technical, economical, and environmental areas for shale gas development. Technical problems are: restriction in reaching shale gas technologies, need for intensive oil drilling, low reserves recovery factor, limited access to water, high density of population in white areas. Economic problems are high production costs and lack of reliance on future costs of natural gas. Environmental concerns are greenhouse gas emissions, groundwater pollution due to hydraulic fracturing Operations with chemicals, increment in earthquakes likelihood, reprocessed water pollution to radioactive materials, and the possibility of shale gas leak to atmosphere and water.
    Keywords: Shale gas, Natural gas, World gas market
  • Reza Bandariyan Pages 95-116
    Changes in consumption patterns of petroleum products in our country and low production rate of propylene in petrochemical refineries need to be considered. On one hand, petrochemical industries are paying attention to propylene production in order to use petroleum products as food. On the other hand, the producers look for alternatives for petroleum products. To overcome these challenges, petrochemical refinery is mentioned as an alternative. This study follows a business oriented approach to survey different scenarios of establishing petrochemical refineries. Despite the fact that petrochemical refineries development based on naphtha cracking or kerosene (which are preferred to aromatics) retains more propylene production and results in investment return rate of 18% in comparison to refineries, taking the business oriented approach into account, an insightful perspective about petrochemical refineries in Iran cannot be predicted.
    Keywords: Refinery, Petrochemical refinery, Business oriented approach
  • Babak Rezaeenejad, Abbas Ghayomi Pages 117-126
    Industries required goods and equipment are categorized based on special criteria after purchase. This is one the main challenges of supply chains which causes obstacles and different challenges for supplying goods in national gas company. To overcome these problems, a deep knowledge of their reasons is needed. Lack of knowledge in this context will not fix them. In this paper, considering project of standardization of exclusive coded parts of oil and gas products for localizing 3000 parts is investigated and the reasons are discussed. These reasons are adopted by discussing with experts, examining the work procedure and its precedence in national gas company.
    Keywords: Goods supply, Oil industry, Products coding