فهرست مطالب

مطالعات سیاسی جهان اسلام - پیاپی 19 (پاییز 1395)

نشریه مطالعات سیاسی جهان اسلام
پیاپی 19 (پاییز 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/09/28
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مقاله پژوهشی
  • علی آدمی، رضا نیک نام* صفحات 1-24
    بحران های سیاسی در کشورهای عربی که از آنها به عنوان بهار عربی یاد می شد، نه تنها به استقرار رژیم های دموکراتیک در منطقه ختم نشد؛ بلکه منجر به پیدایش و گسترش گروه های سلفی-تکفیری در آنها گردید. این گروه ها از شمال و شاخ آفریقا گرفته تا آسیای مرکزی در کشورهای منطقه پدیدار گشتند و به جذب نیرو پرداختند. با توجه به این که سوریه و عراق در کانون این بحرانهای تروریستی قرار گرفتند، تهدیدهای این گروه های تروریستی بیش از پیش برای ج.ا.ا. نمایان گشت. از این رو عوامل گوناگونی به عنوان علت اصلی این تهدیدها مطرح شدند. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که علت اصلی تهدید گروه های سلفی-تکفیری علیه امنیت ج.ا.ا. چیست؟ فرضیه پژوهش با یاری جستن از چهارچوب مفهومی امنیت هستی شناختی اینگونه به پرسش علی پاسخ می دهد که نا امنی هستی شناختی علت اصلی تهدید گروه های سلفی-تکفیری علیه امنیت ج.ا.ا. است. زیرا که رشد گروه های سلفی-تکفیری با بر هم زدن رویه های روالمند (Routine) سیاست خارجی ج.ا.ا. در منطقه، امنیت هستی شناختی ج.ا.ا. را با تهدید مواجه کرده است.
    کلیدواژگان: امنیت هستی شناختی، تهدید، گروه های سلفی تکفیری، جمهوری اسلامی ایران، سیاست خارجی
  • سیامک باقری چوکامی *، مصطفی قربانی صفحات 25-50
    علیرغم وجود خشونت در خاورمیانه، خشونت جاری در این منطقه از جمله در بحران سوریه، ماهیت متفاوت با گذشته دارد. از این رو، سوال اصلی این است که آنچه امروزه در سوریه در حال وقوع است، با کدامیک از اقسام خشونت قابل تطبیق است؟ و چه عواملی، شکل دهنده و گسترش دهنده آن است؟ خشونت های کنونی در سوریه موج جدیدی از خشونت است که ماهیت چندضلعی داشته و در بستری ساختاری، از خشونت واکنشی در ابتدای امر، به ترکیبی از خشونت های واکنشی، سازمان یافته، فرقه ای و تدافعی تبدیل شده و هم افزایی آنها با یکدیگر، هویت متمایزی از خشونت ورزی در تاریخ معاصر خاورمیانه بوجود آورده است. پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی صورت پذیرفته است. بررسی در این پژوهش نشان داد که ماهیت خشونت در بحران سوریه را اندیشه های فرقه گرا و تکفیری سلفی ها(خشونت فرقه ای) و نحوه مواجهه حزب بعث سوریه با اخوان المسلمین در گذشته و اشتباهات تاکتیکی این رژیم در ابتدای جریان بیداری اسلامی(خشونت واکنشی) از یک سو و دخالت های سازمان یافته بازیگران خارجی مانند آمریکا، اسرائیل، عربستان، ترکیه و...(خشونت سازمان یافته) و پاسخ نظام سوریه به سناریوی براندازی مداخله گرهای خارجی(خشونت دفاعی) از سوی دیگر شکل داده است.
    کلیدواژگان: خشونت فرقه ای، خشونت واکنشی، خشونت سازمان یافته، خشونت دفاعی
  • محمدعلی بصیری، زهرا آقامحمدی، احسان فلاحی* صفحات 51-71
    بنیادگرایی اسلامی و تروریسم از مهم ترین تهدیدات علیه صلح و امنیت خاورمیانه است. یکی از خطرناک ترین نمودهای تروریسم در منطقه گروه داعش است. این گروه بخش های از عراق، سوریه و لیبی را به کنترل خود در آورده است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که مهم ترین علت تداوم و بازتولید گروه های تروریستی همچون داعش در خارومیانه چیست؟ هرچند مدت طولانی است که بازیگران منطقه ای و فرامنطقهای مدعی مبارزه با گروه های ترویستی در خاورمیانه هستند، اما تا کنون موفقیتی در این زمینه حاصل نشده است. بر همین اساس در چارچوب نظریه بازی ها و معمای بن بست فرضیه زیر مطرح شده است. « منافع متضاد بازیگران ذینفع منجر به اتخاذ استراتژی عدم همکاری شده است. این امر بستر مناسبی را برای شکل گیری و تداوم ظهور گروه های تروریستی مانند داعش در عراق و سوریه به وجود آورده است.» روش این نوشتار توصیفی- تحلیلی است.
    کلیدواژگان: تروریسم، داعش، خاورمیانه، عراق، سوریه
  • حسن شمسینی غیاثوند، خورشید نجفی جویباری* صفحات 89-116
    این پژوهش به بررسی نقش زنان در تحولات نوین جهان عرب با تاکید بر مصر می پردازد. البته این نقش با توجه به جایگاه زنان در اسلام و ارا متفکران جهان عرب همچون علامه فضل الله و قرضاویف همچنین ساختار فرهنگی و اجتماعی جهان عرب و تاثیرات جهانی شدن بر زنان مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اعتراضات گسترده در کشور های عربی همچون مصر و تونس و لیبی که منجر به پیروزی انقلاب گردید. زنان در فرهنگ و عقل عربی از ویژگی های خاص اجتماعی برخوردار هستند، به همین دلیل حضور زنان در عرصه سیاسی اعم از انتخابات، مشارکت سیاسی و حضور در اعتراضات با دیدگاه های خاصی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. گرچه جهان عرب از جمله شمال افریقا با نوسازی اقتصادی و آموزشی دچار دگردیسی شده است و زنان وارد مسایل اجتماعی شده اند، ولی دگر دیسی در نگرش مردان و حکومت نسبت به زنان به صورت نگرفته است. به عبارت دیگر همان گفتمان گذشته در دنیای جدید و عصر جهانی شدن بازتولید شده است. حال سوال این است که زنان چه نقشی در وقوع تحولات نوین جهان عرب داشته اند. و تحولات نوین چه تاثیری بر آینده زنان در جهان عرب خواهد داشت. گرچه به نظر می رسد که یکی از دلایل ناکامی تحولات نوین جهان عرب عدم تحول گفتمانی فرهنگ عربی نسبت به زنان بوده باشد.
    کلیدواژگان: بیداری اسلامی، شریعت، مصر، زنان، بهار عربی
  • محمد رحیم عیوضی، نازنین مرزبان* صفحات 117-138
    از دهه 1980 به بعد مفهوم جدیدی مطرح شده است که به الگوی حکمرانی خوب مشهور است . پس از اینکه دولتها در اواخر قرن بیستم و بیست و یکم با چالش های جدیدی نظیر رهیافت دولت بزرگ؛ اجماع واشنگتنی روبرو شدند، الگوی حکمرانی خوب را به عنوان چارچوبی جهت خروج از این چالش ها مطرح کردند. وجود حکومت مستلزم حکمرانی است که سکان هدایت جامعه انسانی را بر عهده بگیرد و اهداف جمع را به سر منزل مقصود برساند. همچنین بهترین شکل و بهترین نوع نظام سیاسی همواره دغدغه اصلی و اساسی اندیشه های سیاسی بوده است و در تفکرات هر یک از اندیشمندان به نوعی حاکمیت مطلوب جامعه ترسیم گشته است؛ اندیشه های سیاسی ایرانی – اسلامی نیز از این قاعده مستثنا نبوده که برای دست یابی به دیدی موثر درباره موضوع حکمرانی خوب در میان اندیشمندان ایرانی – اسلامی؛ امام خمینی را به عنوان طراح نظام جمهوری اسلامی انتخاب کردیم. بنابراین در این پژوهش سعی بر آن داریم که سوال اساسی را ؛ مولفه های حکمرانی خوب در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) چیست؟ قراردهیم. فرضیه مقاله حاضر بدین شرح است که: مهم ترین مولفه های حکمرانی خوب در اندیشه امام خمینی با الهام از آموزه های قرآن، سیره و سنت حکومت نبوی عبارتند از: توجه به حاکمیت قانون، مشارکت مردم، عدالت جویی، اعتماد سازی و پاسخ گویی حکومت به مطالبات مردمی. روش پژوهش بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات نیز کتابخانه ای می باشد. چارچوب نظری هم بر اساس نظریه حکمرانی خوب است.
    کلیدواژگان: حکمرانی خوب، تعریف و تامین منافع ملی، توانایی ساخت الگوی حیات طیبه، توانایی تولید ثروت ملی
  • مرتضی نورمحمدی، طیبه محمدی پور* صفحات 139-164
    دیپلماسی آموزشی به واسطه ظرفیتهای گسترده ای که در بهره گیری از روندهای آموزشی و علمی درجهت انگاره سازی و برساختن هویتهایی هم سو با منافع دولتها خلق می کند به ابزار موثر وکارآمدی جهت تامین اهداف ومنافع دولتها تبدیل شده است.در این نوع دیپلماسی ، کارویژه خاص آموزش یعنی ایجاد تغییرات نسبتاپایدار دررفتار ، باورها وتوانمندی های مخاطبان از طریق فرایندهای آموزشی و یادگیری، با کارویژه دیپلماسی عمومی که همانا جذب مخاطبان از طریق اقناع و مجاب سازی بواسطه تاثیر بر نگرشها و هویتهای مخاطبان برای تامین منافع طرف مقابل است تلفیق شده ودر قالب مفهوم «دیپلماسی آموزشی» می تواند در جهت انگاره سازی های هویتی برآورنده منافع واهداف دولتها باشد. براین اساس ؛ مقاله حاضر تلاش می کند تا در رویکردی سازه انگارانه و با روش توصیفی – تحلیلی این سوال اصلی را مطرح کند که جایگاه دیپلماسی آموزشی در سیاست خارجی عربستان در منطقه خاورمیانه چیست؟فرضیه پژوهش این است که دیپلماسی آموزشی به عربستان سعودی امکان می دهد تا این کشور بابهره گیری از ظرفیتهای علمی و فرایندهای آموزشی ، به جذب دانشجویان و طلاب بین المللی در دانشگاه ها و مراکز دینی خوداهتمام ورزیده و ضمن تلاش برای برساختن انگاره ای مثبت از هویت خویش بعنوان دولتی باظرفیتهای بالای توانمندی های علمی و سرمایه گذاری های آموزشی درمنطقه خاورمیانه، به اشاعه الگوهای هویتی خود از طریق دیپلماسی آموزشی و اثرگذاری بر نگرش ها و هویتهای مخاطبان خود به ویژه در حوزه های هویتی و ایدئولوژیکی مبادرت نماید.
    کلیدواژگان: دیپلماسی آموزشی، الگوهای هویتی، سیاست خارجی، سازه انگاری، سلفیت، عربستان سعودی
  • سید مرتضی هزاوه ئی*، فریده باوریان صفحات 165-189
    بحرین یکی از کشورهایی است که تحت تاثیر شرایط نامساعد داخلی و همچنین موج بیداری اسلامی شاهد خیزش مردمی بوده است.خیزش مردمی این کشور با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی آن از نظر منطقه ای در حوزه خلیج فارس اهمیت بسیار بالایی دارد که این امر سبب شده است تا بازیگران فعال منطقه ای چون؛ج. ا. ایران و عربستان سعودی با توجه اهداف ومنافع خاص خویش در این کشور رویکردهای متفاوت و در برخی از موارد متعارضی را دنبال نمایند. در این خصوص شاهداستفاده ج.ا.ایران از ابزارهای تبلیغاتی و رسانه ای در جهت محکوم کردن اقدامات سرکوب گرایانه در بحرین هستیم.که در این راستاج.ا.ایران براساس اصول و مبانی اعتقادی و آموزه های مذهبی،با اعتقاد به مسئله مردم سالاری،بر لزوم توجه حکومت آل خلیفه به خواسته ها و مطالبات مردمی و خودداری از اتخاذ رویکرد خشونت آمیزتاکید دارد. اما عربستان سعودی با خوانشی دیگردر رویکردی تقابلی با ج.ا. ایران دست به اقدام نظامی و مداخله جویانه در بحرین زده است.که در این امر ماهیت نظام سیاسی عربستان و به تبع آن ترس از تسری دموکراسی به داخل این کشور درکنار رقابت و تعارض منطقه ای با ج.ا.ایران و...از انگیزه های عمده ریاض برای مداخله در قضیه بحرین میباشد.همین رویکرد متفاوت، تقابل و جنگ سرد دو کشور را جدا از مسائل دیگر در قضیه بحرین تشدید-کرده است که در این راستا مقاله حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی در قالب چارچوبی مقایسه ای از نقش ج. ا. ایران و عربستان سعودی در مسئله بحرین،در پی بررسی این رویکردهای متعارض و دلایل اتخاذ آنها از سوی دو کشور مذکور، می باشد.
    کلیدواژگان: مردم سالاری، خلیج فارس، رویکرد، بیداری اسلامی، آل خلیفه
|
  • Ali Adami, Reza Nicknam * Pages 1-24
    The Political crisis in the Arabic countries which referred to as the Arabic spring, Not only have not established democratic regimes in the region, but also have leaded to emersion and expansion of Salafi-Takfiri groups in them. These groups emerged and began to recruit on regional countries, from the north and the Horn of Africa to Central Asia. Regard to Syria and Iraq are at the center of the terroristic crisis, threats of these terroristic groups become more visible for IRI. therefore, the central question of this study is that What is the main reason for the threat of Salafi-Takfiri groups against IRI security? The hypothesis of study is responding that ontological insecurity is the main reason for the threat of Salafi-Takfiri groups against IRI security. because the growth of Salafi-Takfiri groups has threatened IRI ontological security, with disrupting IRI foreign policy routines in Region. Aaaaaaaaaaa aaaa aaaaaa aaaaaa aa aaaaa aaaaa aaaaa aa aaaa aaaa aaa aaaaaaa aaaaaa ffffff fffff dddd sssss fffff fffffffff ggggdd.
    Keywords: Ontological Security, Threat, Salafi, Takfiri Groups, IRI, foreign policy
  • Siyamak Bagheri *, Mostafa Ghorbani Pages 25-50
    Despite of violence there has been in the middle east, But the current violence in this region for example in Syria crisis,has different naturewith the past. Therefore,This is the main question thatwhich kind of violenceis adaptive with what today is occurring in Syria? And by what factorshas formed and spreaded?Todaysviolences in Syria are a new wave of violence that have polygonsnature and in a structural context/ from reactive violence at the beginning, has converted to a blend of reactive, organized, sectarian and defensive violences and their synergistic has createda distinct identity of violence. the method of research is descriptive – analysis. in this study revealed that the nature of the violence in syria crisis has been formed by sectarian andexcommunicatingideas of salafis and the behavior of the Baasist syria againstMuslim brotherhood in the past and tactical mistakes of this regime at the early of the islamic awakening onone hand and designed and organized interference of foreign actors such as America, Israel, Saudi Arabia, Turkey etc and reply of syria regime to externalinterferencessubversion scenario on the other hand.
    Keywords: Sectarian violence, Reactive violence, Organized violence, Defensive violence
  • Mohammad Ali Basiri, Zahra Agha Mohammadi, Ehsan Fallahi * Pages 51-71
    Islamic fundamentalism and terrorism is one of the most important threats to peace and security in the Middle East. ISIS considered as one of the most dangerous phenomenon of terrorism in the region. This group has seized some parts of Iraq, Syria and Libya . Current study intends to answer the following question; what is the main reason of the continuation and reproduction of terrorist groups like ISIS in Middle East? Although, the countries of region involved in fighting against terrorist groups for a long time, but they have not achieved success in this arena yet. So according to game theory and deadlock dilemma following hypothesis has been proposed. Conflicting interests of beneficiary actors caused they take the strategy of Non-cooperation. Hence this issue has developed appropriate ground to form and continuity of terrorist groups like ISIS in Syria and Iraq. This research based on Descriptive and Analytical Method .
    Keywords: Terrorism, ISIS, Middle East, Iraq, Syria
  • Hasan Shamsini Gheyasvand, Khorshid Najafi Jouybari * Pages 89-116
    on new developments in Egypt. Due to widespread protests in Arab countries such as Egypt, Tunisia and Libya that led to the victory of the revolution. So many stions about the role of women in the political developments of the country. One of these is the question of what approach to new developments taking place in the Arab world due to the presence there of women . What factors make women's participation in the revolution. Impact of globalization on the role of Arab women. Finally, new developments will affect the future of women in the Arab world.
    Keywords: Arab World, Islamic Awakening, Spring Arabic
  • Mohammadrahim Eivazi, Nazanin Marzban * Pages 117-138
    From the 1980s onwards, a new concept has been proposed that the governance model is well-known. After the government, especially in the late twentieth and twenty-first century with new challenges, such as big-government approach; Washington Consensus and the State faced, good governance model as a framework to provide new solutions for getting out of this challenges raised.solutions that humans achieve good governance and measures to achieve the ideal form of government help. The ruling requires the existence of human society and governance that led it to assume its purpose and objectives of this collection to head home.they also saw to it that to achieve effective on the subject of good governance among Iranian scholars - Muslim, Imam Khomeini and the Supreme leader of the Islamic Republic as a designer Shiite political leadership to the necessity of establishing an Islamic state with jurists began, the we. Therefore, in this study we are trying to make the fundamental question; the components of good governance in the political thought of Imam Khomeini mean? And inspect. The hypothesis of this paper is as follows: The most important component of good governance in the ideas of Imam Khomeini inspired by the teachings of the Quran and the Sunnah of the Prophet Muhammad are: the rule of law, public participation, justice, confidence-building and accountability of government to popular demands. This method is based on analytical method and the method of data collection is the library. The theoretical framework is based on the theory of good governance.
    Keywords: Good governance, National Interest, The ability to generate national wealth, Ability to build model
  • Morteza Noormohamadi, Tayebe Mohamadipuor* Pages 139-164
    Educational diplomacy, with its board capacities in procedure, content and action, is able to be the interest of foreign policy makers as an effective tool to meet national resources and goals of governments. Governments can utilize the tools purposively based on their objectives, benefits, identity, place and conditions in regional and international systems, and plan to reach their goals by impress audience of this kind of diplomacy, who are mainly university students, researchers and elites. The current study, in the framework of a constructive approach, attempts to answer the question ‘what is the place of educational diplomacy in foreign policy of states?’ so that educational diplomacy of countries attempts to create common identity fields among audience relied on ideological, identity supports and regional considerations. Of course, in certain regional fields such as Middle East especially Saudi Arabia, this constructive activity is involved in contradict attitudes in educational policy making of this state as the results of identity competitions with other countries of the region.
    Keywords: educational diplomacy, identity patterns, foreign policy, constructivism, Saudi Arabia
  • Seyed Morteza Hazavaeii * Pages 165-189
    Bahrain is one of the countries that were affectd by unfavorable internal conditions. Also, Islamic awaking wave had been occurred by popular uprising in Islamic-Arabic countries.By considering the geopolitical positition of this country in Persian Gulf area, popular uprising is of great importance. For this reason, active regional actor such as Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia, by cousidering theirspecial interest, follow different approaches and sometimes conflicting.In this respect advertisment and media facilities have been used by Islamic Republic of Iran in order to convict coercive measures in Bahrain. In this regard, Islamic Republic of Iran, based on principle of faith,religious doctrine, and democracy emphasizes on the importance of the rule alkhalifa wishes and demands of the people and refrains from violent approach. But Saudi Arabia has done military action and interventionist approaches opposite of Islamic republic of Iran. The main motivations of Riyadh for the interference in Bahrain issues included the fear of spread of democracy in the country, the regional competition and conflict with Islamic republic of Iran and etc. So, for mentioned issues caused to of disputes and clod war between two countries. The intensify paper tries to study these conflict approaches and choosen reasone.
    Keywords: Democracy, Persian gulf, Islamic Awakening, The approach, AlKhalifa