فهرست مطالب

نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان - سال پنجم شماره 1 (پیاپی 8، بهار و تابستان 1394)

نشریه نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان
سال پنجم شماره 1 (پیاپی 8، بهار و تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/06/28
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علمی - پژوهشی
  • محمد میرزایی*، علی ربانی، اصغر حقیقی مقدم صفحات 1-29
    مقاله حاضر در پی تحلیل و بررسی شالوده های مفهومی و دال های مفصل بندی گفتمان بیداری اسلامی از منظر مقام معظم رهبری است. در این تحقیق، در چارچوب روشی ترکیبی از نظریه زبان شناسی انتقادی نورمن فرکلاف در تحلیل متون و از نظریهه گفتمان لاکلاو و موفه در چگونگی فراآیند هژمونیک شدن و تفوق یافتن گفتمان بیداری اسلامی بهره برده شده است.
    تحلیل متون آثار و سخنرانی های مقام معظم رهبری نشان داد که در هندسهه معرفتی ایشان، بیداری اسلامی گفتمانی است که از دال های «امام خمینی(رض) مظهر بیداری اسلامی»، «احیاء هویت اسلامی»، «فلسطین مسئلهه محوری جهان اسلام»، «جنبش نرم افزاری و تولید علم»، «ارتقاء علم در سایهه دین»،«اعتقاد به مهدویت»، «عدالت اجتماعی»، «مردم سالاری دینی»، «حوزه های علمیه»، «مبارزه با تهاجم فرهنگی» و «استکبار ستیزی» حول دال مرکزی و نقطهه کانونی «ایجاد تمدن اسلامی بر پایهه دین، عقلانیت، علم و اخلاق» تشکیل شده است. در این راستا از منظر مقام معظم رهبری، جهت تفوق یافتن این گفتمان و ایجاد تمدن اسلامی، وظیفه روحانیون و حوزه های علمیه و نخبگان فکری ، فرهنگی و سیاسی پراکندن و اشاعهه ی نظم معنایی مورد تااکید این گفتمان در مقام نظر و فراهم آوردن زمینه های تحقق آن در ساحت عمل اجتماعی و سیاسی با گستره ای وسیع در ابعاد داخلی و منطقه ای و جهانی است
    کلیدواژگان: امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری، گفتمان، تحلیل گفتمان، بیداری اسلامی، تمدن اسلامی
  • بهرام بیات*، عبدالمحمد کاشیان صفحات 31-58
    این مقاله به دنبال آن است که منظومه فکری مقام معظم رهبری را به عنوان نظریه ای بومی در حوزه اقتصاد دانش بنیان، مورد بررسی قرار دهد. بازخوانی این اندیشه ها سبب می شود که تصویر بهتری از این حوزه در اختیار داشته باشیم و با مسیر اصلی و خطوط حرکت اقتصاد دانش بنیان آشنا شویم. تاکید بر اقتصاد مقاومتی در این مقاله به عنوان یکی از مهم ترین راهبردهای کلان کشور مورد تاکید قرار گرفته است. تعریف اقتصاد دانش بنیان از منظر مقام معظم رهبری و تمایزات آن و همچنین اثر این رویکرد در رشد و توسعه اقتصادی، چشم انداز کشور در این حوزه و نیز لزوم حمایت از این شرکت ها و همچنین الزامات و باید و نبایدها در این حوزه مهم ترین موضوعاتی است که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد. لزوم بومی سازی، داشتن غایت مبتنی انسانیت و مبتنی بر پیشرفت و همچنین تسری اقتصاد دانش بنیان به همه بخش های اقتصادی از مهم ترین کلیدواژه های این منظومه فکری است. در این زمینه تعداد 15 راهبرد برای افق اقتصاد دانش بنیان استخراج شده است.
    کلیدواژگان: اقتصاد، دانش بنیان، مقاومتی، پیشرفت، مقام معظم رهبری
  • علیرضا شجاعی زند * صفحات 59-80
    توسعه یعنی حرکت اجتماعی به سوی مطلوبیت ها؛ به همین رو نمی توان آن را بدون ورود به بحث اهداف و آرمان ها دنبال کرد. یکی از مفاهیم و قالب های مطرح در اندیشه های اجتماعی سلف، جامعه آرمانی بوده که در علوم اجتماعی جدید کمتر بدان پرداخته شده است. پرداختن به موضوع توسعه، آن هم با انگیزه رسیدن به الگوهای بومی، این اجازه و فرصت را به ما می دهد تا با نوعی سنت شکنی به سراغ آن سنت فکری برویم و منظور و فحوای آن را برای نیل به دیدگاه جدیدی درباره توسعه وارسی نماییم.
    عطف توجه مقاله به مقوله غایات در توسعه، ما را به شش سنت شکنی در این موضوع وادار ساخته است: باز کردن پای مفهوم «جامعه آرمانی» در بحث از اهداف توسعه، دفاع از «تلقی صراطی» از آن، تکمیل و ارتقای «شاخص های توسعه یافتگی»، جداسازی طراحی الگو از مرحله پیاده سازی توسعه، تغییر «مدخل ورود» برای طراحی و ارائه الگو و بالاخره، آشکار نمودن ظرفیت های موجود در «اندیشه متفکرین مسلمان» برای اخذ ایده هایی در این باره
    کلیدواژگان: جامعه آرمانی، شاخص های توسعه یافتگی، کمال انسانی، تلقی صراطی، فلسفه اجتماعی
  • شکوه دیباجی فروشانی*، غلامرضا جمشیدیها صفحات 81-104
    عدالت از مفاهیم بنیادی در دین اسلام است که متفکران بی شماری به آن توجه کرده و تعابیر مختلفی از آن ارائه داده اند. هدف پژوهش حاضر این است که با بررسی اسنادی مبتنی بر روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعه مفهوم عدالت از دیدگاه دو اندیشمند مسلمان یعنی فارابی و ابن خلدون بپردازد و در نهایت راه کار آنها در خصوص برخورد با بی عدالتی را بررسی کند. شایان ذکر است که فارابی و ابن خلدون به دو دوره تاریخی متفاوت تعلق دارند و دارای دو نوع نگرش خاص به جامعه، انسان و جامعه طبقاتی هستند و منظور از مقایسه دیدگاه آنها، توجه به اشتراک و اختلاف آنها در کلیت و به نحو اجمال است. به طور کلی، آنها آرای فلسفی خاصی درباره عدالت دارند. با توجه به گستره دیدگاه آنها، گفتمان ایشان در قلمرو گفتمان اسلامی قرار دارد و گاهی رنگ و بوی الهی می دهد. از جمله اینکه دو اندیشمند مذکور، ضمن اینکه عدالت را تحت تاثیر دین و فقه، ملکه نفسانی و ملکه راسخه معرفی می کنند، تحقق عدالت محض را فقط در سایه نبوت و امامت میسر می دانند. ایشان همانند سایر فلاسفه کلاسیک، عدالت را بر حسب سزاواری ها و استحاق می شناسند. فارابی عدالت را حامل امنیت می داند که از طریق قانون تامین می شود و نظریه عدالت او با مسئله ثبوت حق و ضرورت حمایت از این حق توسط حکومت تکمیل می شود. از دیدگاه ابن خلدون نیز عدالت اجتماعی به معنای تامین مصلحت عمومی و مبنای تامین عمران و امنیت است.
    کلیدواژگان: ابن خلدون، اجتماعی- سیاسی، عدالت، فارابی
  • یحیی بوذری نژاد، شاهین زرع پیما*، حسین طاهری صفحات 105-137
    حکومت اسلامی مفهومی مهم است که به مجرد هجرت پیامبر اسلام (ص) از مکه به مدینه، سازواره ها و ساختارهای آن به واسطه ایشان و مبتنی بر تعالیم الهی مندرج در پیام وحی تکوین یافت تا به واسطه قدرت سیاسی، روح اسلام در کالبد جامعه دمیده شود. لیک پس از رحلت ایشان، این مفهوم در معرض تاویل ها و تفاسیر مختلف قرار گرفت و منازعات گوناگونی حول مقام جانشینی و خلافتشان (از زمان خلفای راشدین تا بنی امیه و بنی عباس و درنهایت امپراتوری عثمانی) بین فرق گوناگون اسلامی، اعم از شیعه و سنی، شکل گرفت که عواقب برخی از این اختلافات و منازعات کماکان نیز دامن گیر جهان اسلام (خاصه پس از الغاء خلافت عثمانی و در منطقه حساس خاورمیانه) است. این مقاله در ابتدا به نحوی موجز و مختصر، به زمینه ها و بافت‎های اجتماعی و ایدئولوژیکی ظهور جنبش ها و جریان های اسلام گرای معاصر در منطقه خاورمیانه و جهان اسلام اشاره کرده و پس از آن، به بررسی تطبیقی ویژگی ها و شاخصه های مهم مفهوم حکومت اسلامی از منظر دو متفکر اثرگذار در جهان اسلام، یعنی امام خمینی (1902-1989) از جهان تشیع و سید قطب (1906-1966) از جهان تسنن، در حوزه های کلان «فرهنگی، عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی» می پردازد و تشابهات فکری این دو اندیشمند مسلمان را در حوزه های مذکور می کاود و درنهایت نیز ابوابی را برای مطالعات تطبیقی و تقریبی هرچه بیشتر در این باب می گشاید
    کلیدواژگان: حکومت اسلامی، اسلام گرایی، توحید، خلافت، امامت، عدالت اجتماعی، سکولاریسم
  • علی اصغر حیدری *، علی اصغر سعیدی صفحات 139-162
    مهم ترین هدف این پژوهش مطالعه درباره به کارگیری قواعد معاملات اسلامی در قرارداد های بازار سرمایه ایران توسط کنشگران (کلیه افراد حقیقی و حقوقی که در بورس اوراق بهادار فعالیت اقتصادی دارند) بورس اوراق بهادار تهران می باشد. در این راستا، بر اساس چهار نظریه از قواعد معاملات اسلامی تحت عناوین قواعد لاضرر، اکل مال به باطل، غرر و ربا و فروض اساسی اسلامی در معاملات کنشگران بازار سرمایه مورد آزمون قرارگرفت. در تحلیل داده ها از روش آزمون مکرر استفاده شده و نتایج به دست آمده نشان می دهد که بین میزان دخالت ضوابط چهارگانه فقهی در معاملات بازار سرمایه، سرمایه گذاران و آگاهی سرمایه‏گذاران از این چهار قاعده، هیچ رابطه معناداری وجود ندارد. از مصاحبه های مکمل نیمه ساختاریافته نیز چنین استنباط می گردد که هنگامی که کمیته فقهی مجربی بر معاملات بازار سرمایه سرمایه گذاران نظارت می کند کنشگران ساختار معاملات را اسلامی و شرعی مفروض پنداشته، مستقیما به اسلامی بودن یا نبودن آن توجهی نمی کنند.
    کلیدواژگان: بازارسرمایه، کمیته فقهی، معاملات اسلامی، قواعد چهارگانه اسلامی
  • حمزه صمدی میارکلایی، حسین صمدی میارکلایی* صفحات 163-201
    آشفتگی ها، پیچیدگی ها، تنوع، پویایی ها، عدم قطعیت ها و تغییرات سریع و فزاینده ملی و بین المللی در فناوری ها، بازارها و کیفیت های زندگی دنیای امروز، سازمان ها را وادار می سازد تا در جستجوی رهبرانی باشند که کمترین اشتباهات را در تصمیم گیری هایشان داشته باشند. رهبرانی که حساب شده و با وسواسی خاص، تصمیم های درست را اتخاذ کنند و رفتارهای مناسب و درستی را برای هدایت و رهبری پیروان به کار گیرند. بنابراین، سازمان های عصر حاضر باید در جستجوی رهبرانی باشند که به صورت «خردمندانه و حکیمانه» به هدایت و رهبری می پردازند. این مقاله، با دیدی متفاوت، به ارائه نظریه رهبری حکیمانه اسلامی می پردازد. گزاره اصلی این مقاله عبارت است از «ارائه نظریه رهبری حکیمانه اسلامی». این نظریه ترکیبی از رویکردهای عقلائی، مذهبی، اخلاقی و ارزشی به رهبری است و عرصه گسترده ای را برای بررسی، مطالعه و پژوهش در رهبری و توسعه آن فراهم می آورد. این نظریه، با تاکید بر حکمت رهبر، علاوه بر پرداختن به رفتار و ویژگی های شخصیتی رهبر، زمینه مطالعه ماهیت و وجود رهبری را نیز ممکن می سازد
    کلیدواژگان: رهبری، نظریه رهبری، حکمت، رهبری حکیمانه اسلامی
|
  • Mohammad Mirzaei * Pages 1-29
    The present article analyzes and reviews the conceptual underpinnings of articulation and evidence from the Supreme Leader of the Islamic Awakening Forums . In the context of this research, a hybrid approach of linguistic and critical theory in the analysis of texts and the _HYPERLINK "http://en.wikipedia.org/wiki/Norman_Fairclough" o "Norman Fairclough"_Norman Fairclough_ Laclau and Mouffe's discourse theory and dominate hegemonic discourse of Islamic awakening in the process has benefited . Analysis of texts and speeches showed that the geometry of the Supreme Leader of the Islamic awakening in them the knowledge that the evidence of the discourse , "Imam Khomeini (RA) symbol of Islamic Awakening" , "Islamic revival" , "The Palestinian issue is the core of the Muslim world " , " software movement and science " , " promotion of science in the light of faith" , "belief in millenarianism" , "social justice" , "religious democracy" , "Hawzahhaye Ilmiyya" , "fight against cultural invasion " and " arrogance " evidence organized around a central and focal point " to establish Islamic civilization based on religion , rationality , science and ethics " has been established.realm of social and political action with a broad range of local and regional dimension of the world.
    Keywords: : Imam Khomeini, the Supreme Leader, discourse, discourse analysis, Islamic Awakening, Islamic civilization
  • Bahram Bayat* Pages 31-58
    This paper followed that intellectual system of Imam Khamenei as a thought leader in the field of knowledge-based economy indigenous theory, examine. Refresh these ideas will help provide a better picture of this area have And be familiar with the main routes and lines the knowledge-based economy. In this articel resistance economy in this article as one of the major strategies of the country has been emphasised. The definition of knowledge-based economy from the perspective of the Supreme Leader and differentiation And the effect of this approach on economic growth and development, Future Outlook In this context, the need to support these companies As well as the requirements and should and should not in this area the most important issues that will be discussed in this article. The need for localization, the end of humanity and is based on an ongoing basis and Knowledge-based economy also extended to all economic sectors, Of the most Keywords for this intellectual system. 15 strategy for knowledge-based economy In this context has been extracted horizon.
    Keywords: economy, knowledge based, resistance, progress, knowledge based economy
  • Pages 59-80
  • Shokofe Dibaji * Pages 81-104
    Justice is a fundamental concept in Islam. Numerous thinkers have reflected upon it. The present article aims to study the meaning of justice from the perspective of Al-Farabi and Ibn Khaldun by a qualitative content analysis-based literature review, and in the end, assess their strategies of confronting injustice. It is worth noting that Al-Farabi and Ibn Khaldun belong to different historical periods, and have different views of society, class society, and humans. The goal of comparing their viewpoints is briefly focusing on their general similarities and differences. In general, these two great Islamic scholars have expressed specific philosophical points regarding justice. Considering the fact that the perspectives of these two Muslims are not limited to this world, their discourse belongs to the domain of Islamic discourse and, at times, has a divine quality. For instance, these scholars introduce justice as influenced by religion and jurisprudence, a fixed habitues of the soul; in addition, they consider absolute justice achievable only with Prophet Hood and Imam. Same as other classical philosophers, they view justice based on merits and worthiness. Al-Farabi considers justice to bear security, provided by Law. His Theory of Justice is completed with conformation of rights and the necessity of their sanction by the government. Ibn Khaldun believes social justice to mean securing the general interest, and considers it to be the basis for provision of construction and security. Therefore, the goal of this article is reviewing the meaning of justice from the viewpoints of these two Muslim scholars.
    Keywords: Justice, Islam, Al, Farabi, Ibn Khaldun, social-political
  • Yahya Bouzarinejad, Shahin Zarpeyma*, Hossein Taheri Pages 105-137
    Islamic state (government), an important concept in modern world and especially its political literature, has been established after the death of the Islam's prophet under the name of "Caliphate" or "Imamate" as an ideological, political, social and economic structure. Although The first Islamic state was built by the Islam's prophet in Medina, but after his death, the path that his successors chose, especially Shiites and Sunnis, had obvious differences, the differences that has been yet continuing and has created much crisis in the Middle East and around the world (especially after collapse of the Ottoman Empire). This article tries to analyses the social and ideological contexts of the emergence of contemporary Islamic movements in the Middle East and Islamic world for the first time and after that will have a comparative study of characteristics of Islamic state from the perspectives of Sayyid Qutb (1906-1966) and Imam Khomeini (1902-1989) in three major areas: "cultural-ideological", "political" and "socio-economics". this article tries to find intellectual similarities between the two thinkers and finally will offer other comparative/approximate studies in this or other related fields.
    Keywords: Islamic state (government), Islamism, Monotheism (Tawhid), Caliphate, Imamate, Social Justice, Secularism
  • Ali Asghar Heidari *, Ali Asghar Saeidi Pages 139-162
    The main purpose of this paper is to apply of Islamic transactions rules on Iran capital market contracts by studying the economic actions of the individuals in Tehran stock market. Based on the theories of four major Islamic laws, i.e., no damage rule, gaining from invalid activities rule, peril rule and usury rule; the basic Islamic assumptions is drawn in order to testify in the capital market actors transactions. The results obtained from the repeated test method indicate that there is no significant relation between the quadruple juridical criteria involvement degree in the capital market transactions investors and the knowledge of these four rules. Semi- structured complementary interviews also indicate that the actors suppose the structure of the transactions is based on Islamic rules and Shariah and it is not necessary they focus directly on the Islamic nature of transactions so that the experienced juridical committee controls the capital market transactions investors.
    Keywords: Activists, Capital market, four Islamic transactions rule, Islamic laws, juridical criteria
  • Hoseiin Samadi * Pages 163-201
    Today’s organizations, in chaos, complexities, diverse, dynamic, uncertainties, and rapid and increasingly changes in technologies, markets, and life qualities, are forced to search of leaders who having the least mistakes in their decision-makings; The leaders who make the right decisions with a calculative and scrupulous sense, and serve right and suitable behaviors for guiding and leading their followers. Thus, present era organizations have to search of leaders who guiding and leading insightful and wisely. This paper addresses to representation “Islamic Wisely Leadership Theory” with a different viewpoint. The main proposition of this paper is Islamic Wisely Leadership Theory representation. Islamic Wisely Leadership Theory is an inclusive of the rational-and religious-and ethics-and values-based approaches to leadership. This theory provides a comprehensive view of leadership theory. In fact, Islamic Wisely Leadership Theory provides a widespread area for leadership study and research, and its’ development. In addition to pay attention to leader traits and behaviors, this theory can provide an area for studying leadership being (existence) and nature as well.
    Keywords: Leadership Theory, Wisdom, Islamic Wisely, Leadership