فهرست مطالب

مجله ترویج و توسعه آبخیزداری
پیاپی 12 (بهار 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/03/28
  • تعداد عناوین: 7
|
  • نسیمه خلیلی سامانی*، علی فتح زاده صفحه 1
    ضریب برفی، نسبت ریزشهای جوی به صورت برف به کل ریزش ها در فاصله زمانی معین می باشد. معمولا کمبود ایستگاه های برف سنجی و یا صعب العبور بودن ایستگاه ها در مناطق کوهستانی باعث شده که آمار مناسب و کافی از پارامتر های برف در دسترس نبوده و کاربرد مدل ها و روش های تجربی اجتناب ناپذیر باشد. مدل چاندرا پارامتر ضریب برفی را با کمک مولفه های اصلی دما محاسبه می کند. استان چهارمحال و بختیاری به عنوان یک منطقه برفگیر، کانون مناسبی جهت اعتبارسنجی این مدل می باشد. در این تحقیق ضریب برفی به روش واقعی و مدل چاندرا برای ماه های دارای بارش برف و همین طور متوسط سالانه، برای 11 ایستگاه سینوپتیک استان در دوره آماری 5 ساله (1386 تا 1390) محاسبه و دقت مدل با استفاده از میانگین مربعات خطا و متوسط انحرافات خطا مورد ارزیابی قرار گرفت. مدل فوق برای دمای مخصوص بارش برف در بازه 2/1 تا 5/2 در هر ایستگاه محاسبه شد و با ارزیابی مدل ها بهترین ضریب دمایی برای هر ایستگاه نیز تعیین گردید. کمترین ضریب مربوط به ایستگاه های شهرکرد، پل زمانخان و دزک (2/1) و بیشترین آن مربوط به ایستگاه آورگان می باشد. نتایج حاصل نشان می دهد که مدل چاندرا می تواند بر اساس ضریب تجربی دمای مخصوص بارش برف که خاص هر منطقه و ایستگاه می باشد، متوسط ضریب برفی را با دقت بالایی برآورد نماید.
    کلیدواژگان: ضریب برفی، مدل چاندرا، مناطق کوهستانی، آب معادل برف
  • زهرا جمالی*، اسدالله خورانی صفحه 7
    تغییراقلیم اثرات عدیده ای بر پارامترهای اقلیمی از جمله بارش، دما و تبخیرو تعرق و بدنبال آن منابع آبی دارد. هدف از این پژوهش بررسی اثر تغییر اقلیم بر پارامترهای اقلیمی و تبخیروتعرق پتانسیل با استفاده از داده های خروجی مدل HADCM3در دو ایستگاه خشک (بندرعباس) و نیمه خشک (شهرکرد) است. ابتدا داده های روزانه بارش، ساعت آفتابی، دمای کمینه و بیشینه به روش آماری و با مدل LARS-WGتحت سه سناریوی A1B، A2و B1ریزمقیاس شده اند. سپس پارامترهای اقلیمی مذکور برای دوره 2030-2011 شبیه سازی شده است. نتایج نشان می دهد طبق هر سه سناریو میانگین دما در تمام ماه ها و فصل ها در هر دو ایستگاه افزایش می یابد. بیش ترین افزایش در دمای بیشینه و کمینه تحت سناریوی A1Bدر ماه ژوئیه در ایستگاه شهرکرد مشاهده شد. طبق تمام سناریوهای مورد بررسی، بارش های زمستانه در ایستگاه شهرکرد افزایش می یابد که این افزایش نشان دهنده تقویت جریان های بارشی مانند سیستم های مدیترانه ای و سودانی است و افزایش بارش های تابستانه در ایستگاه بندرعباس را می توان به تقویت سیستم بارشی موسمی نسبت داد. تبخیر و تعرق پتانسیل در تمام ماه ها و فصل های گرم سال در هر دو ایستگاه افزایش یافته است. این افزایش در ماه هایسداله گرم سال چشمگیرتر است. در مجموع رفتار بارشی هر دو ایستگاه در برابر تغییراقلیم متفاوت است. اما سایر پارامترهای هر دو ایستگاه رفتار مشابهی را در برابر تغییر اقلیم نشان دادند.
    کلیدواژگان: تبخیر و تعرق پتانسیل، تغییراقلیم، مدل LARS-WG، مدل HADCM3، ریزمقیاس نمایی
  • سعید نجفی*، سید حمیدرضا صادقی صفحه 13
    رسوب،مجموعه ای از ذرات شن،سیلت و رس حاصل از فرسایش است که پس از طی مراحل انتقال در پایین دست آبخیزها و آبراهه ها ته نشین می شود. رسوبات محدوده ی وسیعی از قطر ذرات انتقالی را به خود اختصاص می دهند. اما به دلیل ارتباط تنگاتنگ رسوبات معلق با انتقال و پخش مواد مغذی خاک، ردیاب ها، فلزات سنگین و سایر آلودگی هایمرتبط با رسوب ورودی به سامانه ی آبراهه ای، این بخش از رسوبات مورد توجه جدی قرار گرفته است. از طرفی درک فرآیندهای حاکم بر انتقال رسوبات معلق در یک آبخیز و فهم صحیح از مفاهیم مهمی چون حرکت، حرکت مجدد، تحویل رسوب، رسوب ذخیره، ترسیب، بازتوزیع رسوب، آبشار رسوبی و بیلان رسوب منجر به مدیریت و مهار رسوب و منابع آلوده کننده ی رسوبی و مشکلات ناشی از آن ها خواهد شد. در این مقاله سعی شده است با ایجاد درکی یکسان از این مفاهیم و بیان اهمیت این فرآیندها، لزوم کاربرد مهم مفاهیم مزبور در شبیه سازی جامع رفتار آبخیزها و طبعا مدیریت رسوب مورد تاکید قرار گیرد.
    کلیدواژگان: انتقال رسوب، منبع و مخزن رسوب، سامانه های رودخانه ای، مدل سازی رسوب، مدیریت جامع آبخیز
  • مجتبی خوش روش، محمد میر ناصری* صفحه 25
    ایجاد یک برنامه کنترلی منظم و پایش کیفیت آب رودخانه ها از مهمترین راهکارها جهت کاهش آلودگی و بهتر شدن وضعیت کیفی آنها می باشد. با توجه به اهمیت رودخانه هراز در آینده بعنوان تامین کننده آب سد هراز و همچنین تخلیه آلاینده های مختلف به آن، بررسی کیفی آب این رودخانه امری لازم به نظر می رسد. هدف از این پژوهش پهنه بندی کیفی آب رودخانه هراز با استفاده از شاخص کیفی NSFWQI می باشد. به منظور شناسایی تاثیر پساب های مختلف کشاورزی، صنعتی و مراکز مسکونی، پارامترهای کیفی آب رودخانه در یک دوره 6 ماهه از اسفند ماه 1392 تا مرداد ماه 1393 در حد فاصل خروجی آب از سد لار تا ورودی آب به دریای خزر در 6 ایستگاه مختلف، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان پارامترهای کلیفرم مدفوعی، DO ،دما، کدورت، نیترات و فسفات در محل ورود رودخانه به دشت، تغییرات قابل ملاحظه ای داشته، به طوری که در ایستگاه سرخ رود در تمام ماه های نمونه برداری، از تغییرات معنی داری برخوردار بوده است. آب رودخانه هراز در 5 ایستگاه (ایستگاه پلور تا ایستگاه کرسنگ) در اکثر ماه ها، در کلاس کیفیت آب متوسط با شاخص NSFWQIدر محدوده 70-50 قرار گرفت، در صورتی که در ایستگاه سرخ رود در همه ماه ها در کلاس کیفیت آب ضعیف قرار داشت. نتایج بررسی وجود یا عدم وجود اختلاف بین میانگین پارامترهای مورد نظر بر اساس دوره پرآبی و کم آبی نشان داد که پارامترهای دبی، دما، کدورت، جامدات کل و اکسیژن محلول دردو دوره پرآبی و کم آبی، اختلاف آماری معنی داری داشتند.
    کلیدواژگان: پهنه بندی کیفی آب، پساب، سرخ رود، پر آبی، کم آبی
  • عبدالواحد خالدی درویشان*، وفا همایون فر، سید حمیدرضا صادقی صفحه 33
    روش های مختلف اندازه گیری رواناب و فرسایش ممکن است منجر به نتایج گوناگونی شوند که لزوما وابسته به اثرات خاص متغیر مورد مطالعه بر فرسایش نیست. اگرچه مطالعه رواناب، فرسایش و رسوب روی خاک آماده سازی شده در کرت های آزمایشگاهی به دلیل داشتن مزایای زیاد اجتناب ناپذیر است، اما دست خوردگی و انتقال خاک و آماده سازی کرت های آزمایشگاهی از اعتبار نتایج این گونه پژوهش ها می‏کاهد. تمام روش های آماده سازی خاک جهت انجام پژوهش های آزمایشگاهی یک هدف اساسی دارند و آن این که نمونه خاک آماده شده تا حد امکان همگن باشند. تغییرات ایجاد شده در خاک حین جمع آوری، حمل و مراحل مختلف آماده سازی آن شامل هواخشک کردن، الک کردن و به ویژه اثر رطوبت خاک در طول این فرآیند و در نهایت افزایش وزن مخصوص ظاهری سطح خاک ممکن است بر نتایج رواناب و فرسایش اثرگذار باشند. بر همین اساس، مطالعه ای موردی به منظور مقایسه رواناب سطحی، غلظت رسوب و هدررفت خاک از کرت های صحرایی با خاک دست خورده (آماده سازی شده برای کرت های آزمایشگاهی فرسایش) و دست نخورده (خاک طبیعی) انجام شد. نتایج نشان داد که اثر دست خوردگی خاک بر تمامی متغیرهای زمان شروع، حجم و ضریب رواناب، غلظت رسوب و هدررفت خاک معنی دار (01/0≥p) بود. متغیرهای زمان شروع، حجم و ضریب رواناب، غلظت رسوب و هدررفت خاک به ترتیب 29/2، 45/3، 79/2، 83/2 و 50/11 برابر در اثر دست خوردگی خاک افزایش یافتند.
    کلیدواژگان: دست خوردگی خاک، شبیه ساز باران، ضریب رواناب، کرت های آزمایشگاهی
  • سید حمید مصباح* صفحه 43
    روند کنونی بهره برداری از منابع موجود در آبخیز ها، سبب تخریب بیشتر آن ها می شود. تخریب در بلند مدت تهدیدی جدی برای زندگی آبخیزنشین ها است. بنابراین، باید تدبیری اندیشید تا افزون بر تامین نیازهای اولیه آبخیز نشین ها، محیط امنی را برای زیستن او فراهم کرد. دست یابی به این هدف بزرگ با اجرای برنامه ی«مدیریت جامع آبخیز» امکان پذیر است. گام اول برای اجرای«مدیریت جامع آبخیز» شناخت هدفمند منابع حوضه و تعیین قابلیت ها و محدودیت های آن است. به منظور شناخت آبخیزها و اولویت بندی محدودیت های آن ها، مطالعاتی که با هدف برنامه ریزی در حوزه های آبخیز فارس انجام شده بود، ارزیابی گردید. ابتدا براساس دو معیار «زهکش های سطحی» و «شرایط پستی و بلندی»، پهنه فارس به 14 زیر حوضه تقسیم گردید. آنگاه با بررسی منابع، بازدید های میدانی و استفاده از نظر خبرگان، محدودیت ها شناسایی شد. آبخیز های فارس از نظر ویژگی های محیطی در 5 گروه قرار می گیرند و 27 محدودیت در آن ها شناسایی شد.آلودگی محیط زیست، خشکسالی، سیل، فرسایش آبی، بیابان زایی، شوری اراضی و آلودگی آب های سطحی مهمترین محدودیت ها به ترتیب اهمیت می باشند. از این رو، لازم است در همه تصمیم گیری ها و تدوین طرح های توسعه ای این محدودیت ها در نظر گرفته شوند.
    کلیدواژگان: آبخیز، آبخیزداری، برنامه ریزی، فارس، محدودیت
  • محمود عرب خدری صفحه 49
    کتاب «منشاءیابی رسوبات آبی در حوزه های آبخیز؛ مفاهیم، روش ها، و فناوری های نوین»در پنج فصل به همراه پیوستی از واژه های تخصصی توسط آقایان دکتر سید حمید رضا صادقی و مهندس سعید نجفی به ترتیب استاد و دانشجوی دوره دکتری دانشگاه تربیت مدرس نگاشته شده است. چاپ اول این کتاب توسط دانشگاه تربیت مدرس و باحمایت ستاد توسعه فناوری های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست به صورت رنگی در 256 صفحه در سال 1393 منشر شده و در دسترس دانشجویان، اساتید و پژوهشگران قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: نقد کتاب، منشا یابی
|
  • N. Khalili Samani*, A. Fathzadeh Page 1
    Snow coefficient is the ratio of annual snowfall to annual precipitation. Usually lack of snow data or impassable stations in mountainous areas, oblige us to use from empirical models. Therefore, evaluation the accuracy and calibration of the models for the region is essential. Chandra’s model calculates snow coefficient parameter using temperature data. In this study, snow coefficient to the measured data and Chandra’s model in a monthly and annual scale, for 11 synoptic stations in a five-year statistical period of (2007 to 2011) were compared using the mean square error and average accuracy deviation error. The Model was calculated the temperature range for snow from 1.2 to 2.5 at each station and the temperature coefficient for each station was determined by tested models. There is lowest coefficient in Shahrekord, bridge Zaman Khan and Dezzak stations (2.1) and highest in Oregon. The results showed that the model based of regional coefficient could estimate the annual snow coeffistationcient with more accuracy.
    Keywords: Snow coefficient, Chandra's model, Mountainous areas, Snow water equivalent
  • Z. Jamali*, A. Khoorani Page 7
    Climate change impacts on climate parameters such as rainfall, temperature, evapotranspiration and water resources. The aim of this research is the evaluation of the effect of climate change on climate parameters and evapotranspiration by the use of HADCM3 model in an arid (BandarAbbas) and semiarid station (ShahraKord). In order to simulate daily data of rainfall, sun shine, max temperature and min temperature based on a stochastic method, LARS-WG downscaling tool was used. This stochastic weather generator downscaled the climate of two synoptic stations by the use of HADCM3 model and A2, A1B, B2 emission scenarios during 2011-2030. The largest increase in the amount of max and min temperature was observed under A1B scenario in July in ShahreKord station. Winter precipitation increases in ShahreKord station base on all of the scenarios that it can be referred to the strengthening of the rainfall flows systems such as Mediterranean and Sudan Ian. Increased winter rainfall inBandarAbbas station can be attributed to the strengthening of the monsoon rain system. In both of stations, evapotranspiration increased in all of months and warm seasons. This increase is more considerable in warm months. Totally impact of climate change on rainfall behavior is different in both stations, while the other parameters of both stations have similar behavior.
    Keywords: Evapotranspiration, Climate change, LARS, WG Model, Downscaling
  • Saeed Najafi*, Seyed Hamidreza Sadeghi Page 13
    Sediments are defined as loose particles of sand, clay, silt and other substances which are transported by water and finally deposited at the downstream of the watersheds water bodies. Sediments cover a wide range of diameters of transported particles. However, fine suspended sediments have been considered well due to their signifact relationship with transport of nutrients, tracers, heavy metals and other pollutants through river systems. Accordingly, undrestanding dominant processes of suspended sediment transportation in a watershed and authentic perception from the important related concepts such as sediment mobilization, sediment remobilization, sediment yield, sediment storage, sediment deposition, sediment redistribution, sediment budget and sediment cascades lead to handle problems of sediment associated pollutions and sediment management programmes. To this end, the present article tried to achieve the same appropriate undrestanding of aforesaid concepts and their processes importance and recall the importanc of holistic simulation of watersheds behavior in context of sediment management.
    Keywords: Comperhesive Watershed management, Fluvial systems, Sediment Modeling, Sediment Sink, Source, Sediment transportation
  • M. Khoshravesh, M. Mirnaseri Niaki* Page 25
    Due to importance of Harazriver in supplying drinking water, pollution of agricultural water around this river and also discharging several pollutants into it, water qualitative evaluation of this river seems necessary. The purpose of this research is zoning of water quality of Harazriver using NSFWQI index. In order to recognize the effect of agricultural and industrial wastewater and residential centers, investigated the qualitative parameters of river water in a 6 months period from February 2013 to July 2014 at interface discharge from Lar dam to entry of water into the Caspian sea in 6 stations. The results showed that the amount of coliform faecal, Do, temperature, nitrate and phosphate had significant variations in the entrance of river to the flood land, so that in Sorkhrood station in all months had significant different. The water of Haraz river in 5 stations (Poloor to Karesang), had medium class of quality with index of 50-70 in most months. Whereas in Sorkhrood station, had low water quality during all months. Also, the results of statistical analysis of T-TEST on discharge rates, temperature, TDS and DO parameters showed that two periods of low and high water had significant differences.
    Keywords: Zoning of water quality, Wastewater, Sorkhrood, High water, Low water
  • A. Khaledi Darvishan*, V. Homayounfar, S. Hamidreza Sadeghi Page 33
    Different methods of measuring runoff and erosion may lead to different results, which are not necessarily related to specific effects of studied variable on erosion. Although runoff, erosion and sediment studies on the prepared soil in the experimental plots is inevitable because of many advantages, but the disturbance and transport of soil and prepared experimental plots reduces the reliability of these studies. All methods of preparing soils for use in laboratory experiments have one basic objective, namely, that the prepared soil sample should be as homogeneous as possible. Changes in soil during collecting, transport and preparation procedures including air drying, sieving and especially the effects of soil moisture during this process and finally, increasing the bulk density of the soil surface may affect the results of the runoff and erosion. A case study was therefore conducted to compare the surface runoff, sediment concentration and soil loss from the field plots with disturbed soil (prepared for experimental erosion plots) and undisturbed (natural soil). The results showed that the effect of soil disturbance on all variables including time to runoff, runoff volume and coefficient, sediment concentration and soil loss was significant (p≤0.01). Time to runoff, runoff volume and coefficient, sediment concentration and soil loss increased by 2.29, 3.45, 2.79, 2.83 and 11.50 times respectively after soil disturbance.
    Keywords: Experimental plots, Rainfall simulator, Runoff coefficient, Soil disturbance
  • S. Hamid Mesbah* Page 43
    The current consumption trend of watershed resources causes the land degradation.Degradation in the long term is a serious threat for people who live in the watershed. Supplying the basic needs and in the same time securing the living environment for watershed dwellers are to be considered by the decision makers. This objective can be achieved by a comprehensive plan called "integrated watershed management". Identifying the watershed physical characteristics and defining its capabilities/limitations are the first steps of this plan. The previous studies performed in Fars Province were evaluated in order to identify the characteristics and limitations as well as grouping similar watersheds. The results showed that the Fars Province span is divided to 14 major watersheds at the basis of the two criteria "surface drainage" and "topographic conditions". These watersheds can be categorized to 5 environmental groups which are subjected to 27 threatening limitations. The main threats are environmental pollution, drought, floods, water erosion, desertification, salinity lands and surface water pollution. These limitations must necessarily be taken into account for the decision making and in the development projects.
    Keywords: Watershed, Watershed management, Planning, fars, Limitations