مجله ترویج و توسعه آبخیزداری
پیاپی 1 (تابستان 1392)

فرسایش خاک یکی از موانع مهم برای دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی است و حفاظت آب و خاک یکی از مهمترین شیوه های مدیریت منابع طبیعی می باشد. استفاده از مالچ آلی یکی از روش های حفاظت خاک م یباشد. در این تحقیق اثر بقایای درمنه با دو اندازه 4 و 16 سانتیمتر و 35 / 0 سانتیمتر قطر با درصد پوشش 70 درصد، روی رواناب و رسوب در آزمایشگاه با استفاده از شبیه ساز باران مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایشات در پلاتی با ابعاد 0/2×1×2 متر که 2/ 0 متر با خاک لومی سیلتی پر شد، انجام شد، سپس مالچ بقایای گیاهی به سطح خاک ریخته و بارشی با شدت 50 میلی متر در ساعت به مدت 20 دقیقه انجام گردید و میزان رواناب و رسوب آن اندازه گیری شد. نتایج آزمون تی جفتی بین اندازه های مختلف در درصد پوشش 70 درصد نشان داد که بین اندازه های مختلف در پوشش 70 درصد در سطح اطمینان 95 درصد در حجم رواناب، بار رسوب، غلظت رسوب و ضریب هرزآب اختلاف معنی دار وجود دارد.(sig>0/05).

سیستم پایش از مقدمات لازم در طرح های مقابله با خشکسالی بوده که مقیاس زمانی نقش تعیین کننده ای در قابلیت و کارآیی آن دارد. در این تحقیق وضعیت خشکسالی دشت اراک در سال آبی 78 - 1377 که شروع خشکسالی های اخیر بوده، با استفاده از شاخص خشکسالی موثر EDI که از مقیاس زمانی روزانه برخوردار است، به طور نقطه ای و مکانی ارزیابی شده است. همچنین تاثیر طول دوره آماری کوتا مدت از 22 به 15 سال نیز بر روی نتایج شاخص، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که طول دوره آماری روی شاخص EDI تاثیر چندانی ندارد، لذا می توان برای پایش بهتر، ایستگاه های تا 15 سال آمار را نیز استفاده کرد. سپس نقش ه های خشکسالی در سطح دشت اراک با استفاده از سیستم GIS تهیه گردید. نقشه ها نشان می دهند که خشکسالی از آبان ماه 1377 در حد خفیف آغاز و توسعه یافته و در اردیبهشت و خرداد 1378 شدت یافته است.

در این مقاله قابلیت داده های سنجنده TerraSAR-X به منظور پایش حرکت خزشی زمین لغزش در مناطق کوهستانی مورد بررسی قرار گرفته است. منطقه دورود واقع در استان لرستان در غرب ایران به عنوان یکی از مناطق مستعد زمین لغزش در کشور به عنوان منطقه مورد مطالعه در نظر گرفته شده است. بدلیل وجود زیرساخت های مهمی همچون جاده و راه آهن در پای شیب های لغزشی و مشرف بودن یکی از شیب های لغزشی منطقه به شهر دورود، بررسی زمین لغزش در این منطقه از اهمیت فراوانی برخوردار است. به این منظور 17 تصویر از عبور بالارو سنجنده TerraSAR-X بین ماه های ژانویه و نوامبر 2010 تهیه شده و به روش تداخل سنجی طول باز کوتاه، جابجایی توده های لغزشی در منطقه از نظر مکانی و زمانی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بدست آمده نشان دهنده موفقیت داده های سنجنده TerraSAR-X در پایش حرکت خزشی زمین لغزش در مناطق کوهستانی لغزشی اطراف شهر دورود است. پیکسل های استخراج شده دارای تراکم بالا و پراکندگی یکنواخت چه در مناطق شهری و چه در مناطق کوهستانی هستند. مقدار حرکت خزشی بدست آمده در راستای خط دید سنجنده، در شیب پاگیج مشرف به شهر به میزان حداکثر 50 میلیمتر در سال و در شیب باباهور به میزان حداکثر 15 میلیمتر در سال است.

توجه به مدیریت جامع حوزه های آبخیز به عنوان تنها روش مدیریتی مبتنی بر استفاده بهینه و پایدار از منابع محیطی می تواند نقش مهمی در تعدیل خسارات وارده و بهبود شرایط برای تداوم حیات در آبخیزهای کشور داشته باشد. آبخیزداری به عنوان یکی از اصولی ترین روش های حفظ مدیریت مناسب منابع طبیعی شناخته شده است که با بهره گیری از مجموعه اقدامات مکان کیی، بیولوژیکی و مدیریتی در سطح حوزه آبخیز شرایط لازم برای ارتقای وضعیت اقتصادی واجتماعی ساکنان حوزه با لحاظ بهره برداری پایدار از منابع را فراهم می آورد. کاربری اراضی آبخیزها و تغییر آن برای اقدامات حفاظت آب و خاک swc در مطالعه، مدیریت و اجرای پروژه ها نقش موثری دارند و تحلیل و ارزیابی تغییر کاربری اراضی با هزینه فرصت های متفاوت زمین به موضوع حفاظت، جنگلکاری و مرتعداری در حوزه ی مورد مطالعه بصورت یک تصمیم موثر اقتصادی یکی از ارکان تحقیق حاضر بشمار می رود. تدوین توصیه های راهبردی برای تصمیم سازی و سیاستگذاری در حوزه آبخیز مورد مطالعه و تعمیم آن برای سایر آبخیزها قابل توجه است.

هر گونه تغییر بلند مدت و غیر قابل بازگشت در وضعیت متوسط جوی را تغییر اقلیم م ینامند. عوامل مختلفی باعث تغییر اقلیم می شود که افزایش گازهای گلخانه ای را می توان مهمترین عامل آن دانست. سامانه هیدرولوژی به عنوان جزئی از کره زمین می تواند متحمل اثرات زیادی از تغییر اقلیم باشد. لذا پیشبینی بارش یکی از مهمترین مسائل در مدیریت و برنامه ریزی منابع آب می باشد. در این تحقیق اثرات تغییر اقلیم بر بارش در حوزه آبخیزبار نیشابور مورد بررسی قرار گرفت. روش ریزمقیاس سازی رگرسیونی- آماری SDSM به عنوان روشی برای کوچک مقیاس کردن خروجی مدل CGCM1 تحت سناریو A1 برای چهار دوره 2000 - 1971 ، 2039 - 2010 ، 2069 - 2040 و 2070-2099 اجرا گردید. دوره 2000 - 1971 به عنوان دوره پایه در این تحقیق استفاده شد و بقیه دور ه ها نسبت به این دوره مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که میانگین بارش سالیانه در هر سه دوره مورد پی شبینی 2039 - 2010 ، 2069 - 2040 و 2099 - 2070 به ترتیب 2/ 7، 5/ 2 و 6/ 3 درصد کاهش یافته است. هر چه از سال 2010 به سمت سال 2099 پیش می رویم بارش در ماه های اکتبر، نوامبر و دسامبر افزایش و در ماه های ژانویه و فوریه کاهش می یابد.

کیفیت آب از نظر کشاورزی، شرب، صنعت و امثال آن اهمیت دارد. انواع کاربری اراضی در سطح حوزه آبخیز روی کمیت و کیفیت آب رودخانه از نظر فیزیکی، شیمیایی و بیولوژی تاثیر بسزایی دارند. تاکنون در ایران، مدلسازی مکانی اثرات کاربری اراضی روی پارامترهای کیفی آب مورد توجه قرار نگرفته است.با مدل سازی مکانی می توان نقشه تغ ییرات مکانی اثرات مثبت یا منفی هر کی از انواع کاربری اراضی را روی پارامترهای کیفیت آب تهیه کرد. بر همین اساس نواحی یا مناطق آلوده کننده در سطح حوزه، قابل شناسایی و مدیریت می باشد. هدف این مقاله، معرفی روش های حداقل مربعات معمولی ) OLS ( و رگرسیون وزنی جغرافیایی ) GWR ( م یباشد. نتایج تحقیقات انجام شده در خارج بیانگر کارایی بالاتر مدل GWR نسبت به OLS م یباشد. استفاده از مدل GWR در مطالعات و تحقیقات آبخیزداری ایران توصیه می شود

از قدیم خیرین در این استان به ساخت مدرسه، مسجد و برک ه ها تمایل داشته اند. با توجه به فعالی تهای انجام شده آبخیزداری و بسترهای موجود و زیر بنایی بودن کار و لازمه بهره گیری از ظرفیت نزولات آسمانی بحث مشارکت خیرین، در اجرای طر حهای آبخیزداری در سطح استان توسعه پیدا کرد و خیرین در این زمینه اعلام آمادگی نمودند و با تلاش مضاعف و کم کهای ب یدریغشان نقش موثری در راستای کنترل و مهار سیلا بهای فصلی و حفاظت منابع آب و خاک داشته اند...