فهرست مطالب

مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی - پیاپی 69 (زمستان 1395)

نشریه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی
پیاپی 69 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/28
  • تعداد عناوین: 8
|
  • سیف الله فضل الله قمشه ای، فائزه ناطقی، محمد سیفی صفحات 469-486
    هدف
    این مقاله، ارزیابی میزان انطباق برنامه درسی اخلاق اسلامی دانشگاه ها با نیازهای دانشجویان از دیدگاه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی قم بوده است.
    روش
    روش تحقیق، توصیفی- پیمایشی بوده و جامعه آماری آن، 243 دانشجوی اخلاق اسلامی و نمونه آماری 148 نفر بودند که به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته حاوی 20 سوال با پایایی 0.86 بر اساس آلفای کرانباخ بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، علاوه بر آمار توصیفی، از آزمون Z تک گروهی و تحلیل واریانس یک راهه(F) استفاده شد.
    یافته ها
    اخلاق اسلامی با نیازهای فردی، اجتماعی، توقعات سازمانها و نهادها انطباق دارد. برنامه درسی اخلاق اسلامی بیشترین تناسب را با سبک زندگی اسلامی و کمترین تناسب را با علائق و انگیزه های فردی دانشجویان دارد. با وجود مطلوبیت نسبی انطباق برنامه درسی اخلاق با توقعات سازمانها و نهادهای اجتماعی در مقایسه با نیازهای فردی و اجتماعی دانشجویان، میزان این تفاوت معنادار نیست.
    نتیجه گیری
    افزایش اثربخشی برنامه درسی اخلاق اسلامی مستلزم نیازسنجی به عنوان تنها منبع اهداف و محتوای برنامه درسی است.
    کلیدواژگان: ارزیابی، میزان انطباق، اهداف، نیازها، دانشجویان
  • جعفر محرمی، ناصر صبحی قراملکی، عباس ابوالقاسمی صفحات 487-502
    مقدمه
    هدف این پژوهش، بررسی اثربخشی درمان شناختی- رفتاری بر احساس گناه و نشخوار فکری دانشجویان افسرده بود.
    روش
    پژوهش حاضر به روش آزمایشی با دو گروه آزمایش و کنترل با 40 نفر از دانشجویان افسرده ای که به مرکز مشاوره رجوع کردند انجام شد. تشخیص توسط روان پزشک انجام شد و مبتلایان به صورت گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جای گرفتند. کسانی که در آزمون افسردگی بک نمرات بالاتر از 20 داشتند وارد پژوهش شدند و از پرسشنامه احساس گناه شومر و پرسشنامه نشخوار فکری نولن و همکاران، برای بررسی شدت علایم و به دست آمدن خط پایه استفاده شد. متغیر مستقل (درمان شناختی- رفتاری) طی 12 جلسه بر گروه آزمایش ارائه شد و مجدد هر سه پرسشنامه از هر دو گروه آزمایش و کنترل گرفته و میانگین و انحراف استانداردها مقایسه و تحلیل شد.
    یافته ها
    یافته ها نشان داد نمرات دانشجویان در گروه آزمایشی در هر سه پرسشنامه(افسردگی بک، احساس گناه، نشخوار فکری) کاهش معنادار داشته است.
    نتیجه گیری
    روان درمانی به روش شناختی- رفتاری بر کاهش علایم احساس گناه و نشخوار فکری مبتلایان به افسردگی مفید و اثربخش است.
    کلیدواژگان: احساس گناه، نشخوار فکری، افسردگی، دانشجویان، درمان شناختی، رفتاری
  • مرضیه کهنوجی، رضا ایرانمنش صفحات 503-518
    مقدمه
    هدف این پژوهش، بررسی اثربخشی درمان شناختی- رفتاری بر احساس گناه و نشخوار فکری دانشجویان افسرده بود.
    روش
    پژوهش حاضر به روش آزمایشی با دو گروه آزمایش و کنترل با 40 نفر از دانشجویان افسرده ای که به مرکز مشاوره رجوع کردند انجام شد. تشخیص توسط روان پزشک انجام شد و مبتلایان به صورت گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جای گرفتند. کسانی که در آزمون افسردگی بک نمرات بالاتر از 20 داشتند وارد پژوهش شدند و از پرسشنامه احساس گناه شومر و پرسشنامه نشخوار فکری نولن و همکاران، برای بررسی شدت علایم و به دست آمدن خط پایه استفاده شد. متغیر مستقل (درمان شناختی- رفتاری) طی 12 جلسه بر گروه آزمایش ارائه شد و مجدد هر سه پرسشنامه از هر دو گروه آزمایش و کنترل گرفته و میانگین و انحراف استانداردها مقایسه و تحلیل شد.
    یافته ها
    یافته ها نشان داد نمرات دانشجویان در گروه آزمایشی در هر سه پرسشنامه(افسردگی بک، احساس گناه، نشخوار فکری) کاهش معنادار داشته است.
    نتیجه گیری
    روان درمانی به روش شناختی- رفتاری بر کاهش علایم احساس گناه و نشخوار فکری مبتلایان به افسردگی مفید و اثربخش است.
    کلیدواژگان: احساس گناه، نشخوار فکری، افسردگی، دانشجویان، درمان شناختی- رفتاری
  • عبدالحسین خسروپناه، سعید مسعودی پور، مهدی انتظاری صفحات 519-542
    مقدمه
    تمدن سازی، تحقق جنبش نرم افزاری، رشد و تعالی جامعه و... همگی از آثار و پیامدهای آزاداندیشی است. رسیدن به نقطه مطلوب آزاداندیشی در کشور، نیاز به برنامه ای جامع و بلندمدت دارد. از این نظر، طراحی سند راهبردی در این حوزه می تواند به عنوان نقطه شروع شناخته شود. پژوهش حاضر با تکیه بر تحلیل بیانات مقام معظم رهبری در حوزه آزاداندیشی و نیز آسیب شناسی وضع موجود آزاداندیشی در کشور، اقدام به طراحی راهبردهایی برای تحول در این عرصه کرد.
    روش
    روش پژوهش از نوع آمیخته و فاز نخست آن تحلیل کیفی بیانات مقام معظم رهبری با استفاده از تحلیل مضمون و فاز دوم به صورت پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه بوده است.
    یافته ها
    در فاز نخست تبیینی از چیستی، چرایی و چگونگی آزاداندیشی از منظر مقام معظم رهبری ارائه و در فاز دوم آسیبهای آزاداندیشی از منظر فعالان حوزه آزاداندیشی مشخص شد.
    نتیجه گیری
    با توجه به آسیب شناسی صورت گرفته و اصول کلی احصا شده از منظر مقام معظم رهبری، سند راهبردی تحول در آزاداندیشی در قالب پنج هدف کلان، پنج سیاست کلی، چهار راهبرد کلان و 18 اقدام ملی پیشنهاد شده است. این سند می تواند به عنوان نقشه راهی برای راهبری آزاداندیشی شناخته شود.
    کلیدواژگان: آزاداندیشی، کرسی، آسیب شناسی، مقام معظم رهبری
  • فاطمه وجدانی صفحات 543-562
    مقدمه
    در دهه های اخیر، رقابت در میان دانشگاه ها، اعضای هیئت علمی و دانشجویان بیش از پیش بالا گرفته است. هدف این مقاله، تعیین هنجارهای اخلاقی برای این رقابتها بود تا پیامدهای احتمالی و زیانبار روحی، روانی، معنوی و اجتماعی رقابت ناسالم علمی را به حداقل برساند.
    روش
    روش انجام پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده است. روایات موجود در کتب روایی معتبر همچون: اصول کافی، بحارالانوار، نهج الفصاحه، نهج البلاغه، غرر الحکم و درر الکلم و رساله حقوق امام سجاد(ع) بررسی و تحلیل و دلالتهای روایات مذکور برای دستیابی به هنجارهای اخلاقی رقابت علمی استخراج و صورت بندی شد.
    یافته ها
    بر اساس یافته ها می توان شش اصل برای تعامل( رقابت) علمی صحیح در نظر گرفت: سخاوت علمی، اجتناب از تکبر و تفاخر، پرهیز از جدل به قصد برتری جویی، پرهیز از دروغ و فریبکاری، مشورت صادقانه و همدلانه، نیک اندیشی و کمک به رشد یکدیگر.
    نتیجه گیری
    این پژوهش نشان داد که اولا، در تعاملات علمی، همفکری و همکاری بر تکروی و رقابت تقدم تام دارد. ثانیا، در صورت ناگزیر بودن از رقابت، می توان از الگوی «رقابت کریمانه» پیروی کرد که با رعایت باید و نباید هایی امکانپذیر می شود.
    کلیدواژگان: رقابت، اخلاق، دانشگاه، روایات اهل بیت (ع)
  • علی جوادی، حمیدرضا ملک محمدی، عبدالحسین کلانتری صفحات 563-582
    مقدمه
    پرداختن به نظریه فرهنگ در میان فیلسوفان مسلمان پیشینه چندانی ندارد و فرهنگ در مفهوم امروزین آن، اساسا پدیده ای مدرن به حساب می آید. از سویی، با در نظر گرفتن این واقعیت که تا کنون نظریه محض فرهنگ، متناسب با اقتضائات بومی جامعه ایرانی- که مورد اجماع نیز باشد- تدوین نشده است. لذا در این مقاله با بهره گیری از دیدگاه های اندیشمندان نوصدرایی، به تبیین چیستی منشا فرهنگ و بنیادهای فلسفی آن از دیدگاه حکمت متعالیه پرداخته شد.
    روش
    این مطالعه با روش کیفی مطالعه اسنادی و تکنیک مطالعه کتابخانه ای انجام گرفته است.
    یافته ها
    این کوشش نظری به نوعی درآمدی تاسیسی بر «فلسفه فرهنگ» با رویکردی بومی است. لذا در این مقاله صرفا به الزامات و فصول محوری و زمینه ساز این مطالعه؛ یعنی بازخوانی بسترهای مفهوم امروزین فرهنگ، تبیین نسبت ساحات معنایی آن با اصول حکمی- فلسفی مبنا در فهم فرهنگ و پاسخ به چیستی منشا مفهوم فرهنگ از دیدگاه های مختلف دست یافته ایم.
    نتیجه گیری
    از نتایج این مطالعه می توان به ارائه تعریفی بومی از فرهنگ، تبیین اصول فلسفی چون اصل واقعیت، اصالت وجود، فهم تشکیکی از وجود، اتحاد معانی مجرد و... در شکل دهی به هویت مفهومی فرهنگ، چیستی منشا فرهنگ و احصای ساحات معنایی آن از منظر حکمت متعالیه اشاره کرد.
    کلیدواژگان: فرهنگ، نظریه، حکمت متعالیه، فلسفه، تمدن، ظاهر، باطن
  • رحمت الله کریم زاده، محمد اسحاق عارفی صفحات 583-602
    مقدمه
    یکی از مباحث مهم در هر علم، روش آن علم است. از آنجا که معرفت دینی، مهم ترین شاخه معرفت را تشکیل می دهد، هدف این نوشتار بررسی روش کشف معارف دینی بوده است.
    روش
    این نوشتار به روش تحلیلی- توصیفی به بررسی نظریه ای پرداخته است که بر جداسازی روش قرآن از روش برهان و عرفان تاکید دارد و به کارگیری آنها را برای کشف معارف دینی ممنوع می داند.
    یافته ها
    در این نوشتار اثبات شده است که اصل ادعای این نظریه درست نیست و ادله ای که برای اثبات آن اقامه شده است مدعای این نظریه را اثبات نمی کند.
    نتیجه گیری
    با بررسی دیدگاه فوق، این نتیجه به دست آمده است که نه تنها به کارگیری روش برهان و عرفان برای کشف معارف دینی زیان آور نیست، بلکه استفاده از آنها در برخی موارد ضرورت دارد.
    کلیدواژگان: روش قرآن، روش برهان، روش عرفان، کشف، معارف دینی
  • مجید وزیری صفحات 603-620
    مقدمه
    هدف این مقاله، مقایسه ای کلی از منظر تاریخی با تاکید ویژه بر وجود یا نبود تعامل بین نظام حقوق اسلامی و دو نظام بزرگ حقوق رومی و کامن لو بود.
    روش
    روش تحقیق از نوع تحلیلی- تطبیقی در تلاقی حوزه حقوق تطبیقی و تاریخ حقوق با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی بوده است.
    یافته ها
    عدم تاثیرپذیری نظام حقوق اسلامی از نظام حقوق رومی، تاثیر نظام حقوق اسلامی بر نظام کامن لو در زمینه حقوق قراردادها، حقوق مالی، حقوق دادرسی، حقوق تجارت، روش استنباط حقوقی و پذیرش شریعت اسلامی به عنوان یکی از مصادر قانونگذاری اروپا در دوره جدید و تاثیر حقوق اسلامی بر قوانین مدنی اروپا و همچنین تاثیر حقوق اروپایی بر حقوق کشورهای اسلامی در دوره جدید به ویژه از طریق قراردادهای کاپیتولاسیون و تاثیرگذاری حقوقی حکومتهای استعماری به عنوان یکی از نتایج سیاست استعماری.
    نتیجه گیری
    مطالعات تطبیقی اندکی در مورد همانندی ها و مشابهت ها در زمینه مفاهیم، نظریه ها، نهادها، قواعد، اصول و مقررات حقوق اسلامی با دیگر نظامهای حقوقی در دسترس است؛ اما حقوق اسلامی به جهت غنای ذاتی برخاسته از آموزه های اسلامی، بدون تاثیرپذیری از حقوق رومی، به طور مستقل پیشرفت کرده، تاثیرات درخوری بر نظام کامن لو به ویژه در قرون وسطی و نیز بر حقوق اروپایی در دوران جدید داشته است. لذا شایسته توجه بیشتر و عمیق تر از سوی محققان حوزه حقوق تطبیقی است.
    کلیدواژگان: نظام حقوقی، حقوق اسلامی، حقوق رومی، حقوق کامن لو