مجله بلور شناسی و کانی شناسی ایران
سال بیست و پنجم شماره 1 (پیاپی 67، بهار 1396)

توده ی گرانیتوئیدی قهرود به سن میوسن و با ترکیب گرانیت، گرانودیوریت و تونالیت در منطقه ی ماگمایی ارومیه-دختر قرار گرفته است. نفوذ این توده به داخل مجموعه سنگ هایی از قبیل شیل، ماسه سنگ، آهک و مارن های به سن ژوراسیک تا ائوسن موجب دگرگونی مجاورتی سنگ های دربرگیرنده و تشکیل انواع هورنفلس و اسکارن شده است. فعالیت های گرمابی در پی نفوذ این توده ی بسیار فعال بوده و کوارتزهای درشت بلور و خود شکل با ساختارهای متنوع در داخل درز و شکاف های سنگ های مختلف در منطقه تشکیل شده است. برخی از ساختارهای بلوری مشاهده شده در انواع بلورهای درشت و خود شکل کوارتز در منطقه عبارتند از شکل های نرمال یا منشوری، شش گوش، سه گوش، موزو، تسین، دافینه، سوزنی، استلاگمیتی، فانتوم سبز رنگ، رشد موازی-وارون، رشد موازی-مجموعه ای، فرم های چپ گرد و راست گرد و دوقلویی قاعده ژاپنی. تنوع ساختاری و ریخت شناسی در انواع بلورهای خود شکل کوارتز در منطقه قهرود را می توان به عواملی از قبیل تنوع سنگ های میزبان، تاثیر گرماب های وابسته به نفود توده گرانیتوئیدی و دایک های تاخیری در این منطقه نسبت داد. توده ی گرانیتوئیدی قهرود به سن میوسن و با ترکیب گرانیت، گرانودیوریت و تونالیت در منطقه ی ماگمایی ارومیه-دختر قرار گرفته است. نفوذ این توده به داخل مجموعه سنگ هایی از قبیل شیل، ماسه سنگ، آهک و مارن های به سن ژوراسیک تا ائوسن موجب دگرگونی مجاورتی سنگ های دربرگیرنده و تشکیل انواع هورنفلس و اسکارن شده است. فعالیت های گرمابی در پی نفوذ این توده ی بسیار فعال بوده و کوارتزهای درشت بلور و خود شکل با ساختارهای متنوع در داخل درز و شکاف های سنگ های مختلف در منطقه تشکیل شده است. برخی از ساختارهای بلوری مشاهده شده در انواع بلورهای درشت و خود شکل کوارتز در منطقه عبارتند از شکل های نرمال یا منشوری، شش گوش، سه گوش، موزو، تسین، دافینه، سوزنی، استلاگمیتی، فانتوم سبز رنگ، رشد موازی-وارون، رشد موازی-مجموعه ای، فرم های چپ گرد و راست گرد و دوقلویی قاعده ژاپنی. تنوع ساختاری و ریخت شناسی در انواع بلورهای خود شکل کوارتز در منطقه قهرود را می توان به عواملی از قبیل تنوع سنگ های میزبان، تاثیر گرماب های وابسته به نفود توده گرانیتوئیدی و دایک های تاخیری در این منطقه نسبت داد.

توده های نفوذی محور کرج طالقان در البرز مرکزی با پراکندگی های خاص، به شکل سیل، لوپولیت، فاکولیت، استوک و پلاگ در درون سنگ های آذرآواری سازند کرج و معادل آن جای گرفته اند. بر پایه ی بررسی های میکروسکوپی، ترکیب سنگ شناختی این توده ها مشابه بوده و شامل الیوین گابرو، الیوین مونزودیوریت، الیوین مونزونیت، پیروکسن مونزونیت به همراه دایک های فلسیک از نوع سینیت است. مجموعه کانی های تشکیل دهنده ی این مجموعه شامل پلاژیوکلاز، فلدسپار، پیروکسن، الیوین و بیوتیت قلیایی است. بیوتیت یکی از شاخص ترین کانی های فرومنیزین در سنگ های مورد بررسی است که از لحاظ ترکیبی بین قطب آنیت و سیدروفیلیت قرار گرفته و از نوع بیوتیت های غنی از منیزیم است. بیشتر این بیوتیت ها از نوع ماگمایی اولیه بوده و بخشی از آنها در گستره ی بیوتیت های دوبار متعادل شده قرار دارند. بیوتیت های مورد بررسی، در نمودارهای دوتایی و سه تایی، که بر پایه ی اکسیدهای Al2O3، MgO و FeO* استوارند، در گستره ی کالک آلکالن کوهزایی قرار می گیرند. دمای جایگیری توده نفوذی زیاران بر اساس تیتانیوم بیوتیت، بین 640 تا 770 درجه ی سانتی گراد محاسبه شده است. همچنین فشار محاسبه شده بر اساس آلومینیم کل بیوتیت برای این مجموعه گرانیتوئیدی بین Kb27/0 تا Kb 58/2 (با میانگین Kb 06/1) است. محتوای آلومینیوم کل بیوتیت توده های محور کرج-طالقان بین 25/2 تا 01/3 در تغییر است که بر اساس نتایج بدست آمده توسط یوشیدا و همکاران روی گرانیتوئیدهای ژاپن، سنگ های زیاران توانایی خوبی در کانه زایی مس- آهن و سنگ های پراچان و شکرناب در کانه زایی سرب و روی دارند.

روش طیف سنجی با پرتوهای فروسرخ میانی(MW-IR) ابزاری است توانمند برای رمزگشایی از گروه های مولکولی در کانی ها. این روش با استفاده از آشکارسازی ارتعاش های اتمی از طریق فرایند جذب، شناسائی گروه های مولکولی در کانی ها را ممکن ساخته و سازوکارهای لازم را در بررسی فازی از مواد معدنی فراهم می کند. در این مقاله پس از شرح کوتاه روش IR، دو گروه از کانی ها در ناحیه ی فروسرخ بررسی می شوند: 1) تعیین نوع کائولینیت در طیف OH این کانی (گستره 3700 – 3400 cm-1) در ذرات ریز تا متوسط رسAWT IMAGEدر یک ماسه سنگ و 2) رفتار دو ماده ی معدنی از کربنات های طبیعی شامل دولومیت و کلسیت در گستره ی 2000 - 600 cm-1. کائولینیت موجود در ذرات رس ماسه سنگ با استفاده از طیف تفاضلی رس نسوز، (Fireclay) تعیین شد. کربنات ها جابه جایی مشخصی را از نظر عدد موج در طیف جذب نشان می دهند که در صورت لزوم از طریق مندرج کردن می توان به یک بررسی کمی نیز دست یافت.

اسکارن کیبرکوه در شمال شرقی بلوک لوت و جنوب غربی شهرستان خواف در استان خراسان رضوی قرار گرفته است. این اسکارن و کانی زایی آهن همراه با آن، در نتیجه ی نفوذ توده های گرانیتوئیدی ائوسن به درون آهک های کرتاسه تشکیل شده اند. گارنت (گروسولار- آندرادیت)، کلینوپیروکسن (دیوپسید- هدنبرژیت)، اپیدوت، آمفیبول، مگنتیت، کلسیت و کوارتز کانی های مهم و اصلی اسکارن در شمال غربی کیبرکوه هستند. این اسکارن از نوع کلسیک و دارای منطقه های آمفیبول- اپیدوت اسکارن، گارنت - اپیدوت اسکارن و پیروکسن- اپیدوت اسکارن است. ترکیب شیمیایی گارنت های مورد بررسی از 46/59 تا 45/99 درصد آندرادیت متغیر است و کلینوپیروکسن ها وابسته به سری محلول جامد دیوپسید- هدنبرژیت هستند و مقدار مول درصد هدنبرژیت آنها از 54/48 تا 25/67 تغییر می کند. بررسی های شاره های درگیر در منطقه کیبرکوه غربی روی رگه های کوارتز همراه با اسکارن ها و کانی زایی آهن صورت گرفته است، دو نوع شاره درگیر این رگه های کوارتز حضور دارند که به نوع Aو B تفکیک شده اند. براساس بررسی های دماسنجی این شاره های درگیر، دارای گستره دمایی بیشتر از °C340- 200 و نیز دامنه شوری از 2 تا 19 درصد وزنی معادل نمک طعام برای نوع A و 34 تا 40 درصد وزنی معادل نمک طعام برای نوع B هستند، شاره های درگیر نوع A دارای شوری پایین تا متوسط ولی شوری نوعB به صورت چشمگیری بالاتر از نوع A است. وجود دو نوع شاره با شوری کم و بالا می تواند دلیلی بر حضور، چرخش و اختلاط آب های ماگمایی و آب های سطحی در کیبرکوه باشد. اسکار ن ها در کیبرکوه در دو مرحله ی پیشرونده و پسرونده در شرایط گریزندگی اکسیژن حدواسط تا بالایی تشکیل شده اند. کانی زایی آهن در مرحله اسکارن پسرونده از شوراب های نوع B به وجود آمده اند. این شاره ها احتمالا از خاستگاه ماگمایی هستند.

کانسار بوکسیت مومبی در 160 کیلومتری شمال غرب دهدشت و در منطقه ی ساختاری زاگرس چین خورده ی ساده قرار گرفته است. این ذخیره بوکسیتی از نوع کارستی بوده و دارای بافت اووئیدی و پیزولیتی است. توده معدنی از نظر کانی شناسی حاوی فراوانی بالاتری از بوهمیت نسبت به دیاسپور، هماتیت، کائولینیت و آناتاز است. در این پژوهش ژئوشیمیایی عناصر نامتحرک به منظور محاسبه ی مبادله های جرمی طی فرآیندهای هوازدگی و بوکسیتی شدن استفاده شده است. نتایج نشان داد که طی این فرایندها عناصری مانند Si، Fe، Mg، P، K، Ba، Sr و Zn دارای تبادلات جرم منفی بوده درحالیکه عناصر Al، Zr، V، Cr، Ni، Ga، Y و LREE تبادلات جرمی مثبتی را نشان می دهند. علاوه بر این عناصر Nb، Hf، Ta، Rb، Cs، U و HREE نسبتا نامتحرک بوده و تبادلات جرم بسیار اندکی را از خود به نمایش می گذارند. تحلیل روابط بین عنصری کانه ها با استفاده از روش تحلیل عاملی نوع R (R-mode factor analysis) چند یافته ی مهم را آشکار می کند: (1) برخی عناصر کم محلول در زیرکن های آواری (Zr)، آناتاز (Ti) و احتمالا در بوهمیت، هماتیت و کانی های آواری (Ga) طی مرحله نهایی بوکسیتی شدن تمرکز یافته اند؛ (2) تمرکز Fe طی شرایط آب و هوایی مرطوب رخ داده است در حالیکه انباشت Al طی دوره های خشک تر آب و هوایی صورت گرفته است؛ (3) وزن های مشابه و معنی دار U و Th نشان می دهند که فراوانی کانی های سنگین عناصر (HFSE) ممکن است به صورت محلی در کنترل رفتار اورانیوم مهم باشند؛ (4) توزیع عناصر خاکی نادر سبک و سنگین در اثر میزان پایداری همبافت های حمل کننده REE و حضور فازهای کانیایی REEدار کنترل می شود؛ و (5) نسبت n(La/Yb) نشاندهنده ی تفکیک جزئی LREE/HREE طی بوکسیت زایی بوده و نوسان های موجود در این نسبت ممکن است نشاندهنده ی نوسان های pH در خاک باشد.

توده ی نفوذی قلای لان، توده ای وابسته به ژوراسیک پسین، متشکل از سنگ های حدواسط تا فلسیک است که در بخش شمالی پهنه ی سنندج – سیرجان رخنمون دارد. توده ای متشکل از سنگ های قلیایی، پتاسیم بالا، فروئن و وابسته به گروه گرانیت هایA1-type که ویژگی های دوگانه ای به نمایش می گذارد؛ از یک سو ویژگی های ایزوتوپی Nd و Sr نشان از دخالت خاستگاهی گوشته ای با ویژگی های اولیه دارد، از سوی دیگر وجود هسته های زیرکن بازماندی (با دامنه ای از 230 تا 2700 میلیون سال) و مقادیر بالای سن های مدل نئودیمیم (Ma607» Avg.) نشان می دهد که خاستگاه این سنگ ها، لزوما یک ماگمای جوان گوشته ای وابسته به فرورانش نیست. وجود حجم قابل توجه هسته های بازماندی زیرکن ثابت می کند ذوب بخشی سریع و غیر تعادلی پوسته ای از پیش بارور شده و دارای ویژگی های ایزوتوپی اولیه، عامل تشکیل سنگ های این توده است. وجود منطقه بندی و بافت پورفیروئید در توده ی، منطقه بندی نوسانی بلورهای پلاژیوکلاز و فراوانی زیرکن های بازماند ی همگی از شواهد این عدم تعادل هستند که در نتیجه انجماد سریع ماگمای مادر قلای لان پدید آمده اند.

مجموعه های دگرگونی گل گهر و روتشون در جنوب شرق منطقه ی دگرگون سنندج – سیرجان شامل تناوبی از سنگ های رسوبی، سنگ های آذرین بازی و آهک های ناخالص دگرگون شده هستند و تحت تاثیر حوادث دگرگونی ناحیه ای و فازهای دگرشکلی مختلفی قرار گرفته اند. در اولین حادثه ی دگرگونی، به همراه اولین فاز دگرشکلی، کانی های موسکویت، بیوتیت و گارنت ایجاد و با جهت یابی ترجیحی، برگوارگی S1 را به موازات لایه بندی اولیه ساختند و دوم دگرگونی، با مرحله ی دوم دگرشکلی، هم زمان بوده و ضمن رشد دوباره ی پورفیروبلاست های قبلی در هر دو مجموعه، این کانی ها را به موازات شیستوزیته دوم مرتب کرده اند. حادثه دگرگونی سوم نیز به همراه سومین فاز دگرشکلی، ریز بلورهای موسکویت را در راستای منطقه های برشی ایجاد کرده اند. دما و فشار رویداد دگرگونی اول به ترتیب 440 -460 درجه ی سانتی گراد و 3.5 -4.5 کیلوبار است، ولی حادثه ی دگرگونی دوم (اوج دگرگونی)، دمای 570 - 600 درجه سانتی گراد و فشار 7 - 8 کیلوبار را نشان می دهد که منطبق بر فاز کوهزایی سیمرین پیشین قرار گرفته اند.

آمفیبولیت های شمال شرق درود به سن تریاس فوقانی که جزئی از منطقه ی سنندج- سیرجان محسوب می شوند با میکاشیست، مرمر و متادولومیت همراهند. این سنگ ها به رنگ سبز تیره و حاوی کانی های هورنبلند، پلاژیوکلاز، آکتینولیت، ترمولیت و اپیدوت هستند که کانی های تیره و روشن به صورت جدا از هم در آنها دیده می شوند. بر اساس آنالیزهای ژئوشیمیایی سنگ کل، این سنگ ها شبه قلیایی، دارای روند تولئیتی و خاستگاه بازالتی هستند. آمفیبولیت های منطقه از نوع ارتوآمفیبولیت هستند. بر اساس نمودارهای تمایز محیط زمین ساختی، پروتولیت سنگ های آمفیبولیتی منطقه در شرایط پوسته ی اقیانوسی و در محیط تکتونوماگمایی درون ورقه ای شکل گرفته است. در این آمفیبولیت ها، آمفیبول ها کلسیک و از نوع ترمولیت- اکتینولیت، منیزیوهورنبلند و پارگازیت و پلاژیوکلازها در گستره ی آندزین- اولیگوکلاز تا لابرادوریت دیده می شوند. برآورد دما و فشار تبلور کانی های پلاژیوکلاز و آمفیبول براساس کاربرد روابط دما-فشارسنجی با استفاده از زوج کانی های هم زیست هورنبلند - پلاژیوکلاز گستره ی دمایی بین 588 تا 819 با میانگین 704 درجه ی سانتی گراد و فشار 2 تا 6 کیلوبار برای این کانی ها مشخص می کند.

مجموعه ی نفوذی لخشک متشکل از توده گرانودیوریتی و دایک های مونزودیوریتی- داسیتی، بخشی از نوار گرانیتوئیدی جنوب غربی زاهدان- سراوان است که مساحتی حدود Km290 را دربر گرفته است. این دایک ها به صورت دسته ی دایک موازی و با روند غالب شمال شرقی - جنوب غربی حدود 20 الی 30 درصد حجم توده را به خود اختصاص داده اند. توده گرانودیوریتی دارای بافت دانه ای است و از پلاژیوکلاز، پتاسیم فلدسپار، کوارتز، هورنبلند سبز و بیوتیت. کانی های فرعی موجود در آن عبارتند از زیرکن، تیتانیت، آپاتیت، آلانیت و اکسیدهای آهن. دایک های مونزودیوریتی دارای بافت بلوری ریزدانه بوده و بیشتر از کانی های پلاژیوکلاز و هورنبلند قهوه ای تشکیل شده اند، درحالی که دایک های داسیتی دارای پلاژیوکلاز، سانیدین، کوارتز، بیوتیت و مقدار کمی هورنبلند هستند و بافت پورفیری دارند. برای تعیین سن به روش اورانیوم-سرب، بهترین زیرکن ها و تیتانیت ها از سنگ های مورد نظر جدا شدند. نتایج تعیین نسبت های اورانیوم و سرب به وسیله ی طیف سنج جرمی نشان داد که سنگ های توده گرانودیوریتی لخشک در 1/0 ± 9/29 میلیون سال پیش تشکیل شده اند و سپس دایک های مونزودیوریتی در 11/0 ± 95/28 میلیون سال و دایک های داسیتی در 69/0 ± 11/28 میلیون سال پیش در آن تزریق شده اند.

منطقه ی مورد بررسی در شمال غرب ایران، استان آذربایجان شرقی و در شمال ورزقان قرار گرفته است. کانی های اصلی دایک ها عبارتند از پلاژیوکلاز ، آمفیبول و بیوتیت و کانی های فرعی اسفن، کوارتز و آپاتیت. بافت این دایک ها، پورفیریک با خمیره ی ریز تا متوسط است. براساس بررسی های شیمی کانی، ترکیب پلاژیوکلاز و بیوتیت در دایک های کوارتزدیوریتی به ترتیب عبارتند از آندزین تا الیگوکلاز و آنیت - سیدروفیلیت. ترکیب شیمی کانی آمفیبول در گروه آمفیبول های کلسیک از نوع مگنزیوهورنبلند است. این آمفیبول ها وابسته به مناطق فرورانش بوده و با حاشیه ی فعال قاره ای وابسته به فرورانش همخوانی دارند. دما-فشارسنجی دایک ها با استفاده از مقدار کاتیونی آلومینیوم کل، در ساختار آمفیبول نشان می دهد که آمفیبول موجود در دایک های کوارتزدیوریتی در فشار 5/0±4 کیلوبار و دمای حدود 800 درجه ی سانتی گراد متبلور شده است. دماسنجی تک کانی بیوتیت برای دایک های تاخیری نشان می دهد که بیوتیت در دمای حدود 700 تا 750 درجه ی سانتی گراد متبلور شده است. گریزندگی بالای اکسیژن (10- تا 17-) حاکی از اکسیده بودن ماگما و شاهدی برای تشکیل آن در ورقه های همگراست. براساس نمودارهای تعیین ماهیت و سرشت ماگمائی بر مبنای ترکیب شیمیائی آمفیبول، نمونه های مورد مطالعه در قلمروشبه قلیایی تا قلیایی قرار می گیرند. بر اساس نمودار تکتونوماگمایی، آمفیبول های منطقه در گستره ی آمفیبول های وابسته به محیط ابرفرورانشی قرار می گیرند. بر مبنای مقدار AlIV (کمتر از 5/1)، کلیه آمفیبول های دایک های مورد بررسی در قلمرو حاشیه ی فعال قاره ای وابسته به فرورانش قرار می گیرند.

گنایس های حاشیه ی شمالی دریاچه ی سد زاینده رود از نظر ساختار زمین شناسی در پهنه ی زمین ساختی سنندج – سیرجان قرار گرفته است. این گنایس ها همراه با توده های متابازیت و مرمرهای فنژیت دار بخشی از واحدهای فشار بالای همتافت دگرگونی شمال شهرکرد را تشکیل می دهند. از نظر کانی شناسی این سنگ ها دارای کوارتز، گارنت، فنژیت، بیوتیت، فلدسپار قلیایی، آلبیت، تورمالین و روتیل به همراه دانه های زیرکن هستند. به منظور شناخت خاستگاه آذرین (ارتو) یا خاستگاه رسوبی (پارا) این گنایس ها، از شواهدی نظیر روابط صحرایی (تناوب واحدهای سنگی وابسته به گنیس های مورد بررسی)، کانی شناسی و از شواهد ژئوشیمیایی نظیر نمودار P2O5/TiO2 در مقابل MgO/CaO، مقادیر نیگلی ‍c در برابر al-alk، ti و al-alk، فراوانی Cr و Ni استفاده شدند که تمامی شواهد دال بر وجود پروتولیت رسوبی (پارا) برای گنیس های مورد بررسی است. مجموعه ی کانی شناسی یک پروتولیت رسوبی (پاراگنایس) را نشان می دهد. ترکیب شیمیایی سنگ خاستگاه، حاصل از منابع آذرین فلسیک پوسته ای تکامل یافته است که در نمودار Cr در مقابل Ni نمونه ها تماما در گستره ی اواخر آرکئن تا بعد از آرکئن قرار گرفته اند. شواهد بدست آمده (بویژه شواهد ژئوشیمیایی) نشان می دهند که این سنگ ها برخلاف آنچه قبلا ارتوگنایس هایی با سن اوایل نئوپروتروزوئیک تصور شده، دارای خاستگاه رسوبی هستند. پروتولیت این سنگ ها در موقعیت زمین ساختی حاشیه ی فعال قاره ای یا حوزه ی پشت کمان تشکیل شده است.

توده ی دیوریت گابرویی در جنوب قروه و در شمال منطقه ی سنندج- سیرجان قرار دارد. از نظر سنگ شناسی، آمفیبول و پلاژیوکلاز از کانی های اصلی این سنگ ها هستند. آمفیبول ها از نوع کلسیک بوده و دارای ترکیب فروهورنبلند و منیزیوهورنبلندند. مقدار آلبیت در پلاژیوکلازها 39 تا 81 درصد بوده و ترکیب آنها از لابرادوریت تا الیگوکلاز در تغییر است. با استفاده از روش های زوج کانی هورنبلند- پلاژیوکلاز و محتوای آلومینیوم در آمفیبول، دمای تبلور کانی های پلاژیوکلاز و هورنبلند در ماگمای دیوریت های گابرویی حدود 723 درجه سانتی گراد ارزیابی شد. از روش اخیر چنین استنباط می شود که سنگ های حدواسط مورد بررسی در میانگین فشار 5/3 کیلوبار که معادل با عمق 12 کیلومتری است، متبلور شده باشند. فشار بخشی اکسیژن در ماگما بالاست. محتوای Na2O و ماهیت آهکی-قلیایی آمفیبول ها ارتباط این سنگ ها را با رژیم زمین ساختی فرورانشی نشان می دهد. مقادیرMg# ، Al2O3 و TiO2 در هورنبلند حاکی از آمیزش منابع پوسته ای و گوشته ای برای تشکیل ماگمای دیوریت های گابرویی دروازه است. تغییر ترکیب شیمیایی در طول بلورهای پلاژیوکلاز نیز می تواند ناشی از نوسان H2O در محیط تشکیل آنها و نیز تغییرات شیمیایی حاصل از ورود مواد پوسته ای باشد.

در شرق سربیشه ی استان خراسان جنوبی مجموعه ای از سنگ های آتشفشانی وابسته به ترشیری با ترکیب آندزیت، تراکی داسیت و ریولیت به همراه سنگ های آذرآواری رخنمون دارند. کانی های سازنده ی آندزیت ها شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول، بیوتیت، و در سنگ های اسیدی شامل پلاژیوکلاز، کوارتز، سانیدین، آمفیبول و بیوتیت هستند. براساس نتایج تجزیه ی ریزکاوش الکترونی، گستره ی ترکیبی پلاژیوکلازها در آندزیت بین7/62Ab، 2/30An تا5/35Ab، 9/62An تغییر کرده و از نوع آندزین تا لابرادوریت هستند. پیروکسن ها از نوع انستاتیت و دارای طیف ترکیبی 8/57-6/50En، 47-8/39Fs هستند. دماسنجی ارتوپیروکسن ها، گستره ی دمایی 1050 تا 1100 درجه ی سانتی گراد را با فشار 1 تا 10کیلوبار نشان می دهد. سنگ های مورد بررسی دارای ماهیت آهکی قلیایی پتاسیم متوسط تا بالا و شوشونیتی هستند. ویژگی های ژئوشیمیایی نظیر غنی شدگی LILE، تهی شدگیHFSE و نسبت Zr/Y بیشتر از 3 بیانگر وابستگی این سنگ ها به مناطق فرورانش و حاشیه ی فعال قاره ای است. مقادیر نسبتا پایین N(La/Yb) (17/7تا68/11) و Dy/Yb (کمتر از2) در گدازه های شوشک، نشان دهنده ی رخداد ذوب بخشی گوشته در منطقه انتقالی اسپینل-گارنت لرزولیت است.

ناحیه ی مورد بررسی در شمال شهرستان رودان واقع شده و بخشی از نوار افیولیتی کهنوج- رودان - میناب را تشکیل می دهد. سنگ های منطقه از نوع هارزبورژیت و لرزولیت هستند و از الیوین، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن و کانی فرعی کروم اسپینل تشکیل شده اند. با توجه به داده های تجزیه ی نقطه ای، میزان MgO در الیوین ها بین 55/50 تا 17/50 درصد است، و از نوع فورستریت و کلینوپیروکسن ها نیز از نوع دیوپسیدی و اسپینل کروم دار هستند. بررسی های ریزپردازشی روی کروم اسپینل موجود در لرزولیت های فراقلیایی، مقادیر بالایMg# (71% - 77%) و Al2O3 (31/46 تا 98/52 درصد وزنی) و مقادیر پایین) Cr# 14/0%-22/0%) را نشان می دهند. نسبت کروم به آلومینیم (Cr/Al) کانی اسپینل در لرزولیت ها، برابر 19/0 است. مقدارFe3+ در کروم اسپینل موجود در پریدوتیت های فراقلیایی بسیار پایین (1/0> درصد وزنی) است که نشان دهنده ی تبلور در شرایط گریزندگی پایین اکسیژن است. براساس شیمی کانی اسپینل، نمونه های لرزولیتی مورد بررسی در موقعیت زمین ساختی پریدوتیت های اقیانوسی (آبیسال) قرار می گیرند و در محل پشته های میان اقیانوسی (مورب) تشکیل شده اند.

همنهشت (سنتز) و آنالیز با پراش پرتو X نمک اسیدی [4-متیل فنیل آمونیوم][(O-فنیل)(هیدروکسیل)فسفات]، [4-CH3-C6H4NH3][(C6H5O)P(O)(O)(OH)]، گزارش شده اند. این ترکیب در سیستم بلوری تک میل، گروه فضایی P21/c (Å (4)5147/9a = ، Å (10)2158/23b = ، Å (6)2740/13c = و °(4)244/111β = ) و با چهار جزء مستقل شامل دو کاتیون و دو آنیون در واحد بی تقارن تبلور یافته است. در ساختار بلوری، اجزای مجاور به صورت پیوندهای هیدروژنی N–H...O و O–H...O به یکدیگر متصل شده، و آرایشی نردبانی موازی با محور [100] را ایجاد کرده اند. آنالیز سطح هیرشفلد و نمودار دو بعدی اثر انگشتی برای بررسی برهم کنش های موجود در ساختار مورد استفاده قرار گرفت. برهم کنش های N–H...O و O–H...O (نواحی سرخ در سطح هیرشفلد) برهم کنش های شاخص بوده و در نمودارهای رد انگشتی دو آنیون مستقل، دو شاخک شاخص به برهم کنشO...H(O) و نیز در نمودار مربوط به دو کاتیون مستقل، تک شاخک شاخص به برهم کنشO...H(N) تخصیص داده شد.

ترکیب هم بلور 4،Ɗ-بی پیریدین 3-نیتروفتالیک اسید (1) از واکنش 4،Ɗ-بی پیریدین، 3-نیتروفتالیک اسید و کلسیم کلرید (نسبت مولی 1:1:1) در مخلوط حلال های آب/متانول و در شرایط محلول تهیه شد. این ترکیب هم بلور با استفاده از روش های تجزیه عنصری، طیف بینی IR و پراش پرتو X تک بلور آن شناسایی شد. اطلاعات بلوری آن در دمای K 298 جمع آوری شدند. این ترکیب در سیستم بلوری تک میل (مونوکلینیک)، گروه فضایی P21/n و با چهار مولکول در سلول واحد تبلور یافته است. پارامترهای سلول واحد آن عبارتند از ̊(3) 56/109 = β، Å(4)562/18 = c، Å (1)804/6 = b، Å (3)729/13= a. مقدار نهاییR برای 2867 بازتابش های مستقل برابر 066/0 است. در ساختار این ترکیب انواع برهمکنش های ناهم ارزی مانند پیوندهای هیدروژنی قوی و ضعیف، N–H∙∙∙O وC–H∙∙∙O اجزای مختلف را به یکدیگر وصل کرده و یک شبکه سه بعدی ابرمولکولی را تشکیل می دهند.

در این پژوهش پودرهای بس ریز گارنت ایتریوم آهن جانشانی شده با یوروپیوم با ترکیب EuxY3-xFe5O12 و مقادیر جانشانی (2/0، 0/1، 0/0 = x) به روش سل ژل تهیه شدند. تحلیل الگوهای پراش پرتو ایکس (XRD) ساختار تک فاز گارنت را در همه ی نمونه ها تایید کرد. با استفاده از آنالیزهای Far-FTIR و Raman، تشکیل فاز گارنت در همه ی نمونه ها مورد تائید قرار گرفت. چرخه های پسماند بدست آمده از مغناطیس سنج نمونه ی ارتعاشی (VSM) نشان دهنده ی کاهش مغناطش اشباع با افزایش جانشانی یوروپیوم است. این تغییرات با استفاده از نظریه ی نیل و شکافتگی حاصل از کج شدگی اسپینی در هر یک از زیر شبکه های مغناطیسی پس از جانشانی یون Eu3+ در ساختار گارنت ایتریوم آهن توضیح داده شد.

سرامیک های بیسموت تیتانات به دلیل ویژگی و کاربردهای قابل توجه مختلف، مورد بررسی بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. در این پژوهش محلول مورد نظر به روش سل-ژل تهیه شده و سپس با استفاده از اسپین کوتینگ روی بستری از شیشه لایه نشانی شده و سپس به بررسی ویژگی ساختاری و اپتیکی آن پرداخته شد. بدین منظور نخست سل اولیه با نسبت های مولی معین تهیه شد. پس از مخلوط کردن مواد اولیه و هم زدن آن با استفاده از روش سل-ژل، سل ایجاد شده به روش پوشش اسپینی روی بستر شیشه ای با سرعت مشخص نشانده شد. به منظور بررسی نوع فازها از طرح پراش پرتو X ، ریخت شناسی پوشش میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) و در تعیین خواص اپتیکی لایه ی نازکی از طیف های اپتیکی جذبی و تراگسیلی به روش سان و پل استفاده شد که در گستره ی نور مرئی عبوری بالای حدود 85% بوده است. اندازه شکاف نواری محاسبه شده، ev 37/3 بوده است.