فصلنامه مدیریت بحران و وضعیت های اضطراری
پیاپی 28 (تابستان 1395)

مدیریت بهینه بحران یکی از اساسی ترین وظایف حکومت در بحران های سیاسی است. استفاده از همه ابزارها به بهترین شکل و در بهترین موقعیت این امکان را به حکومت ها خواهد داد تا بحران را به فرصت تبدیل نمایند. در کشور ما نیز با توجه به نوپا بودن نظام اسلامی،تلاش جهت نهادینه نمودن ارزش های انقلاب، حرکت در مسیر پیشرفت و مقابله با کید دشمنان، توجه به برنامه و سیستم مدیریت بحران الزامی است. برای نیل به این هدف، شناخت کارکرد و توان هرسازمانی در بحران از ضروریات می باشد. این مقاله به بررسی کارکرد و نقش بسیج دانشجویی در بحران های سیاسی می پردازد و عملکرد این تشکل را در حوادث سال 1388 ارزیابی می نماید و در تدبیر مدیریت بحران از چارچوب نظری رادلف بهره برده و بر این اساس با تقسیم کارکردهای بسیج دانشجویی به سه قسمت قبل، حین و پس از بحران، شاخص های لازم را احصا شده است. نتایج تحقیق با روش پیمایشی که به صورت نمونه گیری تصادفی خوشه ایو براساس فرمول کوکران یک نمونه 230 نفری از جامعه آماری 564 نفری بدست آمده است. یافته ها نشان می دهد فرضیه اصلی پژوهش مبنی بر اثرگذاری بسیج دانشجویی بر مدیریت بحران سال 1388 مورد تایید قرارگرفته و بیش ترین اثرگذاری بسیج دانشجویی در اوج بحران (فتنه) بوده و کمترین اثرگذاری آن پس از بحران و در مرحله ترمیم بوده است.

امروزه وابستگی متقابل همراه با درهم تنیدگی اقتصاد جهانی سبب شده تا بحران اقتصادی در یک کشور به بحران جهانی تبدیل شود و طیف وسیعی از کشورها را به درجات متفاوت متاثراز خود سازد. تحقیقات صورت گرفته در این زمینه نشان می دهد که ارتباط مستقیمی میان بی ثباتی های اقتصادی با بی ثباتی های سیاسی و اجتماعی برقرار است، گسترش دامنه بحران اقتصادی می تواند امنیت ملی و بین المللی را در ابعاد سیاسی و اقتصادی دچار تحول نماید. مقاله حاضر با هدف بررسی ریشه ها، پیدایش، ابعاد، راهکارهای طرح دعوی و جبران خسارات وارده به تابعان، براساس اصول و قواعد حقوق بین الملل سرمایه گذاری در محاکم حل وفصل اختلافات بین المللی سرمایه گذاری با روش توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته است که نتایج حاصله حاکی از آن است که افزایش دامنه تحولات جهانی و شبکه ای شدن جهان معاصر و تاثیر آن بر موسسات پولی و مالی به عنوان شاخه ای از اقتصاد جهانی، شرایط را برای ایجاد یک بحران بزرگ اقتصادی فراهم می نماید که در این خصوص کشورها می توانند از طریق تعامل، همکاری و تغییر ساختار در برخی از نهادهای بین المللی از جمله صندوق بین المللی پول، بانک جهانی وغیره نقش موثر و پیشگیرانه ای را ایفا نمایند.

مهمترین هدف هر سازمانی، دستیابی به بهترین عملکرد است. یکی از عوامل اصلی دستیابی به بهترین عملکرد، نیروی انسانی است که تعهد کارکنان در آن نقش اصلی را ایفا می کند. همچنین یکی از مولفه های عملکرد موفق، میزان توانایی سازمان در مدیریت موفقیت آمیز بحرانها می باشد. هدف اصلی این مقاله بررسی رابطه بین تعهد حرفه ای و تعهد سازمانی کارکنان با موفقیت در مدیریت بحران در دانشگاه جامع امام حسین(ع) می باشد. جامعه آماری تحقیق را کلیه کارکنان و مسئولان دانشگاه جامع امام حسین(ع) تشکیل می دهند. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک 266 نفر از آن ها به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده های مقاله از طریق پرسشنامه گردآوری گردید و با روش تحقیق توصیفی- پیمایشی انجام پذیرفت؛ و ضمن استفاده از آزمون همبستگی پیرسون رابطه بین متغیرهای تحقیق مورد مطالعه قرار گرفت. یافته های مقاله بیانگر این است که تعهد حرفه ای وتعهد سازمانی با موفقیت در مدیریت بحران رابطه مثبتی دارند و ارائه برنامه ها و سازوکارهایی به منظور حفظ وتقویت تعهد در کارکنان دانشگاه ضروری است.

یکی از معیارهای اصلی ارزیابی حکومت ها، میزان توانایی آنها در ایجاد وحفظ امنیت می باشد. کنترل عوامل به وجود آورنده بحران در جامعه از وظایف اصلی حاکمان و دست اندرکاران کشور می باشد. سپاه عاشورا یکی از اهرم هایی است که در منطقه آذربایجان در طول سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مهار، کنترل ومدیریت بحران ها نقش بسزایی داشته و دارد . نفوذ جریان قوم گرایی به باشگاه فوتبال تراکتور سازی تبریز در سال 1385و استفاده از ظرفیت این تیم جهت رسیدن به اهداف شوم پان ترکیسم، با عث از بین رفت فضای ورزشی و فوتبالی و جایگزینی فضای امنیتی و تجزیه طلبانه در این تیم گردیده بود. این مقاله علل پدیدایی این بحران و عملکرد سپاه عاشورا در مدیریت آن با تکیه بر منابع قابل دسترس و اقدامات صورت گرفته را در مهار و مدیریت آن با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و نمونه آماری 137 نفر از مسئولین و کارشناسان منطقه، و بهره گیری از روش توصیفی پیمایشی و رویکرد کاربردی ، نقش و عملکرد سپاه عاشورا در مدیریت این بحران را در چارچوب ماموریت محوله از سوی شورای عالی امنیت ملی کشور مورد بررسی قرار داده است. یافته های مقاله؛ گویای این است که عملکرد سپاه عاشورا در مدیریت این بحران نقش موثر و تعیین کننده ای داشته است و با توجه به اینکه تهدیدات مشابه همچنان به قوت خود باقی است لزوم هوشیاری و استمرار سیاست کنترلی بر این تیم مورد تاکید می باشد.

ارتباطات در بحران، بخشی از روابط عمومی است و پیدایی آن به صورت مستقیم با شیوه اطلاع رسانی رسانه های خبری ارتباط دارد. از طرفی امروزه رسانه های اجتماعی در عرصه فضای مجازی بلافاصله پس از وقوع بحران سازمانی، شاهد حضور و مشارکت گسترده و فعالانه ی مخاطبان هستند. لذا این تحقیق با هدف شناسایی وضع موجود روابط عمومی دیجیتال در سپاه انجام گرفته و سوالات تحقیق ابعاد مختلف روابط عمومی دیجیتال را بررسی می کند. روش تحقیق توصیفی و با استفاده از پرسشنامه، اطلاعات لازم جمع آوری شد. جامعه آماری کلیه نخبگان و متخصصان عرصه فضای مجازی و روابط عمومی های سازمان می باشند و نمونه آماری به شیوه هدفمند و تعداد 60 نفر انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان می دهد در شش حوزه « اهمیت و جایگاه روابط عمومی در فضای مجازی با میانگین 3.08، برنامه ریزی برای مقابله با تهدیدات در فضای مجازی با میانگین 2.07، مخاطب شناسی با میانگین 2.74، تهدیدشناسی با میانگین 3.08، سازماندهی و اجرا با میانگین2.92و بازخورد اقدامات در فضای مجازی با میانگین 2.91» وضعیت کلی روابط عمومی سازمان در فضای مجازی مناسب ارزیابی نمی شود. لذا این وضعیت نشان می دهد برای روابط عمومی در فضای مجازی چه از نظر ساختاری و چه از نظر مالی و نیروی انسانی اهمیت لازم داده نشده و با توجه به این که بی اعتبار کردن موقعیت سازمان های انقلابی در عرصه فضای مجازی از سوی رسانه های دشمن به عنوان یک تاکتیک، در برنامه های آنها می باشد، ضروری است این موضوع در دستور کار فرماندهان و مسئولین سازمان قرار گیرد. در پایان تحقیق پیشنهاد می شود برای رسیدن به جایگاه مطلوب روابط عمومی در فضای مجازی نیاز به ایجاد ساختار و پیش بینی بودجه، جذب نیروی انسانی متخصص و نیاز به دستیابی به تکنولوژی های بومی و جذاب در این حوزه می باشد.

دشمن برای ضربه زدن به نظام اسلامی ما همواره درپی ایجاد بحران است؛ و برای نیل به این هدف از هیچ شیوه ای فروگذار نخواهد کرد. لذا ما نیز بایستی از تمامی ظرفیت ها و شیوه های ممکن- که از کارآمدی و اثربخشی بیشتری برخوردارند- استفاده نمائیم. شیوه ای که امروزه برای مدیریت بحران، در عرصه ی دفاعی، مورد توجه خاص قرارگرفته، پدافند غیرعامل است. شباهت های زیادی بین این دو حوزه وجود دارد که نشان دهنده ارتباط نزدیک بین آنهاست. در حقیقت می توان گفت که پدافند غیرعامل همان مدیریت بحران، در عرصه تهدیدات دفاعی و حوادث جنگی است. لذا ما در عرصه دفاعی با استفاده از راهکارهای پدافند غیرعامل، می توانیم بحران را به صورت جامع مدیریت کنیم. به عبارتی دیگر پدافند غیرعامل و اصول آن، تضمین کننده مدیریت جامع بحران درعرصه دفاعی در سطح کشور است؛ و نمی توان بدن اجرا و اتخاذ تدابیر پدافند غیرعامل، اجرای مدیریت جامع بحران در عرصه دفاعی را تضمین کرد. دراین مقاله، ضمن ارائه مفاهیم، اهداف و اصول پدافند غیرعامل، انواع مختلف مدل های مدیریت بحران مورد بحث و بررسی قرار داده و نقش پدافند غیرعامل در مدیریت بر بحران های دفاعی تبیین می گردد.

توانایی واکنش موثر در برابر وقوع بحران، با بقای سازمان مرتبط است. اینکه سازمان برای یک بحران بالقوه آماده شده یا نه، به مقامات ارشد و سایر کارکنانی که در داخل شرکت مشغول فعالیت هستند، بستگی دارد. شرکت هایی که تیم های مدیریت بحران تشکیل داده اند، در صورت وقوع بحران، قادر به برقراری ارتباط و انجام واکنش موثر می باشند. هدف مقاله این است که نشان دهد مدیریت اثربخش بحران، به چند عامل مرتبط با تیم که ممکن است پاسخ یک سازمان را تحت تاثیر قرار دهند، بستگی دارد. نخست، واژه بحران تعریف شده و به دنبال آن، تفاوت های بین ارتباطات بحران و مدیریت بحران به طور مختصر تشریح گردیده است. دوم، ادبیات مرتبط با تیم و اثربخشی، مورد بررسی قرار گرفته است. سوم، چند گزاره پیرامون اثربخشی تیم و مدیریت بحران مطرح گردیده است. در پایان، پیشنهادهایی برای پژوهش و اجرا آمده است.