نشریه پژوهش های ادب و زبان فرانسه
سال یکم شماره 1 (بهار و تابستان 1391)

در این مقاله صور خیالی زمان در برخی از آثار کلتColette)) مورد بررسی قرار می گیرند. در آثار کلت، زمان دارای اهمیت بسیاری است. نثر کلت شاعرانه است و در آن تصاویر هنری، صنایع ادبی و توصیف طبیعت بسیاردیده می شود.این نویسنده به انسان می پردازد. کلت عشق را به تصویر می کشد، ولی از پس عشق می توان به موضوع کهنسالی و مرگ نیز در آثارش اشاره کرد. در واقع نویسنده در مقابل پیری و مرگ، ترس خود را آشکار می کند. بنابراین زمان نقشی تعیین کننده در تخیل کلت دارد. برای بررسی دنیای تخیلی کلت از روش ژیلبر دوران در حوزه نقد تخیلی استفاده شده است. هدف این مقاله پاسخ به این پرسش است که کدامیک از تصاویر هنری، ترس از زمان را نزد کلت به نمایش می گذارند؟

سروش حبیبی، مترجم نام آشنای معاصر، ژرمینال، اثر امیل زولا را اول بار در 1356ترجمه کرد. این ترجمه که با اقبال فراوان روبرو شد، پس از یک سال بدون هیچ تغییری به چاپ دوم رسید. بعد از حدود سه دهه که امکان چاپ سوم کتاب میسر شد، مترجم در ترجمه قبلی خود تجدید نظر کرد و با تجربه ای که در طول این مدت اندوخته بود، لازم دید بسیاری از بخش ها را تغییر دهد. هدف از پژوهش حاضر این است که با نقد و بررسی ویرایش ترجمه مذکور از زوایای مختلف به این پرسش پاسخ دهد که آیا تلاش سروش حبیبی برای اعمال تغییرات در ویرایش جدید کتاب ژرمینال، به راستی از همه جهات ضروری بوده و سبب بهبود کیفیت و ارتقاء سطح ترجمه او شده است؟

گرماس و فونتنی در کتاب نشانه شناسی احساس با نگاهی موشکافانه و عینی به چگونگی شکل گیری احساس های انسانی از جمله «خساست» و«حسادت»، با تکیه بر وضعیت های پیوستی و گسستی بالفعل یا بالقوه سوژه با موضوع های ارزشی می پردازند. این مقاله با مطرح کردن نظریه های این دو نویسنده در خصوص چگونگی شکل گیری احساس «حسادت» به عنوان احساسی بیناذهنی، در ارتباط با بعد روایی و مدالیته های سوژه ها و ابژه های درگیر در این فرآیند، سعی دارد به شکلی کاربردی ضمن پی گیری این نظریات در رمان « قوی همچون مرگ » موپاسان، نشان دهد که اساسا چگونه با تکیه بر پیکره مطالعاتی مورد نظر، برخی از این نظریه ها را می توان به چالش کشید. در تحلیل حسادت و چگونگی شکل گیری آن، سوژه حسود همیشه سعی دارد رقیب را از موضوع ارزشی خود دور نگاه دارد، اما در خصوص پیکره مطالعاتی که در این مقاله به آن پرداخته خواهد شد، حسود نه تنها رقیب را از موضوع ارزشی خود دور نگاه نمی دارد، بلکه از او به عنوان توانایی کنش خود به منظور رسیدن به موضوع ارزشی بهره می گیرد. به عبارت دیگر، در این جا رقیب، به شکلی پارادوکسال هم سوژه ای است که میل به تصاحب موضوع ارزشی سوژه حسود را دارد و هم کنشگر یاری دهنده حسود برای رسیدن و ارتباطی پیوستی با موضوع ارزشی است.

یکی از زیباترین داستان های عامیانه مجموعه نامه های آسیاب من اثر آلفونس دوده، داستان بز آقای سگن است. این داستان به دلیل ویژگی هایی که دارد زمینه را برای بازخوانی مجدد از منظر نظریه های ادبی معاصر از جمله نشانه-معناشناسی روایی مهیا می سازد. از آن جا که نشانه-معناشناسی به بررسی شرایط تولید و دریافت معنا می پردازد، از جایگاه ویژه ای در تحلیل متن برخوردار است. مقاله حاضر به مطالعه معنای داستان بز آقای سگن در نظام روایی آن می پردازد. تجزیه و تحلیل این داستان تاکید بر این نکته است که در نظام روایی گفتمان، معنا را باید در یک زنجیره ای به هم پیوسته، که حرکتی رو به جلو دارد، بررسی کرد. در واقع هدف ما در این مقاله، علاوه بر بررسی نظام کنشی گفتمان و نشان دادن نقش آن در فرآیند منسجم تولید معنا، نشان دادن انسجام معنایی و دلالت وحدت معنایی در گفتمان های روایی نیز هست. برای دستیابی به این هدف، ابتدا به معرفی اجمالی مفاهیم پایه ای نشانه-معناشناسی روایی-کنشی پرداخته و سپس بر حسب شاخص های این روش با تحلیل نشانه-معناشناختی داستان دوده، فرآیند زنجیرگونه ی انسجام معنایی را نشان داده ایم.

پل والری، شاعر، نویسنده، فیلسوف و منتقد فرانسوی، در اشعارش توجه خاصی به «نگاه» و «دیدن» مبذول می دارد. برای او شناخت دنیا از طریق «دیدن» میسر شده و در واقع نگاه دقیق، جهان را برای او معنا دار می سازد. نگاه والری، نگاه کسی است که جهان بینی او را شکل می دهد. با بررسی اشعار والری، به این مهم دست می یابیم که این تغییر جهت نگاه است که معنا را در آثارش به وجود می آورد: نگاه شاعر که در ابتدا به سوی بیرون و به دنیاست، تبدیل به نگاهی درونی و به سوی خود می شود و به شناخت او می انجامد. در این روند، عناصر طبیعی موجب می شوند نگاه جهت پیدا کرده و دور یا نزدیک گردد. این نزدیکی و دوری نگاه که پدیداری است، یعنی در هر لحظه حادث می گردد، یکی از موضوعات قابل بحث در اشعار والری است که معنا سازی می کند. پس از نگاه به دنیا، او شاهدی بر افکار و بر وجود «خود» می گردد، خودی که نه تنها دنیا، بلکه «خود» را نظاره می کند. باید گفت که نوع نگاه والری به خود و به دنیا، به خلق آثارش کمک می کند. روشی که به کار گرفته ایم، نشانه-معنا شناسی مکتب پاریس است، ولی در این میان از پدیدارشناسی مرلو پونتی نیز سود جسته ایم تا شباهت های میان اندیشه های والری با مرلو پونتی را نیز نشان دهیم.

ویژگی بارز نوشته های منثور در چند دهه اخیر در فرانسه، نقش زندگی فردی نویسنده در شکل گیری آثار ادبی است؛ به گونه ای که میتوان ادبیات این دوره را ادبیات «خودنوشته» نامید. اما ترسیم قالبی کلی و مشترک برای این آثار به نظر دشوار می آید؛ چرا که از یک سو، خودنوشته های موجود دارای ویژگی های خاص و منحصر به فردی هستند که نامگذاری آنها را دشوار مینماید و از سوی دیگر، فقدان تفاهم بر سر معنای مفاهیم موجود، باعث شده است که این مفاهیم به راحتی جایگزین یکدیگر شوند و درک یکسانی از آنها وجود نداشته نباشد. با ظهور واژه «اتوفیکسیون» - که ما آن را خودرمان مینامیم -آشفتگی در مرز بین انواع خودنوشته پدید آمده و به ویژه به نظر میرسد که جایگاه «اتوبیوگرافی» (خودنگاری) به عنوان یک ژانر ادبی منحصر به فرد متزلزل شده است. علاوه بر این، برای ما فارسی زبانان، فقدان معادل فارسی مشترک برای انواع خودنوشته مزید بر علت شده و به دشواری درک مساله میافزاید. در پژوهش حاضر برآنیم تا با تشریح تمایز موجود بین انواع مطرح خودنوشته و نیز ارائه معادل فارسی دقیق برای آنها، با نگرش تحلیلی-انتقادی به مساله تعریف نثر معاصر فرانسه و کاربردهای متناقض و نادرست از مفهوم «اتوفیکسیون» بپردازیم تا ببینیم آیا به راستی نمیتوان تصویر مشخصی از نوشته های منثور این دوره ارائه داد؟