فهرست مطالب

جستارهای فقهی و اصولی - سال دوم شماره 3 (پیاپی 4، پاییز 1395)

فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی
سال دوم شماره 3 (پیاپی 4، پاییز 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/08/18
  • تعداد عناوین: 6
|
  • سیف الله احدی، محمدرضا علمی سولا صفحات 9-31
    دلالت امر به واجب موقت در خارج از وقت، یک مساله چالشی در میان اصولیان امامیه بوده است؛ به طوری که اکثر علمای اصولی قائلند امر به واجب موقت بر بقاء وجوب بعد از سپری شدن وقت مطلقا دلالت ندارد، در این میان صاحب کفایه، قول تفصیلی؛ مبنی بر دلالت داشتن آن در صورت اطلاق دلیل واجب و عدم اطلاق دلیل مقید و انفصال آن از دلیل واجبرا مطرح نموده است. نگارنده در مقام بررسی موضوع حاضر در پی دفاع از دیدگاه مشهور اصولیان، دیدگاه صاحب کفایه را از جهات متعددی مورد نقد قرار داده است؛ چه آنکه قول ایشان، خلاف تبادر شیء واحد از مقید بوده و مستلزم سد باب حمل مطلق بر مقید است و از سوی دیگر با اقتضای قاعده در تمام قیدها که بازگشت آنها به تقیید اصل مطلوب است، مخالف بوده و با ظهور تقیید در رکن بودن قید در مطلوب و عدم اختلاف بین اهمال یا اطلاق دلیل آن قید، و نیز با وحدت ملاک بین مقام بحث و بحث دلالت دلیل واجب منسوخ بر استحباب، در تنافی خواهد بود؛ لذا اخذ قید به نحو تعدد مطلوب، خارج از مفروض مساله بوده و نگره ی صاحب کفایه قابل نقض و رد است.
    کلیدواژگان: واجب موقت، امر، وحدت ملاک، قید، تعدد مطلوب
  • محمد جواد اکبری، سید حسین هاشمی صفحات 33-59
    بر اساس تبصره 2 ماده 115 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92، مجازات هایی که در قالب تعزیرات منصوص شرعی هستند مشمول برخورداری از امتیازات مهمی همچون مرور زمان کیفری، تعویق مجازات و تعلیق مجازات نخواهند بود. ازآنجاکه در هیچ یک از مواد قانونی دیگر، به این مصادیق پرداخته نشده است، قاضی موظف است مطابق اصل 167 قانون اساسی، به منابع و فتاوی معتبر مراجعه نماید؛ بنابراین، با توجه به کاربردی بودن تعیین فقهی مصادیق تعزیرات منصوص شرعی، در این تحقیق ابتدا با ارائه تعریف از منصوصات شرعی با استخراج مجازات هایی که به گونه ای نوع و میزان آن ها ذکر گردیده است به بررسی منصوص بودن آن ها پرداخته ایم. درنهایت با توجه به سند و شهرت روایی و شهرت فتوایی هر یک از این مصادیق، تنها جرائم چهارگانه یعنی خوابیدن دو نفر در زیر یک لحاف، امساک در قتل، نظارت در قتل و نزدیکی با زوجه صائمه را از مصادیق دارای مجازات تعزیر منصوص شرعی دانسته ایم.
    کلیدواژگان: تعزیر، تعزیرات منصوص شرعی، شهرت فتوایی، ماده 115 قانون مجازات 92
  • محمدحسین انصاری حقیقی، محمدصادق علمی سولا صفحات 61-85
    سیاق به معنای «نحوه چینش الفاظ اعم از مفردات یا جملات» یکی از قراینی است که برای فهم مراد آیات به کار می رود. در آثار مفسران معاصر، به خصوص علامه طباطبایی به این قرینه بیش از گذشته توجه شده است. این مقاله درصدد ارایه نمونه هایی از استناد به این قرینه، در فقه قرآنی معصومان(علیهم السلام) است. از این رو، برای نمونه سه مورد از استناد به سیاق در روایات امامان معصوم (علیهم السلام) ذکر شده و بازتاب آن در برداشت فقهی از آیات بررسی شده است. این سه مورد به ترتیب عبارتند از: «استناد به سیاق خمر و میسر و ازلام و انصاب»، «سیاق حج و عمره» و «سیاق آیه وضو».
    کلیدواژگان: سیاق، آیات الاحکام، فقه قرآنی، امامان معصوم (علیهم السلام)
  • علی شفیعی صفحات 87-112
    دانش اصول که شیوه و روش کشف مقصود متن را تبیین می کند از ره آوردهای بشری و فرجام نیازهای عالمانی است که دغدغه دریافت مرادات شارع را داشته اند این دانش که زاییده ضرورت و نیاز دانش فقه بوده همانند دیگر دانش ها اولا: بر مبانی استوار است که می توانند متناسب با نیازهای عصری بازسازی شوند؛ ثانیا: رویکردی واحد و روشی یکسان بر آن حاکم نبوده است و ثالثا: همان گونه که در تاریخ آن علم نمایان است تحولات و تطورات ساختاری و متدیک بسیاری را تجربه کرده است که می تواند این تجربه ها متناسب با نیازها از یک سو و پیشرفت های علمی از سوی دیگر کماکان به صورتی روشمند تکرار شوند.
    در این مقاله تلاش شده است از دریچه «فلسفه علم اصول» ضمن اشاره به مبانی روش ها و رویکردهای موجود دانش اصول؛ آسیب شناسی اجمالی از رویکردها و روش های این دانش نیز ارائه گردد تا زمینه برای بازخوانی در عرصه هایی که نیازمند به تحول اند فراهم تر گردد.
    کلیدواژگان: اصول فقه، رویکرد، روش استقلالی، روش آلی، روش تلفیقی، مدرسه محدثان، مدرسه اصولیان
  • مریم صباغی ندوشن، محمدحسن حائری صفحات 113-133
    علیرغم تعین سوره ضحی و انشراح و همچنین فیل و قریش، و تمایز هریک از دیگری در مصاحف کنونی نظر مشهور در میان متقدمین بر اعتقاد به یگانگی هر یک از این دو سوره استقرار یافته است. این انگاره با استناد به سیاق آیات افزون بر روایات چنان تحتم یافته است، که به فتوای اسقاط آیه بسمله از آغاز سوره دوم هنگام قرائت آن دو در نماز فریضه نیز انجامیده است. این در حالی است که سیاق به لحاظ کارکرد فاقد چنین قابلیتی است. زیرا سیاق خواه به صورت تقدیر عاطف تجسم یابد، خواه به صورت تنزیل فصل به وصل، صرفا صلاحیت تصرف در معنای مدلول را دارد. تا با تاثیر وتاثر عناصر دخیل در آن اعم از حال و مقال، دلالت مستقر از مجموع کلام انعقاد یافته و معنای مدلول استیفاء گردد. بی آنکه شانیت تصرف در گستره دال به نحو رفع فاصل یا ایجاد آن را داشته باشد، تا نظریه وحدت در مقابل تعدد را مستدل و مستند نماید. روایات نیز به عنوان دلیل استنادی دیگر قاصر از اثبات وحدت حقیقی آن دو می باشند. بلکه مدلول نهایی آنها وحدت حکمی به معنای آن است که در قرائت بعداز حمد در نماز فریضه به منزله یک سوره به شمار می آیند.
    کلیدواژگان: ضحی و انشراح، وحدت، سیاق، تقدیر، تنزیل، فریضه
  • سیدمهدی مرویان حسینی، محمدتقی فخلعی، اکبر احمدپور صفحات 135-151
    بخش قابل توجهی از گزاره های موجود در ابواب مختلف فقه شیعی مبین وظیفه عملی مکلفان نسبت به مخالفان مذهبی است. فروش سلاح به اهل سنت به عنوان گروه عمده مخالفان مذهبی شیعه امامیه یکی از این گزاره های فقهی است که در ضمن بحث مکاسب محرمه و حرمت فروش سلاح به دشمنان دین بیان شده است. مشهور فقهای امامیه ضمن سرایت دادن مفهوم لغوی اعداء دین به اهل سنت، فروش سلاح به آن ها را در صورت تحقق یک سلسله شرایط خاص نامشروع و در مواردی مشروع دانسته اند.
    در این جستار تلاش شده است در پی طرح موارد مشروعیت و عدم مشروعیت فروش سلاح به اهل سنت در آرای فقهی، ملاک و مناط حرمت مسئله مورد اشاره واکاوی شود. نتیجه بررسی ها نشان می دهد مخالف بودن عقاید اهل سنت با شیعه در حرمت فروش سلاح به آنان تاثیری ندارد و مناط حرمت، هنگام دشمنی ورزی، درگیری و اقدام مخالفان به جنگ با شیعیان است.
    کلیدواژگان: مکاسب محرمه، فروش سلاح، دشمنان دین، مخالفان مذهبی، اهل سنت
|
  • Seyfollah Ahadi, Mohammad Reza Elmi Sola Pages 9-31
    The implication of joining the temporary obligatory after the time is a challenging issue among Imamiyah Osuli Scholars, the majority of who believe that when joining the temporary obligatory after the time is passed, it could never carry implications on the remaining of the obligatory. Among these scholars, the author of Kifayah has proposed a detailed troth indicating that such an implication could exist given the indication of the obligatory reason and lack of indication of the bound reason and its isolation from the obligatory reason is satisfied.
    The authors of this paper have investigated this issue to support the majority of Os-uli scholars, views and have criticized the author of Kefayah,s perspective from different aspects who believes in the irregularity of referring the single bound entity which entails the obstruction of imposing the absolute on the bound. On the other hand, this word is in contradiction with the necessity of the rule in all forms of bounds and the optimal is their referring back to the bounds of the original. Likewise, this word is in contradiction with the emergence of bounds in that the bound is the pillar in the desired thing and there exists no contradiction between the negligence and the indication of the bound reason. It is similarly in contradiction with the unity of the criterion between the dignity of the issue and the issue of the indication of the abrogated obligatory reason on the recommended.
    Hence, seizing bound given the desired are in diversity are excluded from our assumption and the author of Kefayah,s standpoint could be violated.
    Keywords: The temporary obligatory, joining, unity of the criterion, bound, desired diversity
  • Mohammad Javad Akbari, Sayyed Hossean Hashemi Pages 33-59
    By the virtue of note 2 article 115 of Islamic Penal Code ratified in 2014, the penalties which are categorized under stipulated punishments do not include the enjoyment of important advantages such as over time criminal and postponement and suspension of the punishments. Since other articles in the law have rarely not pointed these referents, the judge has to act according to the principle 167 of the constitution and needs to refer to other authentic references and fatawa. Therefore, as determining the jurisprudential referents of stipulated religious punishments is an applied field, this research is initially to provide a definition of religious stipulated texts, and then to extract the punishments whose extents and types are somehow mentioned in order to study how these punishments are stipulated. Finally, according to the narrative and jurisprudential authenticity and publicity of each of the mentioned referents, merely the four fold crimes of adultery, abstinence in murder, observation of a murder, and sexual intercourse with a fasting lady are referents of religious stipulated punishments.
    Keywords: punishment, religious stipulated punishments, publicity in issuing fatawa, article 115, criminal law 92
  • Maryam Sabbaqi Nadooshan, Mohammadhasan Haeri Pages 113-133
  • Sayyed Mahdi Marviyanhosseiani, Mohammadtaqi Fakhlaee, Akbar Ahmadpoor Pages 135-151
    A considerable portion of the available propositions on the different chapters of Shī‘a Jurisprudence has assigned the bound's practical duties toward the religious opponents. Selling weapons to Sunnīs who are considered as a large group of Imāmī Shī‘a opponents is among the jurisprudential propositions which has been discussed under unlawful trades. Selling weapons to the foes of religion is considered unlawful and forbidden. Attributing the literal concept of "Foes of Religion" to Sunnīs, most of Imāmī Jurists have considered selling weapons to them forbidden and unlawful, given some special circumstance fulfilled. As mentioned under the lawfulness and unlawfulness of selling weapons to Sunnīs in jurisprudential precepts, this research attempts to analyze the laid out criterion for the unlawfulness of this issue. The results of the analyses proved that the opposing ideology of Sunnis to Shia has nothing to do with the unlawfulness of selling weapons to them and the unlawfulness criterion matters in the time of hostility, clashes, and the rebellion's action to initiate a war against Shī‘a.