International Multidisciplinary Journal of Pure Life
Volume:3 Issue: 5, 2016

فضای مجازی یکی از دستاوردهای نوپدید بشری است، که میلیون ها انسان را به خود جذب کرده است. امروزه کمتر کسی است، که از ارتباط با این فضای وسیع، بی نیاز باشد؛ به خصوص در سال های اخیر، و با وجود آمدن شبکه های اجتماعی، شاهد جذب طیف وسیعی از کاربران به این شبکه ها هستیم. فعالیت در فضای مجازی، از آن جایی که یک پدیده، و فعلی از افعال مکلفین است، به طور طبیعی در حیطه احکام فقهی- حقوقی قرار می گیرد. حال سوال این است: از منظر فقه و حقوق، چه عناوینی بر فعالیت های مجازی مترتب می شود؟ فرضیه پژوهش، امکان ترتب 12 عنوان بر این فعالیت ها می باشد. بدیهی است، یکی از ضمانت های مهم اجرایی این عناوین، فراگیری و به کار بستن آموزه های اخلاقی است؛ لذا روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی، و در برخی موارد انتقادی است. یافته های پژوهش به این نتیجه رهنمون می شود، که برای تحقق احکام فقهی- حقوقی و زیست فقه مدار در فضای مجازی، نیازمند تقویت و به کارگیری آموزه های اخلاقی هستیم.

ضرورت و اهمیت حجاب و عفاف و پاکدامنی، امری اجتناب ناپذیر است؛ آن چنان که نادیده گرفتن آن، همچون اسب لجام گسیخته ای است، که فرد یا جامعه را به هر سو می راند. در این مقاله تلاش شده به این پرسش پاسخ داده شود، که ضرورت و فایده حجاب چیست؛ فرق حجاب و عفاف چیست؛ اهمیت عفاف در چه حدی است؛ و این که آیا حجاب بدون عفاف، میسر است. از نتایجی که در این پژوهش حاصل شد، این که آثار رعایت حجاب تنها در قالب اجتماع و فضای واقعی نیست؛ چرا که بسیاری از آثار و مصونیت های آن متوجه فرد در محیط مجازی نیز خواهد شد.

امر به معروف و نهی از منکر، از مهم ترین واجبات دینی است، که شارع مقدس شرایطی برای تحقق وجوب آن، بیان کرده ‏است. چهار شرط اصلی امر به معروف و نهی از منکر، عبارتند از: علم و آگاهی، احتمال تاثیر، اصرار بر گناه و نبودن ضرر و مفسده؛ شرط پنجم نیز با عنوان عدالت، توسط برخی از فقها بیان شده است. یکی از کاربردهای امر به معروف و نهی از منکر در عصر فناوری، فضای مجازی است. فضای مجازی در راستای فضای واقعی پیش می‏رود؛ به نحوی که بسیاری از مفاهیم واقعی، در فضای مجازی نیز عینیت می‏یابد. لذا شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر در فضای مجازی، همان شرایط وجوب آن در فضای حقیقی است، که فقها بر آن تاکید دارند؛ هر چند تفاوت‏هایی نیز از حیث نحوه عملکرد، تذکر زبانی، فعلی و سایر موارد وجود دارد. در این مقاله، سعی شده است شرایط امر به معروف و نهی از منکر در فضای واقعی و مجازی مورد بررسی قرار ‏گیرد.