فصلنامه مطالعات عملیات روانی
پیاپی 43 (پاییز و زمستان 1394)

تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی، هجوم فرهنگی و... مفاهیمی است که پس از پایان دوران دفاع مقدس مورد توجه قرار گرفته است. مقام معظم رهبری از همان اولین سال های پایان دفاع مقدس، با اشراف بر راهبرد جدید دشمنان، از تهاجم و شبیخون فرهنگی آنان خبر دادند. چنانچه در یکی از سخنرانی ها فرمودند: «دشمن از راه اشاعه فرهنگ غلط – فرهنگ فساد و فحشاء – سعی می کند جوان های ما را از ما بگیرد. کاری که دشمن از لحاظ فرهنگی می کند یک تهاجم فرهنگی بلکه باید گفت یک شبیخون فرهنگی و یک قتل عام و غارت فرهنگی است». (22 تیر 1371).

آموزش زبان انگلیسی در راستای افزایش نفوذ و افزایش قدرت نرم امریکا تاثیری ماندگارتر از تماشای فیلم و استفاده از اینترنت دارد و در ذهن زبان آموزان باقی می ماند. این تحقیق در پی آن است که ترفندهای امریکا را در استفاده از منابع آموزش زبان انگلیسی در ایران برای افزایش قدرت نرم و نفوذ فرهنگی در میان جوانان ایرانی شناسایی کند. این تحقیق کاربردی است و با روش کیفی به تحلیل محتوای پنج منبع کتبی و چندرسانه ای می پردازد. نتایج پژوهش نشان داد که امریکا از همه مولفه های نفوذ فرهنگی در منابع آموزش زبان در ایران استفاده می کند و در پی سلطه و نفوذ فرهنگی در کشور است، راهکارهایی که در پایان مقاله عرضه شده اند، به سیاست گذاران و متصدیان آموزش و فرهنگ کمک خواهد کرد تا با سیاست گذاری و انجام اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی، از نفوذ فرهنگی امریکا جلوگیری کنند.

ظهور اینترنت سبب شکل گیری تغییرات انقلابی در شیوه زندگی، روش های حکومت داری و روابط دیپلماتیک شده است. در این میان دیپلماسی دیجیتال، به عنوان وجه جدید دیپلماسی عمومی، به یکی از مهم ترین و فعال ترین اشکال دیپلماسی در جهان شبکه ای شده، تبدیل شده است. یکی دیگر از پیامدهای مهم گسترش اینترنت برای دیپلماسی، تغییر مفهوم قدرت نرم و گسترش منابع آن می باشد. از این رو، امریکا می کوشد در شکل نوین دیپلماسی خود، جهت القای ارزش های فرهنگی مورد نظر، با تسهیل شرایط دسترسی مردم جهان به فناوری های نوین ارتباطی، هر یک از آنها را به دیپلمات خود تبدیل کند. این نوشتار درصدد است تا ضمن اشاره به مفهوم و اهداف عملیاتی دستگاه دیپلماسی دیجیتالی امریکا به بررسی اقدامات براندازانه و شیوه های جاسوسی که این کشور در لفافه دیپلماسی دیجیتال و آزادی اینترنت ضد کشورهای مختلف جهان به خصوص جمهوری اسلامی ایران انجام داده، بپردازد.

قدرت هوشمند به مفهوم توانایی ترکیب قدرت سخت و نرم، شیوه ای است که منجر به هم افزایی آنها می گردد. اثر بخشی هر منبع قدرت در گام اول به شرایط زمانی و مکانی بستگی دارد و در گام بعدی به درک و فهم این مسئله که منابع قدرت در فرآیند زمان چه تغییر و تحولاتی می یابد. در این راستا، درک شاخصه های قدرت هوشمند از سازوکارهای قدرت سیاست جهانی، ضروری است. بر این اساس، مقاله در پی آن است که به این پرسش اساسی پاسخ دهد که جمهوری اسلامی ایران چگونه توانسته است وجوه سخت افزاری و نرم افزاری قدرت خویش را با هم ترکیب نموده و در این خصوص از چه پتانسیل ها و مزیت ها و فرصت هایی برخوردار است؟ فرضیه مقاله آن است که جمهوری اسلامی ایران با توجه به ظرفیت ها و پتانسیل های قدرت خود همچون ظرفیت های سیستمی و ساختاری، اجتماعی، فرهنگی، ژئوپلیتیکی و نیروی انسانی بالقوه توانسته است در چارچوب قدرت هوشمند در سطح یک قدرت منطقه ای و به خصوص در منطقه مهم و راهبردی خاورمیانه ایفای نقش کند. از این رو، در این مقاله تلاش می شود ابتدا قدرت هوشمند، منابع و مولفه های آن کنکاش شود، سپس ابعاد و مولفه ها و شاخصه های قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران مورد واکاوی قرار گیرد. سرانجام مزیت ها و فرصت های قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران ارزیابی می شود.

نظام سلطه همواره در تلاش برای بسط و گسترش سلطه خود در گام اول بر جوامع هدف و در درجه بعد بر تمام جهان بوده و با بهره گیری از فناوری برتر و قدرت ارتباطی و رسانه ای، سیاست های استعماری نوینی را به اجرا می گذارد و از آنجا که فرهنگ بن مایه شکل گیری باور، اندیشه، ارزش و رفتارهای اجتماعی است غرب جهت گیری سلطه گرانه خود را از مسیر فرهنگ و اشاعه اندیشه اومانیستی در چارچوب ایدئولوژی لیبرال دمکراسی دنبال می کند. انقلاب اسلامی ایران با روشنگری بی نظیر خود در برابر زیاده خواهی های نظام سلطه، با حرکتی رنسانس گونه، مردم مسلمان ایران و دیگر ملل منطقه و جهان را از خطرات اهداف سلطه جویانه غرب آگاه ساخته و در بسیاری از صحنه ها، پرده از چهره عوام فریبانه فرهنگ استثماری و استعماری غرب برداشته است و بر این اساس خود نیز همواره آماج اقدامات ضدبشری قدرت های استکباری بوده است. در این مقاله، با بهره گیری از روش اسنادی تلاش شده است مسیر نفوذ دشمنان ناشی از خود بیگانگی و بی هویتی فرهنگی مبتنی بر اندیشه امام و رهبری و دیگر صاحب نظران و اندیشه ورزان علوم انسانی و اجتماعی تبیین گردد و بر این اساس، راه های مبارزه با خودباختگی فرهنگی و نیز تحقق آرمان های اسلامی و انقلابی در قالب هویت بومی ارائه شود.

مقاله حاضر بر آن است، بهره برداری گسترده رسانه های امریکایی از مقوله ایران هراسی و مهندسی افکار عمومی علیه ایران برای تنظیم روابط بین ایران و امریکا را بررسی نماید. لابی آیپک با توجه به سیطره بر نظام امریکا و رسانه های امریکایی ایران هراسی، روابط دیپلماتیک ایران و امریکا و مهندسی افکار عمومی را به یک مدار مدور تبدیل نموده است. مداری که دیپلماسی عمومی رسانه ای و رسمی ایالات متحده صرفا از این مدار تغذیه نموده و با آن هدایت می شود. فشار رسانه های وابسته به لابی آیپک به گونه ای است که مردم امریکا افکار خود را باید با چنین ایده هایی تطبیق دهند، بر اساس آن رای داده و زندگی خود را به نوعی شکل دهند تا با آن مطابقت پیدا کند. در چنین فضایی هرگونه تغییر در روابط ایران و امریکا بدون نظر لابی آیپک و رژیم صهیونیستی و رسانه های وابسته مقدور نخواهد بود و در عمل آیپک به واسطه رسانه های خود روابط میان امریکا و ایران را مهندسی می کند.

از لحاظ متدولوژیک در وزن گذاری متغیرهای دخیل در تقابل ایران و غرب و مهم تر از همه امریکا، موضوع رژیم صهیونیستی و امنیت آن در جایگاهی ویژه قرار دارد. اما رژیم صهیونیستی با توجه به هزینه های بسیار سنگین نظامی و مشکلات مشروعیتی، به ویژه پس از ناکامی در تجاوز به لبنان در سال 2003، در تقابل با جمهوری اسلامی ایران به راهبردها و راهکارهای نرم، روی آورده است. این رویکرد، در دو بعد امکان بهره گیری دارد: نخست، تاثیر بر افکار حامیان رژیم صهیونیستی که در ایران موضوعیتی ندارد؛ و دوم، تاثیر از طریق حامیان خود در میان برخی دولت ها به ویژه امریکا. در این مطالعه، مشخص خواهد شد که این رژیم عمده فعالیت های نرم خود علیه جمهوری اسلامی ایران را از طریق تحت فشار قرار دادن امریکا در زمینه های مختلف بین المللی و سایبری انجام می دهد. مقاله، موضوعات و محمل های مختلف را که در دستور کار رژیم صهیونیستی قرار دارد مورد بررسی و تحلیل قرار داده، در پایان راهکارهایی را برای مقابله با جنگ نرم رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران، ارائه می دهد.

در جهان اسلام و به خصوص در سوریه و عراق بخش وسیعی از منازعات منطقه‏ای و بین المللی که در حال حاضر تحت عنوان «داعش- تروریسم» در جریان است و خود را «دولت اسلامی عراق و شام» نامیده است، به زنجیره ای از خشونت های متوالی دامن زده که در آینده قابل پیش بینی، پایانی برای آن تصور نمی شود. این گروه افراطی و تکفیری، اهداف و آرمان های ایدئولوژیک خود را از طریق ابزار و روش های خشونت محور پیگیری می کند. مطالعه «فرهنگ سیاسی» داعش (در سوریه و عراق) از دیدگاه روان شناسی و جامعه شناسی موضوع اصلی مطالعه حاضر را تشکیل می دهد. سوال اساسی پژوهش این است که، ساخت روانی و فرهنگ سیاسی داعش چه تاثیری بر رفتار و عملکرد آن در سوریه و عراق داشته است؟ برای پاسخ به این سوال سعی شده علاوه بر بهره‏گیری از مطالعات محیطی با اتکا به نتایج مطالعات انجام شده در حوزه نظری درباره داعش همچنین به مدد نشریه ای موسوم به «دابق» که مهم ترین متن تبیینی و گفتمان سیاسی این گروه به شمار می رود به این سوال پاسخ داده شود. برروی هم، عملکرد داعش در سوریه و عراق، و رفتار عقیدتی- عملی داعش در حوزه روان شناسی سیاسی و جامعه شناسی سیاسی تابعی از حاصل جمع و تلفیق عناصر روان شناختی و ایده ها و انگاره های ذهنی به شدت سیاسی شده به شمار می رود که انگیزه، اراده و توانمندی لازم برای دست زدن به اقدام خشونت بار و نفوذ در این دو محیط جغرافیایی و سیاسی را فراهم کرده است.

نام کتاب: نفوذ و استحاله؛ دلایل و ریشه های دشمنی قدرت های استکباری با ایران
پدیدآور: معاونت سیاسی نمایندگی ولی فقیه در قرارگاه ثارالله تهران
تاریخ نشر: 1378
235 صفحه
راهبرد نفوذ در ارکان سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و سایر ابعاد و شئون اجتماعی جمهوری اسلامی ایران، بلافاصله پس از پایان جنگ تحمیلی در دستور کار جبهه استکبار قرار گرفت. درواقع، می توان اظهار داشت که جنگ نرم و نفوذ به ویژه در عرصه های سیاسی، فرهنگی و امنیتی در تداوم جنگ تحمیلی، حملات خود را به جبهه انقلاب آغاز کرد. از این رو، با رهنمودهای مقام معظم رهبری، حضرت امام خامنه ای(مدظله العالی)، بررسی و شناخت این نوع جنگ از ابعاد مختلف مطمح نظر پژوهش گران قرار گرفت. در این راستا، کتاب «نفوذ و استحاله؛ دلایل و ریشه های دشمنی قدرت های استکباری با ایران»، به همت معاونت سیاسی نمایندگی ولی فقیه در قرارگاه ثارالله تهران، چاپ و منتشر شده است، اما با وجود این که حدود 7 سال از انتشار این کتاب می گذرد، مطالب آن به ویژه با فضای به وجود آمده در پیرامون مذاکرات هسته ای و امضای توافق برجام، مناسب می نماید.