فهرست مطالب
نشریه نگارینه هنر اسلامی
پیاپی 3 (پاییز 1393)
- تاریخ انتشار: 1393/09/18
- تعداد عناوین: 7
-
صفحات 1-14گیلان در طول تاریخ مکان امنی برای حضور امام زادگان بوده و امروزه بقاع متبرکه آنان در سراسر این منطقه برجا مانده است. بررسی معماری مذهبی در ایران، به خصوص معماری بقاع متبرکه و تزئینات این اماکن در شناخت هنرهای بومی-مذهبی بسیار مهم و ضروری است. با توجه به پژوهش انجام شده، بقعه متبرکه آقامیرشمس الدین بن امام موسی الکاظم(ع) در لاهیجان، از جمله بقاع مورد توجه و احترام مردم این منطقه است. این بنا متعلق به سال 1272 ه.ق/1885م یعنی دوره قاجار می باشد. علاوه بر این بنا، چهار مکان مذهبی دیگر نیز در لاهیجان وجود دارد که در بین آنها، این بقعه از نقاشی های دیواری و تزئینات ویژه ای بهره مند شده است. با توجه به پژوهش حاضر وجود نقاشی های دیواری عامیانه با مضمون مذهبی، خوشنویسی و کاشیکاری های هفت رنگ در این بقعه از جلوه های هنری و تزئینی مذهبی مهمی است که در این مکان دیده می شود. مضمون نقاشی دیواری در رابطه با واقعه روز عاشوراست که هنرمند در پی روایت به میدان جنگ رفتن حضرت ابوالفضل(ع) می باشد. در این صحنه حضرت امام حسین(ع) و امام زین العابدین با چهره هایی پوشیده و با هاله ای مقدس به دور سر، نمایش داده شده اند. تصاویر زنان اهل خیام و گهواره نیز نگاهی نمادین بر مظلومیت اهل بیت دارد. زمینه نقاشی نیز با تصویر درختان نخل و جانورانی همچون اسب و آهو که دلالت بر مفاهیمی روایی دارند، پر شده است.کلیدواژگان: بقعه آقامیرشمس الدین، معماری، نقاشی دیواری، نقوش، مضامین مذهبی
-
صفحات 15-23تقویم های دوره ی اسلامی نمونه های خطی بی نظیری هستند که با توجه به ویژگی های صوری و محتوایی از مجموعه های ارزشمند و قابل توجه در هنر اسلامی است. این تحقیق در پی پاسخ به این سوال است که سیر تحول و تغییر صوری و محتوایی تقویم ها ی دوره ی اسلامی چگونه است و چه رابطه ای میان تقویم های عصر حاضر و نمونه ها ی کهن آن در دوره ی اسلامی وجود دارد. به همین جهت نمونه های تقویمی را از میان اسناد خطی دوره های سلجوقی، ایلخانی، صفوی، قاجار و نمونه هایی را از عصر حاضر گردآوری نموده و به بررسی ویژگی های ظاهری آثار و ارتباط محتوایی آنها با یکدیگر پرداخته است. فرضیه ی اصلی این پژوهش تداوم حیات سنت تصویرگری تقویم در دوره ی اسلامی و ارتباط صوری و محتوایی آن ها با یکدیگر است. بیان ویژگی های صوری، مباحث زیبایی شناسی و ارزش های هنری تقویم های خطی دوره ی اسلامی و تاثیرگذاری آن ها در تقویم های دوره های بعد از آن، از اهداف این پژوهش است. بر این اساس اسناد تقویمی از قرون اولیه اسلامی دارای ساختار جدول کشی افق و عمود بر گرفته از زیج های کهن است. در این تقویم ها، نام برج ها مانند حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد و... آمده است. تقویم های اولیه فاقد آرایه ها و تذهیب است و نمونه ها ی متعلق به دوره ی صفوی و پس از آن با تذهیب و تزیینات دیگر همراهند. تقویم ها ی متاخر با توجه به امکانات چاپ ماشینی و نیازهای روز، ساده تر و فاقد تزیینات ، و در عین حال بر اساس ساختارهای قدیمی شکل گرفته است.کلیدواژگان: تقویم های خطی، دوره اسلامی، اسناد
-
صفحات 24-41شیخ شهاب الدین سهروردی بنیان گذار حکمت نوریه است؛ او با ارائه جهان شناسی مبتنی بر نور، خلقت انوار بی نهایت را، که ناشی از نظم و پویایی خاصی است، تبیین می کند. ایشان بر همین مبنا، «عالم نورانی خیال» را مطرح می کند، موضوعی که نقطه عطفی برای مسائل حکمی و خلاقیت های هنری به حساب می آید؛ زیرا نور رمزی است که در هویت هنر اسلامی، نقشی اساسی دارد؛ از یک سو بر منشا هنر، یعنی عالم خیال، تاکید می کند و از سوی دیگر بر جلوه های زیبایی شناسانه هنری دلالت دارد.
پژوهش حاضر درصدد آن است تا در ابتدا، ضمن تبیین نگاه خاص سهروردی به موضوع «نور»، بر مبنای آن تعریفی از هنر و زیبایی شناسی ارائه دهد و در ادامه نقش این نگاه را بر مسائل حکمی و لوازم موثر در ذهن، زبان و ناخودآگاه هنرمندان مسلمان رهگیری نماید. بر همین اساس در بین جلوه گاه های هنر اسلامی، معماری مساجد، به طور خاص، مورد بررسی واقع شده است. در واقع معماری مساجد اسلامی، با توجه به ویژگی تجریدی بودن و کاربرد اشکال و رنگهای خاص، می تواند جلوه گر تصویر صریح مفهوم نور در ابعاد مختلف باشد و از این طریق می توان به رمزگشایی از آنها پرداخت.
تحلیل نقوش، رنگ های بکار رفته و نوع معماری قسمت های شاخص مساجد اسلامی، که موضوع «نور» در آن حضور بارز دارد، نشان می دهد، منشاء همه زیبا یی ها، وجود و قابلیت های ادراک در هنر اسلامی، همین موضوع است، و هنرمند معمار، یکی از کاربران اصول چنین جامعه نورانی است که توانسته با دریافت جنبه های کیفی و کمی ساحت متعالی آن، توازن میان جهان نورانی و مادی را نشان دهد. قابل ذکر است که داده های تصویری از طریق نمونه های موجود در سایتهای اینترنتی و کتابهای معتبر حاصل آمده است.کلیدواژگان: حکمت نوریه، سهروردی، رمز نور، هنر اشراقی، معماری مسجد -
صفحات 42-56کیومرث نخستین پادشاه افسانه ای است که فردوسی داستان او را در بخش اسطوره ای شاهنامه آورده است. کیومرث در زبان اوستایی به صورت گیومرتن(دارای حیات فانی) آمده است و در برخی متون نیز به صورت گیومرث، گیومرد، کهومرث و کیومرز نیز دیده می شود. پیدایش حکومت و زندگی اجتماعی در شاهنامه با داستان کیومرث آغاز می شود. بر اساس این داستان آغاز فرمانروایی مصادف است با زنده شدن طبیعت و با آمدن او، امنیت و آرامش بر همه جا حکمفرما می شود. سادگی و زیبایی این داستان خود دلیلی است که نگاره های زیادی در طول تاریخ نقاشی ایران به این موضوع اختصاص داده شود.
هدف در این مقاله بررسی تطبیقی هفت نگاره با این موضوع و مضمون در مکاتب مختلف نگارگری ایران است. نظر به تنوع ویژگی های بصری این مکاتب، سعی شده از هر دوره نمونه ای انتخاب و بررسی شود چرا که نقش مایه ها و رنگ های خاص هر مکتب نگارگری، موضوع اصلی داستان را تحت الشعاع قرار داده است. میزان وفاداری هنرمندان به متن داستان در هفت نگاره، متفاوت است. در همه نگاره ها کیومرث و درباریان در طبیعت تصویر شده اند( به عنوان نقطه مشترک نگاره ها) و رنگ ها و پوشش افراد بسیار متنوع می باشد( به عنوان نقطه اختلاف نگاره ها). روش تحقیق در این مقاله توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری مطالب هم به روش کتابخانه ای است.کلیدواژگان: کیومرث، فردوسی، شاهنامه، نگارگری -
صفحات 57-69دربار تیموریان مرکز شکوفایی هنرهایی نظیر نقاشی، معماری، تذهیب، کتاب آرایی و موسیقی بود و خطاطی و خوشنویسی در بین هنرهای این دوره اهمیت ویژه ای داشت. به همین جهت کتاب ها و کتیبه های متعدد از این دوره باقی مانده که حاصل فعالیت خطاطان صاحب فن در سبک های مختلف است. امیر علیشیر نوایی، وزیر هنردوست دوره سلطان حسین بایقرا، یکی از حامیان ویژه خطاطان و کاتبان بود و در دوره ی وی علاوه بر نگارش و تذهیب کتب مختلف، کتیبه های زیادی زینت بخش بناها شد و مکتب هرات دوره طلایی هنر خطاطی گردید. مساله اصلی اینجاست که چگونه شخصیت و تدابیر امیر علیشیر نوایی در رونق و رشته هنر خوشنویسی موثر بود. پاسخ سوال را باید علاقه او در ثبت و ضبط مجالس و وقایع، نگارش کتیبه های مختلف بناهای خیریه و مساجد برای نشان دادن قدرت و گسترش و تبلیغ دین، کتابت کتب جدید و علاقه ی او به خلق آثار هنری به جهت شکوه و قدرت جستجو کرد.
از این رو در پژوهش حاضر ضمن بررسی موقعیت و جایگاه خطاطان در دربار امیر با معرفی مهمترین خطاطان و خوشنویسان مهم معاصر با او نقش دربار امیر را در رونق این هنر تبین می نماییم. در پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای استفاده شده است.کلیدواژگان: عهد تیموری، امیر علیشیرنوایی، معماری، خطاطان، خراسان -
صفحات 70-79کتیبه نگاری بر آثار هنری ایران دارای قدمتی دیرینه است. آنچه در این پژوهش مورد مداقه قرار گرفته است کتابت آیه الکرسی است و داده های مورد استناد پژوهش اشیاء هنری گنجینه اسلامی موزه ملی ایران می باشد. جامعه آماری، بررسی و مطالعه ی 25 اثر هنری است. سوال پژوهش این است که ارتباط کتیبه نگاری آیه الکرسی با کاربری آثار هنری چگونه قابل تبیین است؟ فرضیه تحقیق بیانگر آن است که آثار هنری مزین به آیه الکرسی از نظر کاربری، گونه های متفاوتی را در بر می گیرد. نتیجه تحقیق بیانگر آن است مضمون و محتوای آیه الکرسی مهمترین عامل انتخاب آن برای مزین نمودن آثار هنری است و هنرمندان ایرانی متناسب با کاربری آثار از آن بهره برده اند و عمده ترین مفهوم استنباط شده از کتابت آیه الکرسی در کل جامعه آماری پژوهش جنبه حفاظت بخشی آن بوده است که به سه گروه متفاوت تقسیم می شوند و با خطوطی نظیر کوفی، نسخ، ثلث، تعلیق و غبار در دوره های مختلف تاریخ به منصه ظهور رسیده است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی همراه با بازدید از گنجینه اسلامی موزه ملی ایران است.کلیدواژگان: کتیبه نگاری، آیات قرآنی، آیه الکرسی، آثار هنری، موزه ملی
-
صفحات 80-90فرش های ایرانی در طول تاریخ با طرح ها و نقش های هندسی و یا گردان تزیین شده اند. بافندگان قالی در مناطق شهری و یا روستایی، در نهایت مهارت و ظرافت آثار منحصر به فردی را خلق می کنند که نمایشگر بخشی از تاریخ و فرهنگ آنها بوده است. نقشمایه هایی که در بافته های عشایری بکار می روند با وجود تفاوت های فرهنگی یا جغرافیایی علاوه بر شباهت دارای عناصر مشترکی هستند و این امر بر واحد بودن ریشه های عناصر تزیینی در نواحی مختلف ایران بزرگ گواهی می دهد.
ترکمن ها از بزرگترین ایلهای عشایری هستند که کوشش بسیاری برای حفظ فرهنگ اصیل خود داشته اند، آنها با تکیه بر این پشتوانه غنی و با توجه به پراکندگی در نواحی مختلفی از ایران، افغانستان، ترکمنستان، ترکیه و... توانسته اند بافته های نفیس و زیبایی از خود به یادگار بگذارند. با مشاهده بافته های این اقوام می توان نقاط مشترک بسیاری را در نوع رنگ بندی و نقشمایه ها مشاهده نمود، با اینحال ترکیب بندی کلی بکار رفته در بافته های هر طایفه متفاوت است.
با اینکه ترکمن ها در حفظ سنت ها و باورهای قبیله ای بسیار کوشا بوده اند، اما گاهی در میان طرح های ترکمنی بافته هایی مشاهده می شود که اسامی آنها برگرفته از فرهنگ و آیین غیر ترکمنی است، یکی از این طرح های جالب و منحصر به فرد طرح ظهیر شاه، اوغانی یا بازوبندی است، که بهترین نوع آن توسط اقوام تکه ساکن در نواحی خراسان شمالی بافته می گردد. الگوی بکار رفته در این بافته ها تلفیقی از ترکیب بندی های شهری همراه با نقوش سنتی ترکمنی است و نام آن نیز یادآور آخرین شاه افغانستان است.
در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی، علاوه بر معرفی این گونه از نقشمایه ها خاستگاه اصلی آن نیز معرفی خواهد شود. همچنین تا حد امکان علت بافت نقش ظهیر شاه توسط اقوام تکه ساکن در ایران که به حفظ سنت های اصیل ترکمنی شهرت دارند، بررسی خواهد شد.کلیدواژگان: قالی ترکمن، ظهیر شاه، بازوبندی، شمال خراسان
-
Pages 1-14Gilan province has been a safe place for Imamzadegan during the history and nowadays a number of holy shrines exist in this region. A survey on religious architecture, particularly holy shrines and studying the decorative designs of these places are very important in native-religious arts. According to this study, the holy shrine of Aga Mir Shams-e-din ebn Imam Musa al Kazim in Lahijan is respected by the residents. This shrine was built in 1271/1885 in Qajar era. In addition, four other holy shrines exist in Lahijan but the above mentioned shrine is the only one having wall paintings. Popular paintings with religious concepts, calligraphy and colorful tiles can be seen in this shrine. The concept of the paintings is related to Ashura event and the artist had designed the battle of holy Abolfazl. In this scene Imam Hossein and Imam Zeinol Abedin can be seen with covered faces. Pictures of women and a cradle insist on the innocence of Imam Hosseins family. The background of paintings is decorated with palm trees and animals such as deer and horses. Aims: 1. Studying the paintings and decorations in this holy shrine 2. Studying the designs and colors in this holy shrine Questions: 1. What kind of decorations are used by artists in this place? 2. What are the components and concepts of designs in this shrine? This is a field study based on descriptive-historical method referring to library and pictorial resources. According to the field study, the designs of this holy shrine were extracted and studied and then the data were described and classified.Keywords: The holy shrine of Aga Mir Shams-e-din, Architecture, Wall Painting, Designs, Religious Concepts
-
Pages 15-23Islamic calendars are unique examples manuscript according to the appearance and content characteristics. They are valuable and considerable collections of Islamic art. This research was tried to answer these questions that; what is the evolution of appearance and content Islamic Calendars and, what is relationship between ancient Islamic calendars and contemporary calendars. The authors collected some manuscript calendars of Saljughi, Illkhani, Safavi, Ghajar and contemporary calendars and studied appearance and content characteristics of these calendars and their relationships. Principal hypothesis is of this research that there is a traditional illustration in Islamic calendars and their content. The main aim is to explain formal characteristics, aesthetic arguments and artistic characteristics of Islamic calendars. Based on the research results, old calendars of Islamic period associated with table and information was entered into it, and these charts have imitated of ancient Zigs (zig or zaeeche, astronomical table) from per Islamic periods. Numerical calendars were associated with the name of solar months (Houses of the Zodiac) like, Taurus, Gemini, and Cancer. Old calendars didnt have any decorations, while the calendars of Safavid period were decorated and illuminated. Lastly calendars are simple without decorations due to the printing industry; these calendars have the same structures of ancient calendars.Keywords: calendars, Islamic period, Manuscript
-
Pages 24-41Shahab al-Din Suhrawardi is the founder of Illuminated Wisdom and through introducing an ideology based on light, he determines the creation of infinite lights. He also puts forth luminous world of fancy which is a turning point in philosophical issues and artistic innovation as light is a meaningful item in Islamic art indicating the source of art as well as aesthetic aspects of it. The present study aims at determining Suhrawardis special view to the topic of light and introduce art and aesthetic aspects based on that view. Then, the role of this view on philosophical issues and on the mind, language, and the thought of the Muslim artists will be surveyed. To this end, from among different manifestations of Islamic arts, mosque architecture has specifically been taken into consideration. Due to using different colors and shapes in building mosques, the mosques can be good manifestations of the concept of light in different aspects and a good tool for decoding the concepts. An analysis of shapes and colors in special parts of the mosques indicates that light plays an important role and the architect has been able to show the balance between materialistic and spiritual worlds through using different lightsand colors as a result of understanding the qualitative and quantitative aspects of light. It is worth mentioning that the pictorial data have been collected from different online sites and valid books.Keywords: luminous(Illuminated) wisdom, Suhrawardi, Symbol of the light, Illuminated Art, Architecture of mosque
-
Pages 42-56Keyumarth is the first legendary king whose mythic story was written in Shahname by Ferdowsi. In Avestan language, Keyumarth has been written gayyumaretan (having mortal life) and in some other texts, it is found as gyumarth, gymard, kehumarth and keyumarz. The creation of empire and social life began with Keyumarth story in Shahname. According to this story, the beginning of empire is accompanied with resurrection of nature and an overall spread of safety and calmness is accompanied by his arrival. Many paintings in the painting history of Iran have been devoted to this issue which indicates the beauty and simplicity of this story. A comparative survey of seven paintings on this subject in different schools of painting in Iran is the aim of the present study. Due to the diversity of visual characteristics of these schools, one sample from each period has been selected as special motifs and colors of every school of painting have overshadowed the main theme of the story. The artists level of loyalty to the story text in seven paintings is different. In all these paintings, keyumarth and courtiers were located in nature (as common points of paintings) and colors and dressing of individuals are very diverse (as differing points of paintings). This is a descriptive-analytical study and the data have been collected from library sources.Keywords: Keyumarth, Ferdowsi, Shahname, Persian painting
-
Pages 57-69Timurid court was the center of flourishing of such arts as painting, architecture, illumination, book designing and music. Calligraphy and penmanship had special importance among the arts prevalent in this era. For this reason, numerous books and inscriptions have remained from this era as a result of skillful calligraphers activity in different styles. Amir Alishir Navai, an aesthete vizier of Sultan Husayn Bayqaras time, was one of the special patrons of calligraphers and scribes and during his term of office, not only various books were written and illuminated, but also many buildings and constructions were decorated with inscriptions and Herat School turned into the golden age of calligraphy. The main question is that how Amir Alishir Navais personality and insight had been effective in the burgeoning and emergence of the field of calligraphy. The answer to this question is to be found in his interest in the registering and recording of conferences and events, in making various inscriptions on charities and mosques to show their power and propagate their religion, in writing new books and also in his interest in creating works of art for gaining grandeur and power. Thus, in the present research in addition to the analysis of the position and place of calligraphers in Amirs court and the introduction of some of his most important contemporary calligraphers, the role of Amirs court in the burgeoning of this art is described. The method of present research is descriptive-analytical based on library resources.Keywords: Timurid era, Amir Alishir Navai, Architecture, Calligraphers, Khorasan
-
Pages 70-79The epigraphy of Iranian artistic works has an old history. This study scrutinizes the book entitled Ayat-al korsi and the data are the stuff from Islamic treasury in Iranian national museum. The population includes 25 artistic works. The research seeks to find the relation between Ayat-al-korsi epigraphy and the application of artistic works. The research hypothesizes that the artistic works decorated with Ayat-al-korsi have different applications. The results show that the concept of Ayat-al-korsi is the most significant reason for choosing it for decorating artistic works with, and Iranian artists have benefited them according to its application. The greatest concept derived from Ayat-al-korsi is its security aspect which is divided into three different categories and has been manifested in different calligraphies known as Kufi, Naskh, Sols, Taaligh, and Ghobar in different historic eras. The research methodology is descriptive-analytical through visiting Islamic treasury in Iranian national museum.Keywords: Epigraphy, Qoranic verses, Ayat-al-korsi, Artistic works, National museum
-
Pages 80-90Persian carpets have been decorated by the geometric and rotating designs throughout the history. Carpet weavers create the unique works with utmost skill and elegance in urban and rural areas that indicate part of their history and culture. Despite having some geographical and cultural differences, the designs used in tribal works have some similarities Turkmens are among the largest tribes who have done their best to keep their pure cultural assets. They have scattered in different countries such as Iran, Afghanistan, Turkmenistan, Turkey, etc. and have left precious textures. Looking at these works, one can find common points with regard to colors and designs. Meanwhile, each tribe has its own specific design. Although Turkmens are sensitive to their tribal beliefs, some non-Turkmen textures are sometimes found among their woven works. One of these outstanding works is Zahir Shahs design and the best form of it is woven by the tribe named Tekeh settled in North Khorasan. The design used is a mixture of rural as well as Turkmen designs and is a reminder of the last Afghan king This is a descriptive-analytical study introducing the above-mentioned designs and their roots. The reason behind including Zahir Shahs picture by Tekeh tribe will be discussed as well.Keywords: Turkmen Carpet, Zahir Shah, bazobandi, north Khorasan
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.