فهرست مطالب
فصلنامه حکمت اسلامی
پیاپی 12 (بهار 1396)
- تاریخ انتشار: 1396/03/18
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 9-30قوه واهمه می تواند از دو حیث هستی شناختی و معرفت شناختی مورد تحلیل عقلی قرار گیرد. در بررسی به عمل آمده به دست می آید که در نظام فلسفی حکمت صدرایی و سینوی، هیچ گاه حقیقت قوه واهمه به عنوان یکی از مبادی ثانویه افعال و ادراکات نفسانی انکار نشده است، بلکه این قوه در هریک از این دو نظام فلسفی جایگاه و هویت خاص و متفاوتی یافته است. برخی اصول و مبانی فلسفی حکمت متعالیه بر ابعاد مختلف هستی شناختی قوه واهمه تاثیر گذاشته و موجب اختلاف نظر در هویت و رابطه وجودی آن با نفس، موهوم، عقل و دیگر قوای ادراکی گشته است. این دو حکیم در ابعاد معرفت شناختی این قوه اشتراکات فراوانی داشته، صرفا در ماهیت و هویت وجودی موهوم و ادراک وهمی با یکدیگر اختلاف نظر دارندکلیدواژگان: قوای نفس، قوه واهمه، ادراک وهمی، حیث معرفت شناسی، حیث هستی شناسی، ابن سینا، ملاصدرا
-
صفحات 31-50هدف این مقاله، پژوهش درباره جایگاه نظریه ادراکات اعتباری در تفسیر المیزان است. این مقاله بررسی می کند که علامه چگونه از نظریه ادراکات اعتباری در المیزان بهره برده و چگونه در این تفسیر، از آیات قرآن کریم برای توجیه و تحلیل این نظریه استفاده شده است. روش های بکاررفته در این پژوهش عبارت اند از: روش های استقرایی، تحلیلی و مقایسه ای. مدعای مقاله این است که نظریه ادراکات اعتباری، بنیان نظری روش تفسیری علامه طباطبایی در المیزان است. همچنین از این نظریه برای تفسیر آیات قرآن کریم و از آیات الهی برای تبیین و توجیه این نظریه استفاده شده است. علامه در المیزان به بخش دوم این نظریه درباره انقسامات اعتباریات به تفصیل پرداخته است. از این مقاله بهدست می آید که: لازم است تفسیر المیزان از منظر نظریه ادراکات اعتباری به مثابه بنیان نظری علامه طباطبایی مورد پژوهش های مستقلی قرار گیردکلیدواژگان: علامه طباطبایی، نظریه ادراکات اعتباری، اعتباریات، تفسیر المیزان، روش تفسیری
-
صفحات 51-70فارابی یکی از تاثیرگذارترین فیلسوفان اسلامی است که همت خود را نه تنها در طرحریزی یک مابعد الطبیعه منسجم صرف کرده، بلکه آن را مقدمه ای برای ساخت جامعه ای الهی و عقلانی بر پایه انسان متصل به خدا (انسان حقیقی و بالذات) قرار داده است. انسان در مدینه فاضله فارابی اصل است و تمام ساختارهای مدینه بر پایه معرفت عقلانی وحیانی به ساحت های وجودی او شکل گرفته است. این اصالت انسان در اندیشه فارابی به هیچ وجه به معنای اصالت انسان مستقل از مبدا نیست تا او را به مثابه موجودی منقطع از مبادی خود فرض کند (انسان مجازی و بالعرض) و جامعه را نیز بر همین اساس بنا سازد. اصل بودن انسان در اندیشه این فیلسوف بر فصل ناطقیت انسان تاکید دارد. ازاینرو، مدینه فاضله وی، هم در بعد اخلاق، قانون، فرهنگ، معرفت و هنر، و هم در تعریف مفاهیم کمال و سعادت، کاملا بر اساس دو الگوی عقل و وحی شکل گرفته است تا انسان را از گذر زندگی روزمره در مدینه به سعادت موردنظر فیلسوف و نبی سوق دهدکلیدواژگان: فارابی، جامعه الهی - عقلانی، انسان بالذات و بالعرض، جامعه بالذات و بالعرض، مدینه فاضله، سعادت
-
صفحات 71-100در عصر شیخ اشراق، حکمت تحولی بس عظیم و گسترده از جنبه روششناسی به خود دیده است. دراینمیان، سهروردی با اعمال شیوه ای نوین، در گشودن افق های تازه بر روی حکمت اسلامی در جهت فراچنگ آوردن حقایق، نقشی بسیار مهم و بیبدیل ایفا کرده است. رویکرد سهروردی هرچند متاثر از نحله های مختلفی رقم خورده است، نباید آثار و دیدگاهای مشائیان را در بسترسازی این تحول شگرف اندک انگاشت.
تحقیق حاضر با محوریت روش شناسی و با رویکردی فلسفی به بررسی آرای فیلسوفان مشاء و اشراق پرداخته، با نامگذاری و دسته بندی اقسام اثرپذیری اشراق از مشاء، از جمله اثرپذیری ایجابی در نظر، اثرپذیری ایجابی در رویکرد و اثرپذیری سلبی در نظر، به کاوشی درخور این موضوع موفق گردیده است. ازاینرو، این نوشتار به چگونگی تلفیق عقل و شهود در سیره حکمای برجسته مشائی از جمله کندی، فارابی و بوعلی پرداخته، خط مشی آنان را در اثرگذاری بر شیخ اشراق در جهت خروج از فلسفه تک روشی تا نیل به مکتبی استدلالی اشراقی ترسیم کرده است. همچنین معتقد است بن مایه هایی که بسترساز حرکت شیخ اشراق در جهت تحول فلسفه در بعد روش شناسی از آن بهره مند گردیده، استعداد نهفته مکتب مشائی آن را رقم زده است. ازاین رو، فلسفه اشراق نه در عرض مکتب مشاء و بریده از آن، و نه دستخوش تغییرات جزئی و ظاهری الفاظ و اصطلاحات مکتب مشائی از سوی شیخ اشراق به ثمر نشسته، بلکه مکتب اشراقی سهروردی در امتداد مکتب مشاء و از تحول و تکامل در مکتب مشاء تاسیس شده است و در حقیقت باید تکامل یافته آن مکتب به شمار آیدکلیدواژگان: روش شناسی، تاثیرپذیری، شیخ اشراق، حکمت اشراق، حکمت مشاء -
صفحات 101-126ملاصدرا با کمک جسم مثالی و خواص آن، گام بلندی برای تبیین خردپسند بسیاری از آموزه های شرع مقدس اسلام درباره معاد جسمانی برداشت. اما به اعتقاد مدرس زنوزی، بسیاری از ادله نقلی معاد را نمی توان تنها با جسم مثالی توجیه و تبیین عقلی کرد. به همین دلیل، ایشان برای تکمیل نظریه ملاصدرا و تبیین عقلانی همه آموزه های معاد، نظریه ای بدیع ارائه نمود. بر اساس این نظریه، بدن عنصری پس از جدا شدن از نفس جزئی خود، تحت تدبیر نفس کلی قرار می گیرد و به تکامل جوهری و استکمال ذاتی خویش ادامه می دهد تا اینکه به تدریج به بدنی تبدیل می شود که صلاحیت صعود به سوی نفس جزئی و اتحاد مجدد با آن را مییابد. این دیدگاه، مخالفت ها و موافقت هایی را از سوی فیلسوفان بعدی، به ویژه پیروان حکمت متعالیه به دنبال داشت. در این مقاله، کوشیده ا یم با پاسخ دادن به اشکال های واردشده بر دیدگاه زنوزی، تفسیر صحیحی از آن ارائه کنیمکلیدواژگان: مدرس زنوزی، ملاصدرا، معاد جسمانی، نفس، بدن
-
صفحات 127-146در این مقاله اثبات شده است که صدرالمتالهین در موارد فراوانی از مباحث اسما و صفات الهی از مکتب عرفانی ابن عربی الهام گرفته و گاهی نیز عین عبارت آنها را بی هیچ یادی از منبع آن آورده؛ گویی خود، عبارت پرداز آن بوده است. او با الهام از گفتار عرفا باور دارد که ذات حق تعالی ذات بیتعین، و اسمای الهی، تعینات آن ذات در مراتب ظهور، و انسان نیز خلیفه الله و مظهر اسم جامع « الله » است. وی همچنین نظریه عرفانی اعیان ثابته و تقسیم عرفانی اسمای الهی را از نظر احاطه و عدم احاطه می پذیرد. به باور او از میان اقوال هشت گانه در مسئله علم پیشین حق تعالی به اشیا نیز تنها قول عرفا قابل پذیرش است. وی در مسئله کلام الهی از ابن عربی الهام گرفته است، ولی در دیگر مباحث اسما و صفات الهی، بیش از همه از محقق قیصری تاثیر پذیرفته استکلیدواژگان: اسما و صفات الهی، عرفان نظری، حکمت متعالیه، تجلی، اعیان ثابته، ابن عربی، صدرالمتالهین
-
صفحات 147-161درباره هر چیزی دستکم دو پرسش مطرح است: 1) آیا وجود دارد؟ 2) چیست؟ یعنی دو حیثیت در خصوص اشیا مطرح است: چیستی و هستی. حال پرسش مهم این است که: تحقق عینی اشیا به هستی آنهاست یا به چیستی؟ کدامیک اصل در تحقق عینی است و دیگری صفت یا حال و یا چگونگی آن است؟ گرچه درباره نظریه شیخ اشراق احتمال هایی داده شده است، با توجه به عبارات ایشان، اصالت را در همه موجودات حتی خداوند به ماهیات می دهد و وجود در موجودات را امری اعتباری و ذهنی محض می داند. هدف پژوهش حاضر که با روش عقلی تحلیلی نگاشته شده، رسیدن به نقاط اشتراک فلسفه اشراق و فلسفه مشاء و حکمت متعالیه است که نتیجه آن، ارائه سست بودن پایه های فلسفه اشراق برای ایجاد نظام محکم فلسفی استکلیدواژگان: وجود، ماهیت، اصالت، اعتباریت، فلسفه اشراق
-
Pages 9-30One can make a rational analysis of the faculty of estimation from the ontological and epistemological perspectives. Study shows that Sadrian and Avicennian philosophies have never denied the faculty of estimation as a secondary source of psychological acts and percepts. Instead, each philosophy has given a special and distinct place to it. Some of the principles of transcendental theosophy have affected various ontological aspects of the faculty of estimation causing controversy about the identity of estimation and its relation with soul, estimated perception, reason and other cognitive faculties. The views of these two philosophers about the epistemic aspects of this faculty are very similar with each other. They only differ from each other when it comes to the nature and ontological identity of the estimated perceptionKeywords: faculties of soul, faculty of estimation, estimated perception, epistemological aspect, ontological aspect, Avicenna, Mulla Sadra
-
Pages 31-50This article aims at studying the place of the theory of considered perceptions in al-Mizan Commentary. It illustrates how Allama Tabatabaei has made use of this theory in his al-Mizan and how he has used Quranic verses to analyze and justify it. The method is used in research include inductive, analytic and comparative methodologies. The article claims that the theory of considered perceptions constitutes the theoretical foundation of Allama Tabatbaeis methodology in his al-Mizan. Allama uses this theory to interpret Quranic verses just as he uses Quranic verses to justify this theory. In his al-Mizan, he deals in detail with different kinds of considerations. This article indicates that it is necessary to study al-Mizan from the perspective of the theory of considered perceptions as the theoretical basis of Allama Tabatabaeis [exegetic methodology]Keywords: Allama Tabatabaei, theory of considered perceptions, considerations, al-Mizan Commentary, exegetic methodology
-
Pages 51-70Being one of the most influential Muslim philosophers, Farabi produced not only a coherent metaphysics but also a theory of divine rational society [an utopia] based on a human being connected to Allah (a real human being). In Farabis utopia, priority lies with human beings and that is why all social structures are based on obtaining rational divine knowledge about their existential dimensions. The principle of human supremacy on Farabis view does not imply a supremacy that is independent from his source of existence, not connected with it. According to Farabi the supremacy of human being is based on his rational faculty and that is the reason why his utopia is based on reason and revelation both in terms of ethics, laws, culture, knowledge and arts as well as in terms of defining the concepts of perfection and happiness. His aim is to lead man to happiness defined by a philosopher or a prophet through living an ordinary life in his utopiaKeywords: Farabi, divine rational society, actual man, virtual man, actual society, virtual society, utopia, happiness
-
Pages 71-100During Suhrawardis time philosophy underwent an extensive methodological change. Suhrawardi played an unparalleled role in opening new horizons to Islamic philosophy, through applying a new methodology. Suhrawadis methodology was under the influence of different schools of thought but it was peripatetics that left a profound impact on it. Following a philosophical approach, the present article studies the opinions of illuminitionists and peripatetics with emphasis on their methodologies. Enumerating different impacts, it points out that peripatetics have left a positive impact on illuminitionists theory and approach and a negative impact on their theory. It shows how prominent peripatetics like Farabi and Ibn Sina combined between reason and intuition, inspiring Suhrawardi to leave a uni-methodological philosophy for a bi-methodological one using both reason and intuition. Thus illuminitionist philosophy did not emerge alongside with peripatetic philosophy nor is it the peripatetic philosophy but with minor modifications, instead it is the result of the developments that took place with peripatetic philosophy. It is thus an evolved stage of peripatetic philosophyKeywords: methodology, being influenced, Suhrawardi, illuminitionist philosophy, peripatetic philosophy
-
Pages 101-126Relying on imagery body and its features, Mulla Sadra took long steps forward when he gave a rational explanation of many Islamic doctrines concerning bodily resurrection. Zinoozi however believes that one cannot explain many of the traditional arguments of bodily resurrection through relying merely on imagery body. That is why he gave a new theory in order to complete Mulla Sadras theory and explain all Islamic doctrines concerning bodily resurrection. On his view, after the departure of its particular soul, the elemental body remains under the care of the universal soul, continuing thus its substantial movement unless it reaches a stage where it is able to rejoin its own particular soul. This theory was rejected by some and accepted by other later philosophers including the followers of transcendental philosophy. Answering the objections raised against Zinoozis theory, this article tries to present an appropriate version of itKeywords: Muddaris Zinoozi, Mulla Sadra, bodily resurrection, soul, body
-
Pages 127-146This article shows that Mulla Sadra is inspired by Ibn Arabis mystical school of thought in several cases related to divine attributes. He sometimes quotes passages from Ibn Arabis books without mentioning his reference, implying as if they are his own. Being inspired by mystics, he believes that the divine essence is absolute and that the divine attributes determine it when it intends to unfold. He assumes that man is Allahs vicegerent and is the manifestation of the name Allah, the comprehensive name. Similarly he accepts the theory of constant essences and that divine attributes undergo divisions on the basis of their comprehensibility and non-comprehensibility. From among the eight theories concerning divine pre-knowledge of things, he accepts mystics theory. Though he is under the influence of Ibn Arabi when it comes to the issue of divine word, he is under the influence of Qaysari in other issues related to divine attributesKeywords: divine attributes, theoretical mysticism, transcendental theosophy, manifestation, constant essences, Ibn Arabi, Mulla Sadra
-
Pages 147-161Everything has two aspects; existential and essential or existence and essence. Now the important question is: is it the existential or essential aspect of a thing that makes it real and objective? Which one is primary causing something to be objective and which one is secondary simply qualifying or modifying it? Though there are different opinions concerning Suhrawardis thoery, Suhrawardis words show that he believes in the primacy of essence in all existents including Allah. According to him, existence is an unreal and a purely mentally-considered aspect of existents. Following an analytical method, this article aims at finding a commonality among illuminationist philosophy, peripatetic philosophy and transcendental philosophy. According to this article, illuminitionist philosophical principles are too weak to pave the way for establishing a strong philosophical systemKeywords: existence, essence, primacy, considerateness, illuminitionist philosophy
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.