فهرست مطالب

به زراعی نهال و بذر - سال سی و دوم شماره 2 (1395)

نشریه به زراعی نهال و بذر
سال سی و دوم شماره 2 (1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/10/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • داود دق زاده ای* صفحات 121-140
    این بررسی در دو آزمایش در شرایط مزرعه (گیاه کامل) و آزمایشگاه (مرحله گیاهچه ای) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه انجام شد. در آزمایش مزرعه ای که به صورت کرت های دوبار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و به مدت سه سال زراعی(92-1389)انجام شد، سطوح تنش خشکی شامل یک بار آبیاری بلافاصله پس از کاشت، دوبار آبیاری (زمان کاشت + مرحله گلدهی) و سه بار آبیاری (زمان کاشت + مرحله گلدهی + مرحله پر شدن غلاف ها) در کرت های اصلی، ژنوتیپ ها (ارقام آرمان، آزاد، ILC 482 و یک توده بومی ترکیه) در کرت های فرعی و اندازه بذر (درشت، متوسط و ریز به ترتیب با قطر بیش از 8، 8 تا 6 و کمتر از 6 میلی متر) در کرت های فرعی- فرعی قرار گرفتند. آزمایش مرحله گیاهچه ای به صورت فاکتوریل با سه عامل و ژنوتیپ، اندازه بذر و سطوح تنش در قالب طرح کاملا تصادفی و با سه تکرار انجام شد. دو عامل ژنوتیپ و اندازه بذر مانند آزمایش مزرعه ای بودند و عامل تنش خشکی در پنج سطح (صفر به عنوان شاهد، 2/0- ، 4/0- ،6/0- و 8/0- بار با استفاده از PEG6000) بود. برای ارزیابی تحمل خشکی از شاخص های STI، MP و GMP استفاده شد. تجزیه واریانس مرکب داده ها در آزمایش مزرعه ای نشان داد که اندازه بذر بر عملکرد دانه و عملکرد زیست توده آفتاب خشک از نظر آماری اثر معنی داری نداشت ولی بیشترین عملکرد دانه متعلق به بذرهایی با اندازه متوسط و درشت (به ترتیب 901 و 900کیلوگرم در هکتار) بود. نتایج آزمایش مرحله گیاهچه ای نشان داد که بیشترین مقادیر وزن تر و خشک گیاهچه متعلق به بذرهای درشت بود. جمع بندی نتایج در هر دو شرایط آزمایشی نشان داد که رقم آزاد و لاین ILC 482 متحمل ترین ژنوتیپ به تنش خشکی بودند. بین اندازه بذر و عملکرد در شرایط تنش در هر دو مرحله گیاه کامل و گیاهچه ای همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت (به ترتیب r = 0.979 وr = 0.998). با توجه به نتایج این بررسی، انتخاب ژنوتیپ و اندازه بذر مناسب به منظور کاهش اثر سوء تنش خشکی در کشت نخود دیم قابل توصیه است.
    کلیدواژگان: نخود تیپ کابلی، مرحله گیاهچه ای، مرحله گیاه کامل، پلی اتیلن گلایکول، شاخص های تحمل به تنش
  • رن صفحات 141-156
    سورگوم از جمله گیاهانی است که توان تولید علوفه بالایی را دارد. از این گیاه می توان برای تهیه علوفه خشک و سیلویی استفاده کرد. به منظور ارزیابی توان تولید علوفه ارقام سورگوم علوفه ای در تاریخ های مختلف کاشت در منطقه شهرکرد، این آزمایش در سال های 1392 و 1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرکرد اجرا شد. برای این منظور چهار ژنوتیپ سورگوم علوفه ای (دو رقم پگاه و اسپید فید و دو لاین KFS1 و KFS2) در سه تاریخ کاشت (5 و 20 خرداد و 4 تیرماه) در قالب آزمایش اسپلیت پلات و با سه تکرار کاشته شدند. در دوره رشد، از صفات مختلف و عملکرد علوفه ژنوتیپ ها در تیمارهای مختلف یادداشت برداری به عمل آمد. نتایج بیانگر آن بود که عملکرد علوفه تر و خشک در دو سال تفاوت معنی داری نداشتند. بیشترین میانگین تولید علوفه تر و خشک از تاریخ کاشت اول به ترتیب با 86/78 و 89/16 تن در هکتار در مقایسه با تاریخ های کاشت دوم و سوم حاصل شد. بیشترین ارتفاع بوته و قطر ساقه نیز به این تاریخ کاشت تعلق داشت. بیشترین میانگین تولید علوفه تر و خشک از لاین KFS1 به ترتیب با 08/73 و 30/16 تن در هکتار به دست آمد که تفاوت معنی داری (05/0 ≥ p) با رقم پگاه نداشت. تفاوت معنی داری بین درصد پروتئین در تاریخ های کاشت مشاهده نشد. بیشترین درصد پروتئین و کمترین مقایر NDF وADF متعلق به رقم اسپید فید بود. به طور کلی نتایج بیانگر آن بود که در هر سه تاریخ کاشت عملکرد علوفه مطلوبی از ژنوتیپ های سورگوم قابل برداشت بود، اگرچه در تاریخ کاشت سوم تولید علوفه کمتر بود.
    کلیدواژگان: سورگوم علوفه ای، تاریخ کاشت، ارقام، عملکرد علوفه
  • صفحات 157-171
    ارزیابی صحیح اثر رقابتی بین گونه های گیاهی در کشت های مخلوط نیازمند روش های مطلوب تجزیه و تحلیل داده ها است. تراکم و نسبت گونه ها به عنوان دو عامل کلیدی نتایج کشت مخلوط را تحت تاثیر قرار می دهند. مشکل اساسی روش سری جایگزینی (روش معمول برای ارزیابی کشت های مخلوط) نادیده گرفتن طبیعت دوبعدی کشت مخلوط (حد اقل دو گونه و تراکم مستقل برای هر گونه) است. نتایج به دست آمده از روش رگرسیون خطی نیز مستقل از تراکم نیست و تراکم های متفاوت نتایج متفاوتی دارند. روش تجزیه واریانس یک متغیره و مقایسه میانگین ها به کمک آزمون هایی مانند LSD یا چند دامنه ای دانکن قادر به بیان پاسخ هر یک از دو گونه زراعی در کشت مخلوط به تیمارهای مختلف به طور همزمان نیست. در مقابل روش تجزیه واریانس دو متغیره از دقت و حساسیت کافی برای این منظور برخوردار است زیرا اثر تیمارها بر هریک از گیاهان به عنوان جزئی از سیستم کشت، مستقل از گیاه دیگر نبوده و ذیل اثر متقابل با آن قرار می گیرد. بیان اثرها در این روش به کمک رسم محورهایی اریب انجام می شود که زاویه دو محور بسته به بزرگی اثر و مثبت بودن یا منفی بودن اثرها برهم بین دو حالت، این زاویه بین حالت بسته و یا باز تغییر می کند. در این بررسی ضمن آشنایی با اصول و چگونکی تجزیه واریانس دو متغیره و نکات تشابه و افتراق آن با تجزیه واریانس یک متغیره، به چگونگی مقایسه میانگین ها، رسم شکل ها، و محدوه معنی داری و تفاوت میانگین ها با کمک برنامه تهیه شده (محورهای اریب)* پرداخته شده است. برای کاربردی کردن برنامه با ارائه فایل ورودی یک صفت (عملکرد) وبه تصویر کشیدن چند نمونه از مقایسه میانگین های صفات متفاوت در اثر تیمارهای متفاوت (تراکم و یا نسبت کاشت) در کشت مخلوط سورگوم و کنجد و نیز سورگوم و سویا تلاش شد، آشنایی و کاربرد روش تجزیه واریانس دو متغیره، نحوه تجزیه و تحلیل داده ها در کشت مخلوط و چگونگی تعیین زمینه همبستگی و ارتباط دو گونه برای یک تیمار مشخص و از جمله امکان بررسی همزمان دو عملکرد به دست آمده از یک کرت (کشت مخلوط) در یک تیمار مشخص فراهم شود.
    کلیدواژگان: کوورایانس، نرم افزار، رگرسیون، همبستگی، کشت مخلوط
  • ی ا* صفحات 173-191
    در این تحقیق، اثر سه تاریخ کاشت با فواصل دو هفته ای (اول، نیمه و آخر خرداد ماه) بر عملکرد و شدت بیماری لکه موجی در شش رقم سیب زمینی در منطقه فریدن اصفهان در سال های 1390 و 91 بررسی شد. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت، اثر معنی داری بر عملکرد و شدت بیماری لکه موجی داشت. بیش ترین مقدار عملکرد غده در تاریخ کاشت اول خرداد با میانگین 30 تن در هکتار و پس از آن تاریخ کاشت های نیمه و آخر خرداد با مقادیر62/23 و 57/20 تن در هکتار به دست آمد. در تاریخ کاشت اول خرداد دو رقم مارفونا و آگریا، بیش ترین عملکرد غده (به ترتیب 80/31 و 71/31 تن در هکتار) و دو رقم دیامانت و کوزیما کمترین عملکر غده (به ترتیب 88/25 و 45/27 تن در هکتار) را داشتند. بیش ترین میانگین شدت بیماری در تاریخ کاشت اول خرداد و در مرحله حجیم شدن غده ها با شدت 76/2 در صد و سپس دو تاریخ کاشت نیمه و آخر خرداد به ترتیب با شدت 27/2 و 05/2 درصد محاسبه شد. ارقام سیب زمینی نیز شدت های متفاوتی از بیماری لکه موجی را داشتند. ارقام سانته و آگریا با شدت 48/2 و 42/2 درصد بیش ترین و ارقام دیامونت و مارادونا با 08/2 و 09/2 درصد کم ترین شدت بیماری را داشتند. ارقام مارفونا و کوزیما با 34/2 و 35/2 درصد بیماری، در حد واسط این دو طیف قرار گرفتند.
    کلیدواژگان: سیب زمینی، ارقام، عملکرد، تاریخ کاشت، مراحل رشد و بیماری لکه موجی
  • ا ا*، سید جواد حسینی فرد، پیمان کشاورز صفحات 193-208
    هدف از انجام این پژوهش تعیین نقش کلسیم در تشکیل و کاهش ریزش میوه در رقم عباسعلی بود. در این پژوهش از چهار ترکیب کلسیمی نیترات کلسیم (سه در هزار)، کلات کلسیم EDTA (یک در هزار)، نانو کلات کلسیم (یک در هزار) و کلات کلسیم اسید آمینه (یک در هزار) با پنج نوبت محلول پاشی روی درختان بیست ساله رقم عباسعلی استفاده شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مدت دو سال (1392-1391) در باغ پسته شرکت کشاورزی بینالود - نیشابور اجرا شد. محلول پاشی از پایان مرحله گرده افشانی شروع و پنج نوبت به فاصله هر ده روز تکرار شد. نتایج نشان داد که اثر ترکیبات کلسیم، دفعات محلول پاشی و اثر متقابل آن ها بر تعداد پسته در خوشه معنی دار نبود. اثر ترکیبات کلسیم بر درصد مغز، درصد خندانی و درصد کلسیم برگ در سطح احتمال 5 درصد و میزان کلسیم میوه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. نیترات کلسیم با 16/0 درصد و نانو کلات کلسیم با 13/0 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار کلسیم میوه را نشان دادند. اثر متقابل کلات کلسیم اسید آمینه و پنج نوبت محلول پاشی بر انس میوه، اختلاف معنی داری با سایر تیمارها در سطح احتمال 1 درصد نشان داد. اثر سال بر صفات تعداد پسته در خوشه، درصد پوکی، درصد خندانی، درصد کلسیم برگ و میوه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. به طور کلی کلات کلسیم EDTA با پنج نوبت محلول پاشی بیشترین تاثیر را بر صفات انس، درصد خندانی و کلسیم برگ داشت.
    کلیدواژگان: پسته، رقم عباسعلی، محلول پاشی کلسیم، درصد خندانی، درصد پوکی
  • میثم محمدی، اورنگ خادمی*، مهدی صیدی، مسعود بازگیر صفحات 209-222
    فلفل دلمه ای (Capsicum annuum L.) حساس به سرمازدگی است و علائمی همانند، تغییر رنگ، کاهش سفتی، و آلودگی های قارچی از جمله علایم سرمازدگی در این محصول هستند. در این بررسی اثر کلریدکلسیم 5/0 درصد و اسیدجیبرلیک 50 میلی گرم بر لیتر در دو و سه دوره محلول پاشی قبل از برداشت بر برخی ویژگی های کیفی و کنترل سرمازدگی میوه فلفل دلمه ای رقم کالیفرنیا واندر در انبار سرد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد تیمارهای کلسیم و جیبرلین در مقایسه با شاهد شدت سرمازدگی کمتری داشتند و در این بین کمترین سرمازدگی در تیمار کلسیم سه بار محلول پاشی مشاهده شد. تیمار کلسیم دارای مقدار مالون دی آلدئید کمتری نسبت به تیمار جیبرلین و تیمار جیبرلین نیز دارای مقدار مالون دی آلدئید کمتری نسبت به شاهد بود. در تیمارهای اعمال شده، سفتی بافت و اسیدیته قابل تیتراسیون بیشتر و مقدار مواد جامد محلول کمتر از شاهد بود. مقدار اسید آسکوربیک و ظرفیت آنتی اکسیدانی در تیمارهای کلریدکلسیم و جیبرلین بیشتر از شاهد بود. بیشترین مقدار کلسیم در نمونه های تیمار کلریدکلسیم مشاهده شد. نمونه های تیمار جیبرلین نیز دارای کلسیم بیشتری در مقایسه با نمونه های شاهد بودند. در بیشتر شاخص های کیفی اختلاف معنی داری بین دو بار و سه بار محلول پاشی مشاهده نشد، بنابراین هر دو تیمار کلریدکلسیم و جیبرلین موجب حفظ کیفیت و کاهش خسارت سرمازدگی میوه فلفل دلمه ای در انبار سرد شده و می تواند برای افزایش عمر پس از برداشت این میوه مورد استفاده قرار گیرد.
    کلیدواژگان: فلفل دلمه ای، انبارمانی، خسارت سرمازدگی، کلسیم، کیفیت
  • محمدتقی فیض بخش* صفحات 223-237
    به منظور تعیین اثر تراکم بوته بر عملکرد کمی و کیفی هیبریدهای علوفه ای سورگوم، آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی انبارالوم در استان گلستان به مدت دو سال (1389 و 1390) اجرا شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل و بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. فاکتور اول پنج هیبرید سورگوم علوفه ای و فاکتور دوم تراکم بوته در سه سطح 167، 208 و 278 هزار بوته در هکتار بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تراکم بوته و هیبریدها بر همه صفات معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که با کاهش تراکم بوته، تعداد پنجه در بوته و قطر ساقه افزایش یافت و بیشترین تعداد پنجه از تراکم 167 هزار بوته در هکتار به تعداد سه پنجه در هر بوته به دست آمد. با افزایش تراکم بوته در همه هیبریدها عملکرد علوفه خشک و عملکرد پروتئین نیز افزایش یافت. بیشترین عملکرد علوفه خشک و عملکرد پروتئین از هیبریدهای ICRISAT625×R165 و اسپیدفید در تراکم 278هزار بوته در هکتار به دست آمد. هیبرید اسپیدفید بیشترین عملکرد علوفه خشک (5/18 تن در هکتار) و عملکرد پروتئین (5/132 کیلوگرم در هکتار) را تولید کرد. بر اساس نتایج این تحقیق، هیبرید ICRISAT625×R165 به همراه هیبرید اسپیدفید (شاهد) با تراکم 208 هزار بوته در هکتار برای کاشت در منطقه انبارالوم توصیه می شود.
    کلیدواژگان: سورگوم علوفه ای، هیبریدها، تراکم بوته، تعداد پنجه، علوفه خشک، پروتئین
|
  • D. Zahedi Ahari * Pages 121-140
    This study was carried out in laboratory and field in Maragheh Dryland Agricultural Research Station. The field experiment was in split-split plots based on randomized complete block design (RCBD) with three replications performed for three cropping seasons (2010-2013). Drought stress levels as main plots were one time irrigation (immediately after planting), two times (after planting flowering) and three times (after planting flowering time pods filling), four chickpea genotypes (Arman, Azad, ILC 482 and a landrace from Turkey) were in sub plots and three seed sizes (large with > 8 mm, medium with 6-8 mm and small with
    Keywords: Kabuli type chickpea, seedling stage, adult plant stage, Polyethylene glycol, stress tolerance indices
  • J. Noorbakhshiyan * Pages 141-156
    Sorghum is a forage crop that produces high yield of dry matter. Forage sorghum is used for production of silage and dry folder. To evatuate forage yield potential of forage sorghum genotypes in different planting dates, this experiment was carried out in Shahrekord during 2013 and 2014. The experiment was arranged in split plot with three replications in that, main plots were three planting dates (26 may, 10 June and 25 June) and sub plots were four sorghum genotypes (cvs. Pegah and Spead Feed and lines KFS1 and KFS2). Forage yield and different traits were recorded during the growth period. The results indicated that fresh and dry fodder yields in two years were not significantly different. The highest fresh and dry fodder yields were obtained from the first planting date treatment (78.86 and 16.89 tha-1, repectively). The highest plant height and diameter of stem were also belonged to the fisrt planting date. The higest fresh and dry fodder yields were Produced by line KFS1 (73.08 and 16.30 tha-1, respectively) which were not significantly different from those of Pegah cv. (P ≤ 0.05). Significant difference was not observed for protein contents in different planting dates. The highest protein contents and lowest NDF and ADF were obtained from cv. Speed Feed. Generally, the results revealed that in three planting dates, sorghum genotypes could produce reliable forage yield, even that, the third planting dates produced less yield than other two planting dates.
    Keywords: Forage sorghum, Planting date, cultivars, forage yield
  • Alireza Beheshti * Pages 157-171
    Approaches of data analysis in intercropping experiments and evaluation of crop competition are very important in interpreting the results. Intercropping advantages may be influenced by both plant density and relative frequency of the intercrop components as key factors. The fundamental problem in replacement series method (usual method on intercropping experiments) arises from the two-dimensional nature of intercropping. Results based on linear regression model are not independent of plant densities, and varying densities produce different results. Conducting methods such as univariate analysis of variance or comparing the means by using procedures such as the least significant difference (LSD) or Duncan's multiple range test (DMRT) are not appropriate to evaluate data obtained from the interpreting experiments, due to fact that they cannot explain simultaneously the response of agronomic plant to different treatments. On the other hand, bivariate analysis of variance has enough accuracy and sensitivity in this regard because effects of treatments on each plant, as a component of a planting system, are not independent of another plant and are placed under its interaction effect. The effects can be explained with the help of graph drawing in which the angle between two axes depends on the magnitude of the effect and the positive or negative effect of the interaction changes between two states of open angle and closed angle. The variance and covariance calculations, mean comparisons, graph drawing and the determination of significant differences between means were performed by using a program (Skew Axes)*. For practical application of the method of bivariate analysis and Skew Axes program with incorporation of one input data file (yield of sesame and sorghum intercropping ) and showing some figures, correlation and relation between yield of two specific for a specific treatment(density, proportion or interaction of density and proportion), also possibility to analyzed two values obtained from one plot related to a specific treatment simultaneously were presented and discussed.
    Keywords: Covariance, Software, regression, correlation, Intercropping
  • M. Nasre Esfahani * Pages 173-191
    The effects of three planting dates with 15 days intervals, on the tuber yield and early blight disease severity in six potato cultivars were studied in Freidan, Isfahan province, Iran, for the two years 2011-2012. The results indicated that, the planting date had significant effects on yield and disease severity of potato. Maximum tuber yield was obtained in the first of June planting date, followed by the mid and end June planting dates (30.00, 23.62 and 20.07 tha-1, respectively. The cultivars Maradona and Agria with 31.80 and 31.71 tha-1 had the highest yield followed by Sonate and Marfona with 31.57 and Cosima and Diamante with 27.47 and 25.88 tha-1, respectively. In respect to the early blight, maximum disease severity was observed in the first planting date after flowering stage (2.76%), followed by the mid and late planting dates (2.27% and 2.05%), respectively). Potato cultivars had different disease severities. Cultivars Sante and Agria with 2.48 and 2.42%, had the highest, Diamond and Maradona with 2.08 and 2.09% the lowest and Marfona and Cosima with 2.34 and 2.35% had the intermediate disease severities, respeclively.
    Keywords: Potato, cultivars, yield, Planting date, Growth stage, early blight
  • Ah Sherafati *, J. Hoseiinifard, P. Keshavarz Pages 193-208
    This study aimed to investigate the role of calcium in formation of nut and preventing loss of nuts in pistachio cv. Abbasali. Four calcium compounds including calcium nitrate (3/1000), chelate calcium EDTA (1/1000), nano chelate calcium (1/1000) and chelate calcium amino acid (1/1000) were sprayed five times on foliage of 20 years old trees in pistachio garden of Binalud- Neishabor Agricultural Company. The experiment was in factorial based on randomized complete block design with three replications, carried out for two years (2012-2013). Foliar fertilization was started at the end of pollination and repeated for five times with ten days intervals. The results showed that the effects of calcium compound, number of sprayings and interaction of them were not significant on number of nuts per cluster. The effects of calcium compounds were significant on percentage of kernel, splitting and leaf calcium at 5% and on percentage of fruit calcium at 1% levels of probability. Calcium nitrate with 0.16% and nano chelate calcium with 0.13%, had the highest and lowest of fruit calcium contents, respectively. Interaction effects of chelate calcium amino acid and five times spraying were significant on ounce (p ≤ 0.01). The effect of year was also significant (p ≤ 0.01) on number of nut per cluster, percentages of blank fruits, splitted fruits and leaf calcium content. Generally, chelate calcium EDTA with five time applications had the most effects on ounce, and percentages of kernel and leaf calcium content.
    Keywords: Pistachio, cv. Abbasali, calcium spraying, splitting percentage, blank fruits percentage
  • M. Mohamadi, O. Khademi *, M. Seydi, M. Bazgir Pages 209-222
    Sweet pepper is chilling sensitive and symptoms such as color changes, softening, quality loss and fungal infections are chilling injury symptoms. In the present study, the effects of preharvest 0.5 % CaCl2 and 50 mgl-1 gibberelic acid treatments, at two and three spraying times were investigated on some qualitative characteristics and control of chilling injury in cv. California Wonder during cold storage. Results showed that calcium and gibberellin treatments, as comparison to the control treatment had lower levels of chilling injury and the lowest chilling injury was observed in CaCl2 treatment at three sparying times. Calcium treatment had lower level of MDA than gibberellin treatment and gibberellin treatment had lower level of MDA than the control treatment. In all treatments, firmness and titratable acidity were more and TSS was less than those of control. Ascorbic acid content and antioxidant capacity of calcium and gibberellin treatments were more than those of control. The highest amount of calcium was observed in CaCl2 treatments. The gibberellin treatments had also more calcium than control. No significant differences were observed between two and three times sparying in most of qualitative characteristics. Therefore application of, both CaCl2 and gibberellin treatments resulted in maintetance of quality and reduction of chilling injury in sweet pepper during cold storage and could be used for improvement postharvest life of this fruit.
    Keywords: Sweet pepper, Storability, chilling damage, Calcium
  • Mt Feyzbakhsh * Pages 223-237
    To determine the effects of plant density on quantitative and qualitative yield of five forage sorghum hybrids, an experiment was conducted at Agricultural Research Station of Anbarloum in 2010 and 2011. The experiment was in factorial based on RCBD with four replications. The first factor was five hybrids of forage sorghum and the second factor was plant density with three levels (167000, 208000 and 278000 plantha-1). The results of analysis of variance showed that the effects of plant density and hybrids were significant on all of assesse traits. Mean comparison of the traits showed that with decrease in plant density, number of tillers per plant and stem diameter were increased. The highest number of tiller plant (3 tillerplant-1) was obtained from 167000 plant per hectare. In all hybrids, with increase in plant density, dry forage and protein yield were increased and the highest dry forage yield and protein yield were obtained from Speed Feed and ICRISAT 625 × R165 hybrids. Speed Feed produced the highest dry forage (18.5tha-1) and protein yield (132.5 kgha-1) in treatment with 287000 plant per hectare. Based on the results of this experiment, Speed Feed and ICRISAT625×R165 hybrids with 208000 plantha-1 dencity can be recommended for sowing in this region.
    Keywords: Forage sorghum, hybrids, Plant density, Tiller number, dry forage, protein