فهرست مطالب

نشریه نقد زبان و ادبیات خارجی
سال سیزدهم شماره 17 (پاییز و زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/12
  • تعداد عناوین: 14
|
  • حمیدرضا آتش برآب صفحات 15-28
    در رمانهای رئالیستی با شخصیتهایی روبه رو می شویم که به اصول و ارزشهای راستین پایبندند. گئورگ لوکاچ، که با تکیه بر نظر انگلس ادبیات رئالیستی را نمونه راستین و شالوده و سنگ بنای ادبیات می داند و لوسین گلدمن، که هر اثر سازگار با رئالیسم را اثری ارزشمند به شمار می آورد، این قهرمانان به اصطلاح پروبلماتیک را افرادی بی آینده و معترض معرفی می کنند که ساز مخالف می زنند و در جهانی رو به زوال و پر از تباهی، جویای ارزشهای انسانی حقیقی هستند و می کوشند ارزشهای مدرن را تغییر دهند و اصالت سابق را به آنها بازگردانند. از طرفی به باور گلدمن بین وضعیت ارزشهای اصیل در رمان و وضعیت ارزشهای مصرفی در بازار مشابهتی دقیق وجود دارد: هردو، ارزشهایی ضمنی به حساب می آیند، چون زیرمجموعه ارزش مبادله ای هستند. قهرمانی که می کوشد در جهانی که ارزشهای اصیل دست نایافتنی اند، در پی این ارزشها باشد، توهماتی پیدا می کند که منجر به نابودی اش خواهدشد. قمارباز داستایفسکی مثال واضحی از جایگاه پول به عنوان معیاری برای ارزش درادبیات است. در مقاله حاضر برآنیم تا روشن سازیم چگونه قهرمانان پروبلماتیک این اثر، به سان خریداران و فروشندگانی خودآزار و دیگرآزار، از ارزشهای اصیل و راستین دور و به دنبال این ابژه فتیشیستی روان می شوند و پول به مرکز توجه و وسواس آنها بدل می گردد.
    کلیدواژگان: رمان رئالیستی، قهرمان مساله دار، شی ءوارگی، لوکاچ، گلدمن، قمارباز، داستایفسکی
  • فرناز ارفعی زاده، فرانک اشرفی صفحات 29-46
    بررسی تصاویر عناصر چهارگانه آب، باد، خاک و آتش همواره از درون مایه های اصلی نقد مضمونی به شمار می رود. تصاویر عناصر چهارگانه خصوصا تصویر مربوط به عنصر آب در دنیای خیالی کولت، یکی از نویسندگان زن فرانسوی مطرح قرن بیستم مشاهده می شود. تصاویر عنصر آب در شکلهای متفاوت و مختلفی در آثار این نویسنده به چشم می خورند که از آن جمله می توان به آب جوانی، آب ناپاک و آب محتضر اشاره کرد. آیا این تصاویر در بررسی دنیای ادبی این نویسنده از دیدگاه نقد مضمونی نقش مهمی را ایفا می کنند؟ آیا بررسی تصاویر این سه آب راهی است برای درک مفاهیمی جدید در آثار کولت؟ موضوع بحث مقاله حاضر تحلیل و تفسیر این تصاویر در سه اثر کولت، پیچک های تاک، سیدو و گندم نارس می باشد. سعی بر آن داریم تا با بررسی این تصاویر به درک هر چه بیشتر این سه اثر نامبرده، درونمایه ها، حالات روحی و تاثیرات این تصاویر بر روح و جان نویسنده بپردازیم.
    کلیدواژگان: کولت، نقد مضمونی، سیدو، پیچک های تاک، گندم نارس
  • ساسان بالغی زاده، مهرداد یوسفپوری نعیم صفحات 47-68
    از منظر زبان شناختی، یکی از چالش برانگیزترین جوانب مهارت نوشتن جمله بندی است. اگرچه برخی از جملات تنها از یک جمله واره تشکیل می شوند، نویسندگان، به منظور دست یابی به اثرگذاری بیشتر، اغلب جمله واره ها را با یکدیگر ترکیب می کنند تا درنهایت بتنوانند متنی منسجم تولید کنند. با استفاده از رویکرد اصطلاح شناسی تخصصی، مقال] حاضر مجموعه ای متشکل از 23 اصطلاح تخصصی گرامری که به طور معمول در کلاس های آموزش مهارت نوشتن به کار گرفته می شوند را مورد بررسی دقیق قرار می دهد. بدین منظور، پیکره زبانی حاوی 14 کتاب گرامرتوسط پژوهشگران تهیه شد و تمامی 23 اصطلاح تخصصی انتخابی در این پیکره جستجو و شمارش شد. به علاوه، از 72 دانشجوی زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه شهید بهشتی آزمون اصطلاحات تخصصی (تهیه شده از اصطلاحات مورد مطالعه) گرفته شد. براساس تعداد تکرار اصطلاحات درپیکره زبانی، نتایج آزمون اصطلاحات تخصصی و تحلیل داده های کیفی که از معنی و کاربرد اصطلاحات و مصاحبه های انجام شده با دانشجویان بدست آمد، پژوهشگران شبکه ای اصلاح شده از اصطلاحات تخصصی گرامری برای تدریس جمله واره ها را ارائه کردند. درصورت بکارگیری یکپارچه این شبکه پیشنهادی، بسیاری از ابهامات و چالش های استفاده از اصطلاحات تخصصی گرامری برای تدریس جمله واره ها در آموزش مهارت ونوشتن به زبان انگلیسی مرتفع خواهد شد.
  • عبدالله برادران صفحات 69-78
    اگر ترجمه را به قول یورگن هابرماس «کنشی ارتباطی» به شمار آوریم، آن گاه نظریه ترجمه را نیز چه بسا باید همچون تحلیل گفتمان در چارچوب یک نظریه عمومی در حوزه ارتباطات تعریف کنیم. در مورد نشانه شناسی نیز چنین امری صادق است و از همین رو کاربست مقوله بینامتنیت که از جستارهای بنیادین علم نشانه شناسی است در نظریه، عمل و نقد ترجمه، ثمربخش و راه گشا خواهد بود. مقاله پیش رو، پس از بررسی اجمالی مبانی و مصادیق نشانه شناسی در حوزه زبان شناسی و اختصاصا ترجمه پژوهی، یک نمونه درخشان از رویکرد نشانه شناختی به ترجمه ادبی را از تاریخ معاصر ترجمه نثر داستانی از ادبیات کلاسیک انگلیسی به زبان فارسی پیش خواهد نهاد.
    کلیدواژگان: نشانه شناسی، بینامتنیت، نظام نشانگانی، مدلول نشانه، نسبت های میان، نشانه ای، کارکردهای دلالتی
  • دومینیک کارنوی ترابی، منیره اکبرپوران صفحات 79-99
    تصویرشناسی به عنوان گرایشی در ادبیات تطبیقی که به مطالعه ی تصاویر و بازنمایی های بیگانه («دیگری») در یک اثر ادبی یا یک ادبیات می پردازد می تواند با نوع ادبی حماسه مناسبتی ویژه داشته باشد؛ چرا که تنها در این نوع ادبی بازنمایی دیگری الزاما با طرد، هراس و تحقیری مبالغه آمیز همراه است و در سه گانه ی بیگانه هراسی، بیگانه دوستی و شیفتگی در مقابل بیگانه، طرح شده توسط دانیل هانری پاژو[1]، تصویرشناس فرانسوی، این بازنمایی همواره در شق نخست جای می گیرد. در واقع حماسه نوع ادبی هویت محوری است که با برجسته کردن اختلاف ها و تضادهای میان ما و دیگری، بر تضادها و اختلاف های داخلی سرپوش می گذارد و هویت اجتماعی را بازسازی می کند. قطعا این هویت در تضاد با غیریت ی تعریف می شود که دیوها و غول های حماسه نمونه هایی از آن هستند. جستار حاضر بر آن است که با بررسی بوطیقای بازنمایی دیگریدر نوع ادبی حماسه به بررسی سازوکار طرد بیگانه و تغییر شکل آن در این نوع ادبی بپردازد و رابطه ی آن را با ویژگی های ذاتی این نوع موردمطالعه قرار دهد.
    [1] Daniel-Henri Pageaux
    کلیدواژگان: تصویرشناسی، نوع ادبی حماسه، هویت، دیگری، خودی، هراس
  • زهرا تقوی صفحات 101-116
    کشف فهرست عظیمی از اساطیر فضایی آشکار در شعر آپولینر و سپانلو نشان می دهد که هر دو شاعر به خوبی از جغرافیای اجتماعی، فرهنگی، سنتی و ادبی ملل مختلف آگاه هستند و آگاهانه به بازسازی شاعرانه ی فضا می پردازند تا تعاملاتی بین فضای انسانی و ادبیات برقرار سازند.علیرغم این، علاوه بر اساطیر آشکار در شعر آنها شاهد عناصر اسطوره گونه ای هستیم که در ورای اعمال و افکار و گفتارها و شخصیت ها و فضاها پنهان هستند. در مقاله ی حاضر از لابلای دو اسطوره ی آشکار مشترک بین دو شاعر به بررسی چند لایه ی اسطوره ای رسوب شده در فضا-زمان و بازسازی فضایی که توسط دوشاعر با تکیه بر این لایه های اسطوره ای صورت می گیرد، پرداخته می شود. علاوه بر آن، به منظور کشف ناخودآگاه نویسنده ی اثر و معرفی امیال و آرزوهای دو شاعر، بر روش شناسی ژیلبرت دوران در باب ساختارهای تخیلی تکیه شده، حضور اعمال، فضاها و شخصیت های ادبی که شباهت های تکرار شونده با همتایان اسطوره ای خود دارند، مورد بررسی قرار می گیرد. حضوری که اساطیر پنهان را نزد شاعران تصریح می سازد و رابطه ی بین سوژه و فضا را برجسته ساخته، وجوه اشتراک بین دوشاعر را نیز به تصویر می کشد.
    کلیدواژگان: اسطوره، فضا، آپولینر، سپانلو، ژیلبر دوران
  • عادله حیدری، عزیزاله دباغی، حسین براتی صفحات 117-146
    مطالعه ی حاضر با الهام از زبان شناسی شناختی و به ویژه نظریه ی استعاره های مفهومی لیکاف و جانسون (1980)، تاثیر روش تفصیل ریشه ای به عنوان یک روش تدریس صریح که برگرفته از این مکتب است را با روش های رایج دیگر تدریس واژگان تخصصی زبان انگلیسی با اهداف ویژه (اقتصاد) یعنی آموزش واژگان از طریق ارائه ی معادل های فارسی، تعاریف انگلیسی و روش تدریس ضمنی را مقایسه کرده است. یافته های پژوهش، حاکی از برتری روش تفصیل ریشه ای بر سایر روش های صریح و همچنین برتری روش ضمنی در تدریس و نگاهداشت ذهنی واژگان تخصصی است.
    کلیدواژگان: استعاره های مفهومی، تفصیل ریشه ای، تدریس صریح، تدریس ضمنی
  • بهمن زرین جویی صفحات 147-173
    شهر، به مثابه نظامی فعال، نقشه ادبی خودآگاه کلان شهر و مکان فرهنگی، فضای معینی است که زندگی روزانه انسان را دستخوش تغییر وتحول می کند. امروزه شهرها نه تنها فراتر از مرزهای جغرافیایی شناخته شده پیش می روند، بلکه بیشتر به صورت ذهنی-کلامی طراحی می شوند. این مقاله بر روی شهر دوبلین جیمز جویس (1941-1882)، به مثابه تجسمی از اجزاء معماری ذهنی زبان در رمان اولیس (1922)، تمرکز کرده، و مشخص می کند که چگونه جویس تصویری هنرمندانه و زیبایی شناسانه از شهر، مکان های دولتی و خصوصی، خیابان ها، رستوران ها، کافه ها، بیمارستان ها، و به طور کلی تفکرات و سنت های شهروندانش را ارائه می دهد. به استناد جغرافیای-ذهنی و الگوی جغرافیای کلان شهری از دیدگاه نظریات مرلین کاورلی، این مقاله به بحث درباره نقشه ادبی و کلامی شهر دوبلین می پردازد. جویس آمیزه ای از تصاویر افراد، شهروندان، جامعه و زندگی شهری آنان را با تصاویر ذهنی، و نمادهای معماری، به خصوص معماری واقعی شهر بر اساس تجربیات شخصیت های قصه اش از جمله لئوپولد بلوم، استیفن ددالوس و مالی بلوم را ارائه می کند. از یک سو جغرافیای معین طبقات اجتماعی در دوبلین از طریق پراکندگی انواع خانه ها و ساکنین اش هم به آنها شکل می دهد و هم توسط آنها شکل می پذیرد، سپس معماری خانه ها و خیابان ها و نقشه معماری ذهنی افرادی که در این خانه ها سکونت دارند با هم وارد ارتباطی دو سویه می شوند که از هم غیر قابل تفکیک هستند. از سوی دیگر جغرافیای ذهنی آنان هنگامی که مشغول پرسه زنی یا قدم زنی در خیابان های مختلف دوبلین هستند، مورد بررسی قرار می گیرد. آنچه که جویس در رمان اولیس ارائه می کند، لایه های معماری بیرونی مکان ها، به خصوص برج مارتلو، و لایه های درونی آنها شامل لایه های فرهنگی، هنری، اجتماعی-سیاسی و درون ذهنی شخصیت های رمان از طریق گفتمان ذهنی-جغرافیایی است. این دانش حاصل پرسه زنی و بیداری شخصیت ها در خیابان های دوبلین است. در واقع مکان به هر خواننده ای این فرصت را می دهد تا تاریخ شهرو ساکنین آن را درک کند.
    کلیدواژگان: شهر، جغرافیای کلان شهری، نقشه ادبی، تصاویرذهنی، نقشه ذهنی، کلامی
  • پروین سلاجقه صفحات 175-194
    این مقاله، گفتاری تحلیلی در چگونگی شگردهای روایی، شخصیت پردازی و استفاده ی ویژه از ابعاد «زمان»، در رمان پست مدرنیستی «سلاخ خانه ی شماره ی پنج»، اثر کورت ونه گات، نویسنده ی معاصر آمریکایی است و شامل سه بخش است: قسمت اول: معرفی مختصر اثر و پیشینه ی بررسی و نقدهای انجام شده درباره ی این کتاب است. قسمت دوم: شامل طرح مباحث نظری مرتبط با این مقاله، با استفاده از نظریه های ادبی، به ویژه نظریه های پست مدرنیستی و همچنین آراء فرمالیست های روسی در روایت شناسی است قسمت سوم: تحلیل تکنیک های استفاده از زمان، روایت و شخصیت پردازی در این اثر معروف جهانی است. در پایان مقاله نیز، نتیجه گیری و معرفی منابع ، آمده است.در این مقاله تلاش نگارنده بر این بوده است تا ضمن طرح مباحث نظری، در حد امکان، با استفاده از شاهدمثال های مناسب از خود متن، شگردهای نویسندگی در این اثر تاریخی-داستانی-اجتماعی-علمی-تخیلی را به نحوی، مورد تحلیل قرار دهد،که سیر روایی داستان برای خواننده ی ناآشنا با این اثر نیز، تا حدود زیادی روشن شود.
    کلیدواژگان: سلاخ خانه ی شماره پنج - روایت - زمان، شخصیت پردازی، رمان پست مدرن، کورت ونه گات
  • نفیسه غضنفری صفحات 195-208
    در بحث آموزش زبان دوم، میزان شباهت یا تفاوت نظام آوایی دو زبان، در یادگیری آن توسط زبان آموزان تاثیر مستقیمی دارد و بدیهی است هر چه میزان شباهت بیشتر باشد، یادگیری برای دانشجویان ساده تر خواهد بود و تفاوت بیشتر، دشواری های آموزش را دوچندان می کند. درپژوهش حاضر، یک تست شفاهی از 45 نفر از دانشجویان رشته زبان چینی در مقطع لیسانس دانشگاه شهید بهشتی به عمل آمده است که تمامی همخوان های زبان چینی توسط آنان خوانده می شود و با بررسی فایل صوتی ضبط شده، تعداد دانشجویانی که هر یک از همخوان ها را درست یا غلط تلفظ کرده اند مشخص می گردد.نتایج به دست آمده از تست شفاهی به وضوح نشان می دهد که 10 عدد از همخوان ها بدون هیچ اشتباهی توسط فراگیران زبان چینی تلفظ شده اند، و 11 عدد از همخوان ها که با همخوان های زبان فارسی تفاوت داشته اند با ضریب خطاهای متفاوتی توسط فراگیران تلفظ شده اند.که نشان دهنده آن است که 47% همخوان های زبان چینی و فارسی از لحاظ نظام واجی و آموزش فراگیران تطابق مناسبی دارند. که این مسئله فرضیه ای را که در این پژوهش مطرح شده بود به درستی تایید می نماید.
    کلیدواژگان: همخوان، زبان فارسی، نظام واجی زبان چینی، همخوان های انفجاری، تست شفاهی
  • محبوبه فهیم کلام، محبوبه فهیم کلام صفحات 209-236
    «آنته کریستا»، اثر داستانی املی نوتومب ( Amélie Nothomb) ، نویسنده معاصر بلژیکی، روایت پریشان حالی و تعارض شخصیت های آن است. نوتومب در پرداخت شخصیت های این اثر، حالات روحی آنان همچون خجالت، ترس از جمع، وابستگی، دروغگویی، حقارت و غرور را به تصویر می کشد. دو شخصیت مهرطلب و برتری طلبی که نوتومب در این اثر خلق می کند، تداعی کننده تیپ های شخصیتی است که هورنای در تئوری های روانشناختی خود به آن ها پرداخته است. کارن هورنای، یکی از تئوریسین های بزرگ عرصه روانکاوی، با اهمیت دادن به عوامل فرهنگی و اجتماعی در شکل گیری ابعاد شخصیتی انسان و نقض دیدگاه های روانکاوی فروید، از رفتارهای متفاوت شخصیتی، رویکردی جدید و نوآورانه ارائه داده است. با توجه به این که تا کنون پژوهشی در این زمینه صورت نگرفته است و نیز جایگاه ویژه آثار نوتومب در ادبیات معاصر، در این مقاله برآنیم تا این اثر نوتومب را با تکیه بر نظریه های روانشناختی هورنای مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.
    کلیدواژگان: نقد روانشناختی، هورنای، روان رنجور، حقارت، دیگری
  • پدرام لعل بخش صفحات 227-244
    این مقاله، با تمرکز بر شخصیت اصلی رمان ارباب انتقام فیلیپ راث، باکی، به بازخوانی این شخصیت در آینه اسطوره ادیپ شهریار سوفوکل می پردازد. نگارنده تلاش کرده است تا در سایه نظریه استیون توتوسی د زپتنک در نقد تطبیقی، به کشف چگونگی و نه چیستی ها پرداخته و با ایجاد فضایی گفتمانی بین دو اثر مورد مطالعه، ضمن برجسته نمودن تفاوت های ناگزیر این دو اثر که نتیجه برآمدن آن ها از دو فرهنگ و زمان متمایز است، خطوط موازی و شباهت های ظریف این دو اثر را به نمایش گذاشته و چگونگی و اهمیت بازآفرینی اسطوره ادیپ در قرن بیست و یکم را بیان کند. یافته های این تحقیق نشان می دهد که روایت زندگی و سرنوشت باکی، بازنویسی زندگی و سرنوشت ادیپ شهریار سوفوکل است که خود دلیلی بر اثبات حضور همیشگی اسطوره در زندگی امروزی ما است. نیز به نظر می رسد راث تلاش کرده تا با اقتباس و بازسازی اسطوره یونانی ادیپ، بر آسیب پذیری نوع بشر در برابر قدرت بلامنازع تقدیر تاکید گذارده و این قدرت سرنوشت ساز را به چالش بکشد.
    کلیدواژگان: فیلیپ راث، ارباب انتقام، سوفوکل، ادیپ شهریار، بازی تقدیر
  • نرگس منتخبی بخت آور صفحات 245-268
    این مقاله سعی دارد ابعاد گوناگون فلسفه ی سیاسی جورجو آگامبن ، متفکر معاصر ایتالیایی را در حوزه ی ادبیات مورد بررسی قرار دهد. علی رغم توجه و دلبستگی وصف ناپذیر آگامبن به ادبیات و نقد ادبی، به شعر و بوطیقا ، تاکنون تلاش اندکی برای خوانش آثار ادبی با اسلوب نقادی وی انجام گرفته است. این مقاله بر آن است بین ادبیات و تفکر آگامبن آشتی برقرار کند و زاویه ی نقد جدید و دست نخورده تری به عرصه ی نقد ادبی معرفی کند. آثاری که مورد نقادی آگامبنی قرار خواهند گرفت عبارتند از «بازگشت به خانه »ی هارولد پینتر، «بوفالوی آمریکایی» دیوید مامت و «غرب واقعی» سام شپرد. مفهوم اصلی که در این سه اثر نمایشی معاصر انگلیس و آمریکا بررسی می شود هویت انسان پسامدرن یا «عامل نقش پذیر» است. عاملیت انسان در نظام سرمایه داری و مصرف گرا از سه منظر فلسفی مهم در تفکر آگامبن تحلیل می شود: زبان، اخلاق و هومو ساکر (انسان مقدس). تجربه ی محدودیت های زبان می تواند محدودیت ها و نقاط ضعف قدرت حاکم را آشکار سازد و بیگانگی زبانی مهم ترین وجه سرکوبی است که انسان از آن رنج می برد. هجو خانواده در اثر پینتر و نقد نظام سرمایه داری در اثر مامت از راه تجربه ی محدویت های زبان به دست می آیند. قلمرو خاکستری اخلاق که در آن عامل نقش پذیر در لوای قدرت قرار می گیرد، در مادرانگی و روسپی گری روث در نمایش پینتر، رویای آمریکایی مامت و اسطوره ی غرب شپرد به ظهور می رسد. این قلمروها جدایی عامل از قدرت را ناممکن می سازد. و در آخر، هومو ساکر با سرگردانی بین شمول و اخراج، انسان پسامدرن را به سرکوب و مراقبت همیشگی ولی نادیدنی و نهانی قدرت محکوم می کند.
    کلیدواژگان: جورجو آگامبن، پسامدرنیسم، عامل نقش پذیر، هومو ساکر، بیگانگی زبانی، قلمرو خاکستری اخلاق، هارولد پینتر، دیوید مامت، سام شپرد
  • محمدرضا نوراللهی راوری، شیده احمدزاده صفحات 269-289
    مقاله پیش رو به بررسی «گفتمان دگر شالوده ساز» در رمان چشم هایشان خدا را می نگریست اثر زورا نیل هرستون، نخستین رمان نویس زن آمریکایی آفریقایی تبار می پردازد. مطالعات انجام شده بر روی برجسته ترین آثار فمینیستی سیاه پوستان آمریکا نشان می دهد که گفتمان دگر شالوده ساز ابزاری موثر در دست زنان سیاه پوست جهت مقابله با استثمارشان است. یکی از بارزترین ویژگی های این گفتمان نفی اصول نظام خردمرکز محوری که سالها بسیاری از گروه های اقلیت را از داشتن صدایی مستقل محروم کرده بود. در گفتمان دگر شالوده ساز از عناصری استفاده می شود که توسط طبقه حاکم به صورت منفی تعریف شده و از آن ها برای انقیاد بخش هایی از اجتماع سود برده اند. از مهم ترین این عناصر می توان به سکوت، خشونت، جنون، هم جنس خواهی، منطق ستیزی و هیستری اشاره کرد. به همین سبب، نویسندگان مقاله این گفتمان را «گفتمان دگر شالوده ساز» نامیده اند. به منظور نشان دادن چگونگی استفاده ابزاری زنان سیاه پوست از این گفتمان، رمان چشم هایشان خدا را می نگریست مورد تحلیل قرار می گیرد. در این اثر، بزرگ ترین اقدام برانداز جینی، قتل تی کیک، عاشق و آخرین همسر خود است که با آن جینی به یک صدای مستقل و بی نیاز از مردان می رسد و در همین ارتباط، سکوت جینی به هنگام محاکمه توسط هیئت ژوری تماما متشکل از مردان سفیدپوست اهمیت می یابد.
    کلیدواژگان: گفتمان دگر، شالوده ساز، صدا، دگر، شالوده سازی، ادبیات آفریقایی، آمریکایی، زورا نیل هرستون، چشم هایشان خدا را می نگریست