فهرست مطالب

مجله بوم شناسی کاربردی
پیاپی 20 (تابستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/06/29
  • تعداد عناوین: 7
|
  • پیمان فرهادی، جواد سوسنی، سید یوسف عرفانی فرد صفحات 1-14
    در مدیریت جنگل، آگاهی از ویژگی های بوم شناختی درختان در یک توده از اهمیت بالایی برخوردار است. نخستین گام در کسب این آگاهی، شناخت الگوی مکانی درختان است. بنابراین با توجه به اهمیت اقتصادی و زیست محیطی گونه راش در ناحیه رویشی هیرکانی، در این پژوهش الگوی مکانی این گونه مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق پنج قطعه نمونه یک هکتاری در تیپ راش جنگل های ناو اسالم استان گیلان که از لحاظ شرایط محیطی همگن بودند، به طور تصادفی آماربرداری شدند. سپس با اندازه گیری زاویه بین درختان راش و با استفاده از شاخص های زاویه یکنواخت، میانگین جهت، میانگین زاویه ها و کلارک و اوانز به تحلیل الگوی پراکنش مکانی درختان راش پرداخته شد. نتایج نشان داد که الگوی پراکنش راش در این پژوهش به صورت کپه ای متمایل به تصادفی است و استفاده از سه شاخص زاویه یکنواخت، میانگین جهت و کلارک و اوانز در کنار یکدیگر نتایج بهتری را جهت تعیین الگوی مکانی درختان ارائه می کنند. همچنین استفاده از شاخص های زاویه ای علاوه بر دقت بالا، با توجه به عدم نیاز به اندازه گیری فواصل بین درختان منجر به بالا بردن سرعت تعیین الگوی مکانی توده های جنگلی می شود.
    کلیدواژگان: الگوی مکانی، راش شرقی، شاخص زاویه یکنواخت، شاخص میانگین جهت، استان گیلان
  • علیرضا میرزاجانی، امیرحسین حمیدیان، محمود کرمی صفحات 15-26
    زندگی میلیون ها نفر در حاشیه جنوبی دریای خزر با فعالیت شیلاتی عجین گشته در حالی که ذخایر آبزیان آن از روابط پیچیده اکولوژی برخوردار هستند. در این مطالعه میزان صید ماهیان مناطق مختلف در ارتباط با طول زنجیره غذایی با استفاده از تکنیک ایزوتوپ های پایدار کربن و نیتروژن بررسی گردید. میانگین صید ده ساله ماهیان استخوانی در پره های استان گیلان در مناطق آستارا، هشتپر، انزلی، کیاشهر، لنگرود و چابکسر بررسی شد. طول زنجیره غذایی با مقادیر ایزوتوپ نیتروژن15 صدف (Cerastoderma glucaum) به عنوان اولین مصرف کننده، ماهی سوف (Sander lucioperca) و شگ ماهی براشنکویی Alosa braschnokowi به عنوان موجودات بالای شبکه محاسبه شد. نتایج نشان داد که مقدار 13Cδ و 15Nδ مبنا از مناطق مختلف تفاوت معنی دار داشته است. مقدار13C δ در آستارا کمترین (7/21-‰) و در چابکسر (1/20- ‰) بیشترین بود در حالی که مقدار 15Nδ در آستارا بیشترین (7/5 ‰) و در مناطق کیاشهر و چابکسر کمترین (2/4 ‰) بود. طول زنجیره غذایی در ناحیه کیاشهر به شکل معنی داری بیشتر از سایر مناطق بود. اگر چه میزان صید ماهیان با شاخص طول شبکه غذایی در مناطق مختلف هم خوانی داشته نمی توان نقش رهاسازی بچه ماهیان را در فعالیت های بازسازی ذخایر کم اهمیت دانست.
    کلیدواژگان: ایزوتوپ پایدار، کربن و نیتروژن، سطح تروفی، صید ماهی
  • افتخار بارانیان کبیر، سید علیرضا موسوی، حسین بشری، محمدرضا مصدقی، مهدی بصیری صفحات 27-41
    امروزه بهره برداری از منابع طبیعی بدون توجه به ارزش واقعی و ظرفیت های محیطی، یکی از مسائل پیش روی کشورهای در حال توسعه بوده و شاهد تغییر کاربری مرتع به کشاورزی برای دستیابی سریع به تولید بیشتر هستیم. پژوهش حاضر در بخشی از منطقه فریدونشهر اصفهان، تاثیر اقتصادی تبدیل مراتع خوب و ضعیف به دیم زار را از نظر کارکردهای حفظ آب و خاک بررسی نموده است. ویژگی های هیدرولیکی و نفوذپذیری با استفاده از دستگاه نفوذسنج مکشی و میزان فرسایش و رسوب به روش MPSIAC برآورد گردید. همچنین از روش هزینه جایگزین برای برآورد ارزش اقتصادی کارکردهای حفظ آب و خاک در هر کاربری بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که مرتع خوب نسبت به دیگر کاربری ها کمترین میزان روان آب (66/6 میلی متر)، فرسایش (14/298 مترمکعب بر کیلومتر مربع در سال) و رسوب (42/129 تن بر کیلومتر مربع در سال) را در هر هکتار داشته است. ارزش اقتصادی کارکرد حفظ آب و خاک هر هکتار از مرتع خوب و ضعیف در مقایسه با دیم زار نیز به ترتیب حداقل 38/20 و 19/13 میلیون ریال در سال بیشتر بوده که معادل منفعت اقتصادی سالانه عدم تبدیل هر هکتار مرتع است؛ لذا به منظور مدیریت جامع نگر سرزمین مطابق با اصول توسعه پایدار، حفظ مراتع پیشنهاد می شود.
    کلیدواژگان: تبدیل کاربری، نفوذپذیری، فرسایش، مدیریت همه جانبه نگر، روش هزینه جایگزین
  • محمد مددی زاده، جعفر کامبوزیا، سعید صوفی زاده صفحات 43-53
    به منظور ارزیابی پاسخ فنولوژیک و نیاز دمایی سه هیبرید ذرت دانه ای (KSC 704، Maxima و TWC 604) تحت مقادیر مختلف نیتروژن (0، 92، 220 و 368 کیلوگرم در هکتار)، آزمایشی مزرعه ای طی دو سال زراعی 1393 و 1394 انجام شد. این تحقیق در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با آرایش فاکتوریل در سه تکرار اجرا شد. نتایج حاصل حاکی از تاثیر معنی دار هر کدام از عوامل نیتروژن و رقم بر سرعت ظهور برگ، فنولوژی و عملکرد دانه هیبریدهای ذرت بود. در هر دو سال، کاهش فراهمی نیتروژن منجر به وقوع تاخیر در زمان گلدهی، ابریشم دهی و رسیدگی فیزیولوژیک و افزایش نیاز دمایی در هیبریدها گردید اما تاثیر آن در سال دوم بسیار شدیدتر بود. نیاز دمایی هیبریدها در تمامی مراحل رشد فنولوژیک تنها در تیمار بدون کود در مقایسه با سایر تیمارهای نیتروژن افزایش معنی داری نشان داد و اختلاف معنی داری از این نظر بین سایر مقادیر نیتروژن مشاهده نشد. دو هیبرید سینگل کراس 704 و ماکسیما دارای برتری نسبی و معنی دار از نظر عملکرد دانه در مقایسه با هیبرید تری وی کراس 604 بودند. با توجه به طول دوره رشد کوتاه تر، نیاز حرارتی کمتر و سرعت جوانه زنی بالاتر هیبرید ماکسیما، کشت این هیبرید تحت شرایط مختلف فراهمی نیتروژن توصیه می گردد.
    کلیدواژگان: فنولوژی، ذرت دانه ای، درجه روز رشد، نیتروژن
  • هاجر ابراهیمی دستگردی، عیسی ابراهیمی، سیما فاخران اصفهانی صفحات 55-67
    سدها منافع زیادی برای جوامع انسانی فراهم می کنند. اما در حال حاضر از مهم ترین عوامل موثر بر تخریب زیستگاه ها و تغییرات هیدرولوژیک آب های جاری محسوب می شوند. به منظور ارزیابی اثرات اکولوژیک سد زاینده رود بر جوامع کفزی و کیفیت آب این رودخانه، با استفاده از شاخص های زیستی BMWP و ASPT، تعداد 6 ایستگاه نمونه برداری در بستر رودخانه انتخاب و از طریق نمونه برداری با 3 تکرار در هر ایستگاه، وضعیت بزرگ بی مهرگان کفزی آن به روش کمی از تیرماه 1392 تا خرداد 1393 با تناوب 45 روز یک بار بررسی شد. کفزیان شناسایی شده متعلق به 31 خانواده از 16 راسته و 7 رده بودند. نتایج مقایسه میانگین شاخص BMWP در ایستگاه های مورد مطالعه بسیار معنی دار (001/0 < p) و در بین فصول مختلف سال در همه ایستگاه ها به جز ایستگاه آورگان معنی دار (05/0< p) بود. شاخص ASPT نیز بین ایستگاه ها اختلاف بسیار معنی دار نشان داد (01/0p<). علاوه بر آن محاسبه شاخص تنوع شانون نیز نشان داد که ایجاد سد زاینده رود به دلیل تغییر در عمق، شدت و سرعت جریان آب و ساختار بستر باعث ایجاد تغییرات قابل توجه در تنوع و ترکیب جوامع کفزی پایین دست سد شده است.
    کلیدواژگان: سد زاینده رود، کفزیان، تنوع، عوامل محیطی
  • حسین مددی، حسین مرادی، علیرضا سفیانیان، عبدالرسول سلمان ماهینی صفحات 69-82
    آلودگی صوتی ناشی از جاده می تواند در یک فضای گسترده تر از موقعیت مکانی جاده اثرگذار باشد. این گستره تحت عنوان «منطقه اثر بوم شناختی جاده» در محدوده خط تراز 40 دسی بل در دو طرف جاده مشخص می شود. در این پژوهش ابتدا با استفاده از مدل صدای ترافیک جاده (CRTN)، پراکنش صوت ناشی از جاده های استان لرستان تعیین شد. سپس، سطح زیستگاه های طبیعی (جنگل بلوط، درخت زار پراکنده و مرتع) در منطقه اثر بوم شناختی جاده تحلیل شد. نتایج نشان داد که منطقه اثر جاده براساس تراز صوت 40 دسی بل بین 2000-50 متر می باشد. همچنین زیستگاه های واقع در حوضه های آبخیز خرم آباد، پلدختر، و کرخه بیشترین اثر را از صدای ترافیک دریافت می کنند. همچنین، در منطقه مورد مطالعه، 2/6 % از سطح جنگل های بلوط، 4/8 % از سطح درخت زارهای پراکنده، و 1/12 % از سطح مراتع در منطقه اثر بوم شناختی جاده ها قرار گرفته اند. علاوه بر این، 4/7 % از مساحت مناطق حفاظت شده استان لرستان تحت تاثیر صدای ترافیک جاده ها قرار دارد که منطقه شکار ممنوع چهارشاخ با 6/42 %، تالاب پلدختر با 6/28 % و پناهگاه حیات وحش ازنا- درود با 13 % دارای بیشترین مساحت تحت تاثیر هستند. تعیین گستره اثرپذیری از صدای ترافیک می تواند معیار مناسبی جهت تعیین مناطق آسیب پذیر عمل نماید.
    کلیدواژگان: شبکه جاده ای، منطقه اثر صوت، مدل صدای ترافیک جاده، مناطق حفاظت شده، لرستان
  • محمد تقی فیضی، کورش شیرانی صفحات 83-97
    نقشه پوشش گیاهی، پارچینی از جوامع یا تیپ های گیاهی موجود در یک ناحیه است و با تهیه آن می توان از جوامع یا تیپ گیاهی موجود برروی زمین تصویر روشنی به دست آورد. در این راستا سه نقشه جدید شامل نقشه های جوامع گیاهی، نقشه مناطق رویشی اصلاح شده طبقه بندی هنری پابو و سازندهای پوشش گیاهی استان اصفهان تهیه شدند. این سه نقشه با برداشت اطلاعات صحرایی و براساس مناطق رویشی اصلاح شده، اقلیم، نوع خاک،گونه های گیاهی غالب و فرم رویشی گیاهان تهیه شدند. در نقشه سوم استان اصفهان چهارده سازند پوشش گیاهی تهیه شده است. این نقشه علاوه بر مزایای نقشه های قبلی به شناخت مناطق همگن و مشابه استان و گونه های گیاهی موجود، دسترسی سریع به اطلاعات، تعمیم اطلاعات مناطق مشابه به همدیگر و جلوگیری از مطالعات تکراری، کاهش هزینه ها و صرفه جویی در وقت می شود. روش مذکور (نقشه های تهیه شده جدید) می تواند جایگزین روش های قبلی شود و در مطالعات بنیادی رشته های دیگر استفاده شود.
    کلیدواژگان: نقشه پوشش گیاهی، اقلیم، مناطق رویشی، سازند پوشش گیاهی، استان اصفهان
|
  • P. Farhadi, J. Soosani, S. Y. Erfanifard Pages 1-14
    It is so important to know about ecological characteristics of trees of a stand, in forest management. The first step to achieve this knowledge is to recognize the spatial pattern of trees. Therefore, regarding the enviro-economic importance of F. orientalis in hyrcanian forests, this study checked spatial pattern of these trees. In order to do this research, 5 one-hectare plots with homogeneous environmental conditions were inventoried in natural stands of Fagetum in Nave Asalem, Guilan province accidentally. Then, measuring the angle between fagus trees and using indicators of uniform angle index (Wi), Mean directional inedx (Ri), Mean of angles index and Clark-Evans (CE), the spatial pattern in Fagus orientalis was analyzed. The results showed clumpy pattern of the Fagus orientalis trees which is also tended to be random, and using Wi, Ri and CE indicators together provides better results to determine the spatial pattern of trees. Also, using angular indicators, besides the high accuracy due to the lack of need to measure distances between trees, speeds up spatial pattern determination of forest stands.
    Keywords: Spatial pattern, Fagus orientalis Lipsky, Uniform angle index, Mean directional index, Guilan province
  • A. Mirzajani, A. H. Hamidian, M. Karami Pages 15-26
    The fishery activities affect the lives of millions of people who live near the south of Caspian Sea, where the aquatic stocks have sophisticated ecological relationships. In this study, carbon and nitrogen stable isotope technique was applied as an ecological tool to interpret the fish catch values of different areas in relation to food chain. The average values of Captured bony fishes in six regions of Guilan province, including Astara, Hashtpar, Anzali, Kiashahr, Langroud and Chaboksar, were compared. For calculating food chain length using nitrogen stable isotope; Cerastoderma glucaum was considered as primary consumers for baseline values and two species Sander lucioperca and Alosa braschnokowi as top predators. The results showed that stable isotope ratios of δ13C and δ15N varied in different regions. The δ13C value was the lowest and the highest in Astara and Chaboksar (-21.7 ‰ and -20.1 ‰, respectively) while the δ15N value was the highest (5.7 ‰) in Astara and the lowest (4.2 ‰) in Chaboksar and Kiashahr. The highest calculated food chain length among the regions belonged to Kiashahr. Although a schematic correlation was observed between the aboundance of Captured fish and the length of food chain in different regions, the role of releasing millions of fish fries annually is also crucial in fish stock rehabilitation.
    Keywords: Stable isotope, Carbon, nitrogen, Trophic level, Fishing
  • E. Baranian Kabir, S. A. R. Mousavi, H. Bashari, M. R. Mosaddeghi, M. Bassiri Pages 27-41
    Severe natural resources utilizations, disregarding their real value and environmental potency, pose many hazards in developing countries. Many rangelands have been converted to agricultural fileds to achieve more immediate income. This study, aimed to investigate the economic impacts of converting good and poor rangelands to dry farmlands in terms of soil and water conservation services in Fereidounshar- Isfahan. Hydraulic properties and infiltration status of various land uses were studied using tension infiltrometer. MPSIAC model was also used to estimate soil erosion and sediment yield in the studied area. Economic values of different soil and water conservative services were calculated using Replacement Cost approach. According to the results, good rangeland had the least amount of run off (6.66 mm), erosion (298.14 m3.km-2.year-1) and sediment yield (129.42 ton. km-2.year-1) compared to the other land uses. The economic gains of soil and water conservative services from each hectare of good and poor rangelands compared to dry farmlands were at least more than 20.38 and 13.19 million Rials in a year, respectively, which is equal to economic gains of not converting each hectare of rangelands in a year. Consequntly, in order to manage the lands holistically, based on principles of sustainable development, it is proposed to maintain rangelands.
    Keywords: Land use change, Infiltration, Erosion, Holistic management, Replacement cost approach
  • M. Madadizadeh, J. Kambouzia, S. Soufizadeh Pages 43-53
    In order to evaluate phenologic and thermal time response of three maize hybrids (KSC 704, Maxima and TWC 604) in different rates of nitrogen (0, 92, 220 and 368 kg ha-1), a two-year experiment was laid out as a randomized complete block design with a factorial arrangement of treatments and three replications in 2014 and 2015. Results showed that nitrogen and genotype had a significant effect (p
    Keywords: Phenology, Maize, Growing degree days (GDD), Nitrogen
  • H. Ebrahimi Dastgerdi, E. Ebrahimi, S. Fakheran Pages 55-67
    Dams provide benefits for human societies, but now they are considered as one of the most important factors influencing habitat degradation and changing the hydrological water flow. In order to study the ecological effects of Zayandehroud Dam on the benthic communities and water quality of Zayandehroud river, six sampling stations were selected on the river substrate using biological indicators such as BMWP (Biological Monitoring Working Party) and ASPT(Average Score Per Taxa). Then, a quantitative survey of the macro- benthic invertebrates fauna was conducted with 3 replications at each station, from July to June 2014 with a 45- day interval period. The identified macro-benthic invertebrates belonged to 31 families, 16 orders and 7 classes. The results of BMWP index showed significant differences among sampling stations (p
    Keywords: Zayandehroud Dam, Biological indicators, BMWP, ASPT, Shannon diversity index
  • H. Madadi, H. Moradi, A. R. Soffianian, A. Salman Mahiny Pages 69-82
    Noise pollution of roads can propagate within a broader extent than the road only. This spatial space is called "road ecological effect zone" which is known as the natural areas exposed by 40 dB or greater noise level in both sides of the road. In this study, using Calculation of Road Traffic Noise (CRTN) model, the propagation range of noise from Lorestan road network was simulated. Then, the natural habitats of oak forests, scattered woodlands, and grassland affected by the zone were analyzed. The results showed that the road ecological effect zone is between 50 to 2000 meter based on 40 dB noise level. Besides, the habitats within Khorramabad, Poldokhtar, and Karkheh watersheds are receiving the most effects from the road networks. In addition, in the studied area, 6.2% of oak forests, 8.4% of scattered woodlands, and 12.1% of grasslands are within the road ecological effect zone. Moreover, 7.4% of the protected areas in Lorestan province are under effects of road traffic noise, where Chahaeshakh no-hunting zone with 42.6%, Poldokhtar wetlands with 28.6%, and Azna-Doroud wildlife refuge with 13% effect are the most affected areas.
    Keywords: Road network, Noise impact zone, CRTN, Protected areas, Lorestan
  • M. T. Feyzi, K. Shirani Pages 83-97
    Vegetation map is an association of plant species or communities that exist in a realm, and its preparation can give a clear picture of plant types or communities on the ground. For this purpose, three new maps were produced for Isfahan province: plant communities’ map, vegetation map revised based on Henry Pabo’ classification and botanic fomation map. These maps were prepared by field data collection, and on the basis of revised ecological regions map, climate, soil type, dominant plant species, and vegetative forms. In third map, Isfahan province was divided to fourteen botanic formations. Besides having the advantages of other maps, this map provides access to plant information in similar and neighbor regions, informs on species available at the same area, enables access to information on similar areas, generalizes similar information to each other, avoides duplication of studies, and reduces the cost and saves time. The mentioned method (new maps) can replace the previous methods and be used in other fields of basic research.
    Keywords: Vegetation map, Climate, Ecological regions, Botanic formations. Isfahan province