نشریه گردشگری و توسعه
سال ششم شماره 2 (پیاپی 11، تابستان 1396)

انتخاب مقصد گردشگری خرید، یکی از عناصر اصلی رفتار خرید گردشگران محسوب می شود و شناسایی عوامل تاثیرگذار بر آن، در برنامه ریزی و توسعه مقاصد گردشگری خرید، نقش کلیدی دارد. براساس مدل مفهومی جعبه سیاه رفتار مصرف کننده، به طورکلی دو دسته از عوامل شامل ویژگی های گردشگران و محرک های بازاریابی بر رفتار خرید گردشگران تاثیرگذارند. با تعمیم این مدل بر گردشگری خرید، هدف این تحقیق شناسایی نقش و اهمیت عوامل آمیخته بازاریابی خدمات در انتخاب مقصد گردشگری خرید شهر بانه توسط گردشگران است. بدین منظور 384 پرسش نامه، در دو نوبت تعطیلات نوروز و تابستان، و به صورت نمونه گیری خوشه ایدربین گردشگران مراکز خرید شهر بانه توزیع شد و نظر آنان درباره تاثیر هریک از عناصر آمیخته بازاریابی خدمات شهر بانه در انتخاب این مقصد، با استفاده از طیف لیکرت پنج درجه ای پرسیده شد. برای بررسی تاثیر هرکدام از عناصر آمیخته بازاریابی، از آزمون ویکاکسون تک نمونه ای استفاده شد و تعیین اهمیت زیرفاکتورهای عوامل آمیخته بازاریابی نیز، با استفاده از آزمون فریدمن، صورت گرفت.نتایج این مطالعه نشان می دهد که از نظر گردشگران عامل قیمت، ویژگی محصولات شهر بانه، خدمات فروشندگان و فضای مراکز خرید بر انتخاب این مقصد گردشگری خرید تاثیر معنی داری داشته و تاثیر ترفیعات و تبلیغات فروشگاه های بانه و نیز ویژگی های گردشگری و جغرافیایی در انتخاب شهر بانه، ازنظر آماری، معنی دار نبوده است.

دلبستگی و وفاداری میهمانان به یک هتل، نتیجه ارزیابی آن ها از شاخص هاست. نخستین و بهترین شاخص، شواهد فیزیکی است. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی نقش شواهد فیزیکی در تسلسل وفاداری میهمانان هتل های شهرستان رامسر است. جامعه آماری تحقیق شامل میهمانانی است که حداقل سه بار، در طی سال 1395، در این هتل ها اقامت داشته اند. روش نمونه گیری به صورت غیرتصادفی دردسترس است. ازطریق فرمول کوکران، حداقل افراد نمونه 196 نفر محاسبه شده که از 250 پرسش نامه توزیع شده، 217 پرسش نامه کامل عودت داده شد. روایی پرسش نامه ازطریق روایی هم گرا و پایایی آن با پایایی مرکب و روش آلفای کرونباخ بررسی شده که برای تمامی متغیرها قابل قبول بوده است. فرضیه ها با آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندمتغیره ارزیابی شده و با استفاده از نرم افزار لیزرل 54/8 و اس پی اس اس 23 تحلیل شده است. نتایج نشان داده که شواهد فیزیکی، هم به طور مستقیم و هم ازطریق وفاداری نگرشی، بر وفاداری کنشی میهمانان هتل تاثیر می گذارد. ازاین رو، می توان نتیجه گرفت که متغیر شواهد فیزیکی نقش مهمی در تسلسل وفاداری میهمانان، در هتل های شهرستان رامسر، ایفا می کند. بر این اساس، پیشنهادهایی کاربردی به هتل داران و مدیران هتل ها ارائه شده است.

افزایش رقابت در بازار و افزایش دانش و آگاهی مشتریان هتل ها از خدمات و گزینه های انتخابی دیگر باعث شده که به تازگی مدیران هتل ها با مسئله بزرگی، به نام مشتریان ناراضی و مشتریان بدون وفاداری، مواجه شوند. هتل ها همچنین، با این مسئله روبه رو هستند که چرا برخی مشتریان راضی از هتل وفادار نیستند و به رغم رضایت از خدمات و تسهیلات هتل به مشتری وفادار تبدیل نمی شوند. درنتیجه، این پژوهش با هدف بررسی تاثیر خدمت گرایی بر وفاداری مشتری با تبیین نقش میانجی ادراک کیفیت خدمات، در صنعت هتل داری، انجام شده است. جامعه آماری در این تحقیق کلیه مشتریان هتل پارس در شهر کرمان است و حجم نمونه، با استفاده از فرمول کوکران برای جامعه نامحدود و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، 384 نفر برآورد شده است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه استاندارد است که روایی آن توسط خبرگان تایید شده و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برآورد شده است. تحقیق حاضر، براساس هدف، کاربردی و براساس چگونگی به دست آوردن داده های موردنیاز، از نوع تحقیقات توصیفی و همبستگی است. برای تجزیه و تحلیل داده های پرسش نامه، از تحلیل عاملی تاییدی و مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر اثر مثبت خدمت گرایی بر کیفیت خدمات و وفاداری مشتری، و اثر مثبت ادراک کیفیت خدمات بر وفاداری مشتری در هتل پارس کرمان است. نتایج همچنین نشان می دهد که کیفیت خدمات متغیری میانجی است که در رابطه بین خدمت گرایی و وفاداری مشتریان نقش دارد.

باتوجه به اهمیت روزافزون خدمات الکترونیکی، به کارگیری این خدمات به ضرورتی برای کلیه کسب وکارها تبدیل شده است و وفاداری به خدمات الکترونیکی ابزاری مهم برای رقابت و بقا به شمار می رود. امروزه با گسترش تکنولوژی و جایگزین شدن آن به جای روش های سنتی در صنعت روبه رشد گردشگری، وفاداری الکترونیکی مشتریان عامل بسیار مهمی در توسعه صنعت گردشگری به شمار می رود. ازاین رو، وجود مدلی جامع برای سنجش عوامل موثر بر وفاداری به خدمات الکترونیکی، برای بهبود و مدیریت خدمات گردشگری، به خوبی قابل درک است. هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر وفاداری الکترونیکی گردشگران در هلدینگ سیاحتی و مراکز بنیاد مستضعفان است. بنابراین، سه عامل موثر بر وفاداری الکترونیکی شامل رضایت الکترونیکی، اعتماد الکترونیکی، کیفیت الکترونیکی و همچنین شاخص های موثر بر هر سه عامل شناسایی شدند. پس از انتخاب مدل تحقیق، پرسش نامه میان 384 نفر از مشتریان هلدینگ سیاحتی و مراکز تفریحی بنیاد، که ازطریق نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده و همگی از خدمات الکترونیکی استفاده کرده بودند، توزیع شد؛ داده های موردنیاز جمع آوری و اعتبار و صحت اجزای مدل سنجیده شد. برای تحلیل نتایج، از تحلیل عاملی، تحلیل رگرسیون و واریانس و معادلات ساختاری در نرم‏افزارهای آماری لیزرل و SPSS بهره گرفته شد. نتایج تحقیق بیانگر این است که کیفیت خدمات الکترونیکی بر اعتماد و رضایت و در نتیجه وفاداری مشتریان، در صنعت گردشگری، موثر است.

تغییرات بنیادین در سمت تقاضا و عرضه گردشگری، همچنین ایجاد الگوهای اقتصاد تجربه و اقتصاد دانش‏بنیان، در فضای کلان توسعه اقتصادی، گردشگری را به سمت وسوی خلاقیت پیش برده است؛ به طوری‏که، صاحب‏نظران را به این باور رسانده که پایداری گردشگری در گردشگری خلاق است. در این پژوهش، با روش تحقیق توصیفی تحلیلی و مطالعات کتابخانه‏ای، مفهوم و ابعاد گوناگون گردشگری خلاق در قالب مدلی نوین تبیین شده و با تکنیک دلفی دومرحله‏ای اجماع خبرگان، درخصوص مدل، صورت گرفته است. گردشگری خلاق می‏تواند هم در گستره ای دیده شود که یک سوی آن عرضه‏محوری و سوی دیگر تقاضامحوری باشد و هم در گستره‏ای که در دو سوی آن، مقصدمحوری و فعالیت‏محوری جای گرفته باشد. بدیهی است هرکدام از این رویکردها ویژگی ها و شاخص‏های خاص خود را دارند. پژوهش حاضر، با تلاقی دادن دو گستره یادشده، مدل مفهومی جدیدی برای گردشگری خلاق طراحی کرده است. در این مدل چهارخانه‏ا‏ی، اکوسیستم گردشگری خلاق، چشم‏انداز خلاق، صنایع خلاق و طبقه (گردشگر) خلاق، معرفی شده‏ است که می‏تواند ابعاد گوناگون گردشگری خلاق را توصیف کند. پس از طراحی مدل، برای اعتبارسنجی آن، پژوهش‏های انجام شده مجددا تحلیل شده و خانه مربوط به وجه غالب آن پژوهش در مدل نشان داده شده است.

هدف این پژوهش شناسایی ابعاد و مولفه های رفتار شهروندی سازمانی در صنعت گردشگری است. این پژوهش رویکرد ترکیبی دارد و در آن از تکنیک های تحلیل محتوای جهت دار و دلفی فازی استفاده شده است. با طراحی چارچوب فرایند رمزگذاری، کدها، زیرمقوله ها، مقوله ها و تم اصلی مشخص شد و با پیشرفت تحقیق رمزهای جدید و به اقتضای آن زیرمقوله های جدید اضافه یا اصلاح شد. به منظور بررسی اعتبار نتایج، کنترل جزئی و نهایی مطابق با اصول تحلیل محتوای جهت دار انجام شد. برای اجرای تحقیق، چهارده مدل مطرح انتخاب شد و با بهره گیری از نظریات پیشین و مطالعات صنعت گردشگری، مولفه هایی متناسب با تعریف مفهومی استخراج شد. در ادامه با هدف کسب نظر خبرگان، پرسش نامه ای با روش دلفی فازی طراحی شد. باتوجه به اجماع خبرگان در دور سوم فرایند دلفی فازی، دوازده مولفه در مدل نهایی شناسایی شد که از دو بعد سازمان محور یا فردمحور و پیشبرد یا مراقبت و چهار ناحیه محافظ، خدمتگزار، راهنما و پیش گام تشکیل شد. مولفه های هواداری، ابتکار فردی، اطاعت پذیری، ادب و فضیلت شهروندی، که در مطالعات پیشین شناسایی شده بودند، به خوبی در این چارچوب جای گرفتند. باقی مولفه ها، اگرچه با اقتباس از نظریه های پیشین است، با اصلاح در مدل آورده شدند. فراوانی مقوله هایی مانند اطاعت پذیری، فضیلت شهروندی و کمک بین فردی نشانگر اصالت این مولفه ها در مدل های اولیه است که توانسته اند در مدل های بعدی نیز باقی بمانند.

هدف پژوهش حاضر تحلیلی بر وضعیت بازارگرایی در هتل های چهار و پنج ستاره شهر تهران است. در این تحقیق، ابتدا ازطریق مطالعه ادبیات تحقیق و نظرسنجی خبرگی، مدل مفهومی و اولیه تحقیق در قالب پنج بعد مشتری گرایی، رقیب گرایی، هماهنگی و انسجام بین واحدها، فناوری و سیستم های اطلاعاتی و تمرکز بلندمدت تدوین شد. نتایج تحقیق نشان داد که بازارگرایی در سه بعد رقیب گرایی، هماهنگی و انسجام بین واحدها و فناوری و سیستم های اطلاعاتی برقرار نیست و تنها در ابعاد مشتری گرایی و تمرکز بلندمدت بازارگرایی برقرار است. همچنین، رد فرضیه اصلی دوم پژوهش نشان داد که دو بعد مشتری گرایی و تمرکز بلندمدت با یکدیگر اختلاف معناداری ندارند. بنابراین، باتوجه به پیچیدگی بازار کسب وکار در صنعت گردشگری، خصوصا در بخش هتل داری، هتل های چهار و پنج ستاره تهران بزرگ نیازمند توجه زیادی به ابعاد کمتردیده شده بازارگرایی، یعنی رقیب گرایی، هماهنگی و انسجام بین واحدها و نیز فناوری هستند.

انسان شهرنشین، با زندگی روزمره در فضایی که خود ساخته، فرصت گذران اوقات فراغت و گردش در طبیعت را از دست داده و در اندک فرصت پیش رو، محدودیت های مسافت و زمان کمتر مجال گردش در دل طبیعت را به او داده است. این مسئله در کلان شهرها ازجمله تهران بحرانی تر است؛ چراکه فضاهای طبیعی گردشگری و گذران اوقات فراغت اطراف شهر، دست خوش رقابت گروه های متعدد اقتصادی شده و تنگناهای بسیاری در این عرصه به وجود آمده است. پارک و دریاچه چیتگر (خلیج فارس)، در حاشیه بافت شهر تهران، فرصت ارزنده ای برای شهروندان و گردشگران به وجود آورده تا اوقات فراغت خود را، در فضای شبه طبیعی، سپری کنند. اما، به دلایل بسیاری، این مجموعه نتوانسته از تمام ظرفیت های خود برای جذب بازدیدکننده و گردشگر بهره ببرد. هدف پژوهش حاضر مدل سازی ساختاری عوامل موثر بر کشش گردشگران به جاذبه مصنوعی مذکور است. در این پژوهش، که ماهیتی کاربردی دارد، با روش تحلیلی توصیفی و با ابزار پرسش نامه محقق ساخته، تاثیر عوامل گوناگون اقتصادی، اجتماعی، دسترسی و کیفیت محیطی بر بهبود و گسترش گردشگری پارک و دریاچه چیتگر بررسی می شود. حجم نمونه پژوهش، با بهره گیری از فرمول کوکران، 185 پرسش نامه محاسبه شد و برای استنباط های علمی مدل سازی معادلات ساختاری، آزمون T و ضریب همبستگی اسپیرمن به کار گرفته شد. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که عوامل اجتماعی، با ضریب رگرسیونی 93/0 وp–value برابر 002/0، بیشترین اثر را بر جذب گردشگران و بازدیدکنندگان از این جاذبه دارد.

گستردگی اکوسیستم های بیابانی در ایران و عدم بارورسازی کامل آن ها، توجه به راهبردهای مدیریتی منطبق بر توسعه پایدار محیط را در بخش های گوناگون اقتصادی الزامی کرده است. در این خصوص، توسعه صنعت اکوتوریسم در مناطق بیابانی می تواند راهکار مدیریتی مناسب و هم سو با محیط زیست در ماندگاری اکوسیستم و بهره گیری بهینه از طبیعت و همچنین سیاست جایگزین مقابله با تخریب اراضی باشد. از این رو پژوهش حاضر به ارزیابی سناریوی تناسب اراضی منطقه مرنجاب برای مکان یابی احداث دهکده گردشگری پرداخته است. پارامترهای مدل مکان یابی دهکده گردشگری شامل پنج معیار اصلی جاذبه های گردشگری، دسترسی و خدمات، سیمای سرزمین، حفاظت از منابع طبیعی و مخاطرات است. برای تعیین امتیاز هریک از معیارها، از مدل تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. با اعمال امتیازات حاصل از مدل به لایه های رقومی معیارها، نقشه های وزن دار آن ها به دست آمد. درنهایت، تلفیق تمامی لایه های وزن دار، منجر به تهیه لایه موزون تناسب ارضی شد. برای تعیین مکانی پهنه ها، دامنه امتیازات آن، براساس شکست های طبیعی، به پنج اولویت طبقه بندی شد. نتایج نشان داد که معیارهای جاذبه های گردشگری و مخاطرات، به ترتیب با وزن 4064/0 و 0429/0، بالاترین و پایین ترین امتیاز را دارند. همچنین برپایه نقشه نهایی تناسب ارضی، 49503 هکتار از سطح منطقه مرنجاب اولویت نخست را در تخصیص به دهکده گردشگری دارد و بسیارمناسب است. این پهنه با محدوده اطراف کاروان سرای مرنجاب، نواحی جنوبی دریاچه نمک و قسمت های شمالی ریگ بلند انطباق مکانی دارد. وجود جاذبه های گردشگری، دسترسی به راه های ارتباطی و مراکز اقامتی و همچنین اهمیت بسیار زیاد آن ها در مکان یابی دهکده گردشگری این هم سویی را توجیه می کند.

در قرن بیست و یکم، که اقتصاد گردشگری همچنان به روند روبه رشد خود ادامه می دهد، وفاداری گردشگران به مقاصد سفر محرک توسعه صنعت گردشگری شناخته می شود. بررسی مولفه های تاثیرگذار بر این وفاداری از مطالعات بنیادین این حوزه به شمار می رود. با اولویت بندی کردن این مولفه ها، می توان قدرت رقابت پذیری مقاصد را افزایش داد؛ به خصوص در بخش هایی که تاکنون کمترین سهم را در بخش اقتصاد گردشگری داشته است. ازآنجاکه در میان جاذبه های گردشگری کشور گردشگری فرهنگی و هنری کمتر مورد توجه بوده، این پژوهش، با تاکید بر گردشگری موزه ملی ایران، ارتباط میان برندسازی (متغیر مستقل) و وفاداری گردشگران به مقصد (متغیر وابسته) را به دست خواهد آورد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی توسعه ای است. حجم نمونه به تعداد 200 گردشگر و به صورت غیرتصادفی دردسترس است. داده ها و اطلاعات به دو صورت کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده است. در ابتدا با استفاده از نرم افزار spss، ارزش ویژه برند گردشگری موزه ملی، با آزمون T-test تک نمونه ای مستقل، محاسبه شده است. نتایج این بخش گویای آن است که برند موزه ملی با امتیاز 37/3 دارای ارزش نسبتا بالایی است و معناداری آن در زیرشاخص های گوناگون با سطح آلفای 5 درصد پذیرفتنی است. در بخش دوم، با ضریب همبستگی اسپیرمن، ارتباط میان برند گردشگری موزه ملی و وفاداری گردشگران، با مقدار 0629/0، به دست آمده است. در مرحله بعد، نتایج آزمون رگرسیون نشان می دهد که عناصر ثانویه بیشترین تاثیر را بر وفاداری گردشگران موزه دارد. در انتهای پژوهش نیز، پیشنهاد هایی در راستای یافته های پژوهش، مانند «عرضه تسهیلات و خدمات در استطاعت مالی گردشگران»، ارائه شده است.